W pomrokach wiary - Stefan Grabiński (czytelnia internetowa .txt) 📖

[przypis edytorski]

17. lewada (reg.) — tu: polana. [przypis edytorski]

18. ledwie co — tu: o mało co; prawie. [przypis edytorski]

19. imać się czego (daw., gw.) — chwytać się czego, brać się za co. [przypis edytorski]

20. wrótnie (gw.) — wrota, drzwi. [przypis edytorski]

21. zawierać (daw., gw.) — zamykać. [przypis edytorski]

22. podle (daw., gw.) — obok, wzdłuż, pod. [przypis edytorski]

23. drzewiej (daw.) — dawniej. [przypis edytorski]

24. biesowa kuma — związana z biesem, znajoma diabła. [przypis edytorski]

25. aleć (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: ale przecież, ale jednak. [przypis edytorski]

26. duszny (daw.) — tu: duchowy, żywiony w głębi duszy. [przypis edytorski]

27. chorość — choroba. [przypis edytorski]

28. on (daw., gw.) — ów, tamten. [przypis edytorski]

29. położnica — rodząca kobieta. [przypis edytorski]

30. nie stawać — brakować, nie starczać. [przypis edytorski]

31. legiwać — daw. forma wyrażająca czynność wielokrotną a. zwyczajową; znaczenie: kłaść się. [przypis edytorski]

32. rosłać (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: przecież rosła, jednak rosła itp. [przypis edytorski]

33. chudoba (daw., gw.) — dobytek, majątek. [przypis edytorski]

34. czerwieńce — tu: złote monety. [przypis edytorski]

35. sioło — wieś. [przypis edytorski]

36. spoznała — rozpoznała. [przypis edytorski]

37. bruździć — szkodzić, przeszkadzać. [przypis edytorski]

38. wnęcić się (daw.) — wcisnąć się. [przypis edytorski]

39. łoński rok (gw.) — tamten rok, poprzedni rok. [przypis edytorski]

40. ozdarła (gw.) — rozdarła. [przypis edytorski]

41. zwiedziła się — dowiedziała się. [przypis edytorski]

42. bez pochyby — ani chybi, niechybnie; na pewno. [przypis edytorski]

43. włada — władza, moc. [przypis edytorski]

44. sczeznąć (daw.) — umrzeć. [przypis edytorski]

45. rosoch — uschłe drzewo. [przypis edytorski]

46. wiśny (daw.) — gibki, giętki, uginający się, elastyczny. [przypis edytorski]

47. wodzili się za łby — bili się. [przypis edytorski]

48. stać o kogo (daw., gw.) — dbać o kogo; o żadnego nie stała: nie zależało jej na żadnym. [przypis edytorski]

49. ociętny (daw., gw.) — krnąbrny, uparty, zacięty, oporny. [przypis edytorski]

50. snać a. snadź — widocznie. [przypis edytorski]

51. po krajach — na krańcach, na brzegach. [przypis edytorski]

52. ligawka — fujarka; prosty, ludowy instrument dęty. [przypis edytorski]

53. rychłoli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy rychło (tj. czy szybko). [przypis edytorski]

54. gędźba (daw., gw.) — śpiew. [przypis edytorski]

55. jako — tu: że. [przypis edytorski]

56. siklawa — wodospad. [przypis edytorski]

57. poźrzyj — spojrzyj. [przypis edytorski]

58. pokrwawie — krwawej barwy blask (tu: zachodzącego słońca). [przypis edytorski]

59. więzgną — forma 3.os. lm: więzną (od czas. więznąć). [przypis edytorski]

60. nie ze wszystkim się mylił — dziś popr.: nie we wszystkim (...). [przypis edytorski]

61. burzany — zarośla, szczególnie kolczaste, złożone z ostów i łopianów. [przypis edytorski]

62. posoka (daw.) — krew. [przypis edytorski]

63. wnęcać się (daw.) — wciskać się. [przypis edytorski]

64. przyciesie a. przycieś — w budownictwie: podstawa z odpowiednio spojonych belek, na której opiera się ściana domu. [przypis edytorski]

65. dziędzierzawa — roślina z rodziny psiankowatych; datura. [przypis edytorski]

66. suchotniczy — tu: wyglądający jak organizm zniszczony przez suchoty, tj. ostatnią fazę gruźlicy, prowadzącą do śmierci. [przypis edytorski]

67. parość — pęd, latorośl. [przypis edytorski]

68. anamneza (z gr. anamnesis: przypominanie) — sposób poznania danej rzeczy poprzez przypominanie sobie o niej. [przypis edytorski]

69. wyświecenie — tu: wyjaśnienie; wydobycie na jaw. [przypis edytorski]

70. przeglądający w charakterze — popr. raczej: przejawiający się w charakterze. [przypis edytorski]

71. odprószanie — tu: odkurzanie; por.: oprószyć. [przypis edytorski]

72. witeź (daw.) — wojownik. [przypis edytorski]

73. płony — tu: pozbawiony. [przypis edytorski]

74. pęcze — pąki. [przypis edytorski]

75. mógłże (daw.) — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy mógł, czyż mógł. [przypis edytorski]

76. srom (daw.) — wstyd. [przypis edytorski]

77. tarcz — dziś r.ż.: tarcza. [przypis edytorski]

78. stożyć się (neol.) — tu zapewne: rzucać zarys w kształcie stożka. [przypis edytorski]

79. pełgoce — dziś popr. forma: pełga (tzn. płonie wątłym ogniem). [przypis edytorski]

80. majordomo (z hiszp.) — prowadzący dom, przełożony służby domowej. [przypis edytorski]

81. hidalgo (hiszp.) — szlachcic. [przypis edytorski]

