Ludzie, którzy jeszcze żyją - Czesław Halicz (właśc. Czesława Endelmanowa-Rosenblattowa) (jak czytać książki w internecie za darmo txt) 📖

22. lak (bot.) — rodzaj roślin z rodziny kapustowatych; typowym gatunkiem jest lak wonny (Cheiranthus cheiri), o zebranych w grona, drobnych kwiatach, intensywnie pachnących, żółtych, czerwonych lub pomarańczowych. [przypis edytorski]

23. szlemil — niedołęga. [przypis redakcyjny]

24. kik — spotkanie się młodych. [przypis redakcyjny]

25. parch — strup na skórze wywołany chorobą grzybiczą; tu: daw. pogardliwe określenie osoby narodowości żydowskiej. [przypis edytorski]

26. wiorsta — dawna rosyjska jednostka długości, nieco ponad kilometr. [przypis edytorski]

27. w boru — dziś popr. forma Ms. lp.: w borze. [przypis edytorski]

28. rabin z Góry Kalwarii — jeden z Wielkich Rabinów należących dynastii chasydzkiej z Góry Kalwarii (jid. Ger), w woj. mazowieckim, od poł. XIX w. jednego z ważniejszych w Polsce centrów chasydyzmu. [przypis edytorski]

29. funt — dawna jednostka wagi, równa 0,4–0,5 kg. [przypis edytorski]

30. modrak (reg.) — chaber, bławatek. [przypis edytorski]

31. dać folgę swojemu językowi (daw.) — nie powstrzymywać się, nie pohamowywać się w mówieniu czegoś. [przypis edytorski]

32. alkierz — osobna izba w rogu budynku; w domach mieszkalnych używana często jako sypialnia. [przypis edytorski]

33. bety (lm, pot.) — pościel; dziś zwykle: wymięta i brudna. [przypis edytorski]

34. nolens volens (łac.) — chcąc, nie chcąc. [przypis edytorski]

35. towary łokciowe (przestarz.) — tkaniny, wstążki itp. sprzedawane w sklepiku na łokcie, tj. odwijane z beli i przycinane do długości pożądanej przez klienta. [przypis edytorski]

36. norymberszczyzna (daw.) — towary norymberskie, tj. drobna galanteria, zabawki i inne drobne przedmioty domowego użytku, wytwarzane dawniej w Norymberdze. [przypis edytorski]

37. cadyk— rabin cudotwórca. [przypis redakcyjny]

38. cheder — elementarna żydowska szkoła religijna, w której chłopcy od piątego roku życia uczyli się modlitw i Biblii. [przypis edytorski]

39. dyscyplina — przyrząd (kilka rzemieni umocowanych do rękojeści) służący do wymierzania kar cielesnych. [przypis edytorski]

40. szywebucher — uczeń wyższej szkoły religijnej. [przypis redakcyjny]

41. barmycwa, popr. bar micwa — uroczystość odprawiana, gdy chłopiec żydowski osiąga w trzynastym roku życia pełnoletność religijną. [przypis edytorski]

42. Chałubiński lub Baranowski — Tytus Chałubiński (1820–1889): wybitny lekarz i przyrodnik, znany jako „odkrywca” Zakopanego; Ignacy Baranowski (1833–1919): lekarz, przyjaciel i asystent Tytusa Chałubińskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. [przypis edytorski]

43. frant — osoba rozmiłowana w eleganckich strojach i hulaszczym życiu; birbant, hulaka. [przypis edytorski]

44. krople laurowe — dawny środek uspokajający. [przypis edytorski]

45. Rotszyld — nazwisko sławnych bankierów, których działalność obejmowała wiele krajów europejskich. [przypis edytorski]

46. Bacciarelli, Marcello (1731–1818) — malarz włoski, nadworny malarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zasłynął jako utalentowany portrecista. [przypis edytorski]

47. Sądny Dzień — Jom Kipur, jedno z najważniejszych religijnych świąt żydowskich, dzień postu i pokuty. Pobożni Żydzi wierzą, że w tym dniu Bóg wyznacza losy wszystkich ludzi na następny rok, według ich dotychczasowych uczynków. [przypis edytorski]

48. kahał — gmina żydowska; także: władze takiej gminy. [przypis edytorski]

49. prowizor (daw.) — pracownik apteki o niższym stopniu niż magister farmacji. [przypis edytorski]

50. subiekt (daw.) — sprzedawca w sklepie. [przypis edytorski]

51. Wina i kara — właśc. Zbrodnia i kara (ros. Преступление и наказание), powieść Fiodora Dostojewskiego z roku 1866. [przypis edytorski]

52. patynki (daw.) — płytkie pantofelki lub trzewiczki. [przypis edytorski]

53. Gwiazda przewodnia (ang. Marjorie’s Quest) — powieść amerykańskiej pisarki Jeanie Gould z roku 1872, opowiadająca historię dziewczynki nieznającej swojego pochodzenia i tułającej się po rodzinach zastępczych i sierocińcach. [przypis edytorski]

54. Purym a. Purim (hebr.: Losy) — Święto Losów, radosne święto żydowskie, upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman, minister na dworze perskiego króla, postanowił zgładzić; obchodzone 14 dnia miesiąca adar, tj. zwykle na przełomie lutego i marca; świętu towarzyszą tańce, maskarady i zabawy dla dzieci. [przypis edytorski]

55. purymspyler — purymowi aktorzy. [przypis redakcyjny]

56. Hagar — w biblijnej Księdze Rodzaju (Rdz 16; 21) egipska niewolnica Sary, żony Abrahama. W zastępstwie bezpłodnej Sary urodziła Abrahamowi syna Izmaela. Po kilkunastu latach Sara urodziła syna Izaaka i z powodu niewłaściwego zachowania Izmaela nakłoniła męża do wygnania Hagar i Izmaela na pustynię. Od śmierci z pragnienia uratował ich anioł, wskazując Hagar studnię. Hagar idzie przez pustynię, niosąc na ręku małego Izmaela: tak niekiedy rozumiano Rdz 21, 14: „I wstał Abraham rano i wziąwszy chléb i łagiew wody, dał Hagarze, kładąc na barki jej, a także dziecię, i odprawił ją” (tłum. Izaak Cylkow), mimo że Izmael wg tekstu był starszy od Izaaka o 14 lat, więc co najmniej tyle miał w momencie wygnania. [przypis edytorski]

57. nicować — przerabiać część garderoby, przewracając tkaninę na odwrotną stronę (na nice). [przypis edytorski]

58. Czechow, Anton (1860–1904) — rosyjski nowelista i dramatopisarz, mistrz małych form literackich, klasyk literatury rosyjskiej; autor m.in. jednoaktowej komedii Niedźwiedź. (1888). [przypis edytorski]

59. automobil (daw.) — samochód. [przypis edytorski]

60. Szelames — żargonowe imię Sulamity. [przypis redakcyjny]

61. ongi (daw.) — dawniej, niegdyś. [przypis edytorski]

62. buduar — pokój pani domu przeznaczony do odpoczynku. [przypis edytorski]

63. heliotrop — roślina wieloletnia o intensywnie pachnących kwiatach. [przypis edytorski]

64. Wujek, Jakub (1541–1597) — polski duchowny katolicki, jezuita, pisarz religijny, autor tłumaczenia Biblii (1599), które aż do opracowania Biblii Tysiąclecia (1965) pełniło rolę podstawowego polskiego przekładu katolickiego. [przypis edytorski]

65. Pieśń nad Pieśniami — hebrajski poemat miłosny z IV–III w. p.n.e., składający się z pieśni oblubienicy, oblubieńca i chóru, zaliczany do ksiąg Starego Testamentu; w tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej interpretowany na ogół alegorycznie i przypisywany Salomonowi, słynnemu z mądrości królowi Izraela, żyjącemu w X w. p.n.e. [przypis edytorski]

66. minia, właśc. minjan (hebr.: liczba) — zgromadzenie złożone z dziesięciu dorosłych Żydów, niezbędne do niektórych ceremonii religijnych, w tym do odmówienia modlitwy kadisz, np. żałobnej. [przypis redakcyjny]

67. po umarłych mówi się minię — przejęzyczenie bohatera lub autorskie: za zmarłych, wspólnie z minjanem (grupą dorosłych Żydów), odmawia się kadisz, jedną z najważniejszych modlitw w liturgii żydowskiej. [przypis edytorski]

68. jesziwa — żydowska szkoła wyższa wyłącznie dla chłopców, gdzie studiowało się Torę i Talmud. [przypis edytorski]

69. frasować się (daw.) — smucić się, martwić się. [przypis edytorski]

70. arak — aromatyczny napój alkoholowy o smaku anyżowym. [przypis edytorski]

71. Marienbad (niem.), ob. Mariańskie Łaźnie — miejscowość w Czechach, od XIX w. popularny kurort, słynny ze źródeł mineralnych. [przypis edytorski]

72. zadowolnić (daw.) — dziś popr.: zadowolić. [przypis edytorski]

73. Otwock — miasto w woj. mazowieckim; pod koniec XIX w. dzięki budowie Kolei Nadwiślańskiej, łączącej go z Warszawą, stało się miejscowością sanatoryjno-uzdrowiskową. [przypis edytorski]

74. wyprawna pościel — pościel będąca częścią wyprawy ślubnej, czyli rzeczy otrzymywanych przez dziewczynę wychodzącą za mąż od rodziców. [przypis edytorski]

75. niwa (daw.) — pole, ziemia uprawna. [przypis edytorski]

76. kugiel a. kugel — tradycyjna żydowska potrawa świąteczna w postaci wypiekanej w piecu zapiekanki z utartych surowych ziemniaków z jajkami i cebulą; w wersji deserowej z makaronem i owocami. [przypis edytorski]

77. ma siostrę (...) za rzeźnikiem (daw.) — ma siostrę, która jest żoną rzeźnika. [przypis edytorski]

78. mełamed a. melamed (hebr.: nauczyciel) — nauczyciel w chederze, elementarnej szkole żydowskiej o charakterze religijnym przeznaczonej dla dzieci. [przypis edytorski]

79. Salomon — biblijny król Izraela, syn Dawida, słynny z mądrości, w tradycji żydowskiej przypisuje mu się autorstwo Księgi Koheleta, Księgi Przysłów oraz Pieśni nad Pieśniami. [przypis edytorski]

80. szyfkarta (z niem. Schiffskarte) — bilet okrętowy. [przypis edytorski]

81. kała — panna na wydaniu lub narzeczona. [przypis redakcyjny]

82. kinematograf (daw.) — kino. [przypis edytorski]

83. stalować — zlecać wykonanie czegoś, zamawiać coś. [przypis edytorski]

84. familia (z łac.) — rodzina. [przypis edytorski]

85. pleureusa (z fr.: pleureuse: płacząca, płaczka) — puszyste pióro strusie zwisające z damskiego kapelusza. [przypis edytorski]

86. familiantka (daw.) — kobieta z familii, krewna. [przypis edytorski]

87. sklep korzenny (przest.) — sklep z przyprawami, zwłaszcza egzotycznymi, jak cynamon, gałka muszkatołowa, imbir, kurkuma szafran, wanilia itp. [przypis edytorski]

88. miszpuche (jid.) — rodzina. [przypis edytorski]

89. kuczka (hebr. sukka) — szałas budowany w święto Sukkot, mający przypominać o opisanej w Księdze Wyjścia wędrówce ludu wybranego z Egiptu do Ziemi Obiecanej, kiedy to Żydzi zmuszeni byli prowadzić koczowniczy tryb życia. [przypis edytorski]