82. señor (hiszp.) — pan; tu: proszę pana. [przypis edytorski]

83. karło — rodzaj niewysokiego, ozdobnego krzesła z podłokietnikami, o nogach z przodu i z tyłu uformowanych w kształt cyfry X; niekiedy z oparciem, częściej bez, czasem wyściełane materiałem lub skórą. [przypis edytorski]

84. chrobry a. chabry (starop.) — dzielny, waleczny. [przypis edytorski]

85. witeź a. wiciądz (starop.) — dzielny rycerz, wojownik. [przypis edytorski]

86. w okolu — tu: w otoczeniu. [przypis edytorski]

87. krasny (daw.) — piękny. [przypis edytorski]

88. rozrosły potężnymi odnogi — dziś: rozrosły potężnymi odnogami a. rozrośnięty w potężne odnogi. [przypis edytorski]

89. señorita (hiszp.) — panna. [przypis edytorski]

90. daga a. deka — sztylet o szerokiej u nasady, zwężającej się ku sztychowi, dość długiej (40–60 cm) głowni; służący zadawania pchnięć w miejsca nieosłonięte zbroją lub do rozdzierania kolczugi przeciwnika. [przypis edytorski]

91. wylęże — dziś popr.: wylęgnie. [przypis edytorski]

92. miałyżby być (daw.) — czyżby miały być. [przypis edytorski]

93. pragnie wynurzyć się — tu: pragnie zwierzyć się; por. wynurzenia: zwierzenia. [przypis edytorski]

94. odwłoka — zwłoka, odwlekanie czegoś, zwlekanie. [przypis edytorski]

95. hacjenda — w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej: wiejska posiadłość a. duże gospodarstwo rolno-hodowlane (plantacja); także: dom, zabudowania należące do posiadłości wiejskiej. [przypis edytorski]

96. świta a. świtka — wierzchnia odzież z grubego materiału, rodzaj kurtki a. sukmany. [przypis edytorski]

97. zwierzyć się z czymś (daw.) — dziś popr.: zwierzyć się z czegoś. [przypis edytorski]

98. kuna — słup z kółkiem żelaznym. [przypis edytorski]

99. węgar — drewniana belka z obu stron okien a. drzwi. [przypis edytorski]

100. podwoje — drzwi dwuskrzydłowe. [przypis edytorski]

101. znać — tu: widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]

102. wrzeciądze — zamknięcie drzwi lub bramy; okucie budowlane, element w formie sztaby. [przypis edytorski]

103. miesięczny — tu: księżycowy. [przypis edytorski]

104. kraj — tu: skraj, kraniec. [przypis edytorski]

105. przeźrały (daw.) — przejrzały. [przypis edytorski]

106. zwiezion (daw.) — forma skrócona przym. r.m.; dziś tylko: zwieziony. [przypis edytorski]

107. sprzęt (daw.) — tu: zbiory; zbożny sprzęt: zbiory zbóż. [przypis edytorski]

108. płań a. płania (daw.) — rozlewisko; także: ploso. [przypis edytorski]

109. sposoczyć (neol.) — oblać posoką (tj. krwią), tu: oblać krwawym blaskiem. [przypis edytorski]

110. schutnieć — poddać się działaniu chuci (tj. pożądania). [przypis edytorski]

111. zapad (z ros.) — zachód. [przypis edytorski]

112. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]

113. wrótnia — wrota, drzwi. [przypis edytorski]

114. czahary — porośnięte krzewami, trawami i niskopiennymi drzewami mokradła. [przypis edytorski]

115. snać a. snadź — widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]

116. bez postanku — nieustannie. [przypis edytorski]

117. stróża — straż, czaty, warta. [przypis edytorski]

118. postawion (daw.) — skrócona forma przym. r.m.; dziś tylko: postawiony. [przypis edytorski]

119. gdy się stary (...) wybrali (gw.) — forma grzecznościowa czasownika w lm w odniesieniu do rzeczownika lp; dziś: gdy stary wybrał się. [przypis edytorski]

120. przyodziewa (gw.) — ubranie, odzienie. [przypis edytorski]

121. włada — władza, moc. [przypis edytorski]

122. nie lza (daw., gw.) — nie wolno, nie sposób. [przypis edytorski]

123. czegoś — czemuś, z jakiegoś powodu. [przypis edytorski]

124. rozłogi — tu: rozłożysty, szeroki. [przypis edytorski]

125. śmigły — szybki, zwinny; smukły i wysoki. [przypis edytorski]

126. prawić (daw., gw.) — mówić. [przypis edytorski]

127. przystać (daw., gw.) — zgodzić się. [przypis edytorski]

128. niedziela (daw.) — tu: tydzień. [przypis edytorski]

129. doma (daw., gw.) — w domu. [przypis edytorski]

130. trocha (daw., gw.) — trochę. [przypis edytorski]

131. wychynąć (daw., gw.) — wydostać się. [przypis edytorski]

132. przeczże (daw., gw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: czemuż to, dlaczegóż. [przypis edytorski]

133. nie wiada (gw.) — nie wiadomo. [przypis edytorski]

134. duby — głupstwa, bzdury. [przypis edytorski]

135. nie potrzać było (...) brać — nie potrzeba ci było brać; nie powinieneś był brać. [przypis edytorski]

136. pojoneś (gw.) — pojąłeś (tu: za żonę). [przypis edytorski]

137. być (...) kaziła — skrócone od: by ci kaziła. [przypis edytorski]

138. hardoś się nosił (gw.) — hardo się nosiłeś; dumnie się zachowywałeś. [przypis edytorski]

139. junosza (daw.) — młodzieniec. [przypis edytorski]

140. córkęć powiła — skrócone od: córkę ci powiła; urodziła ci córkę. [przypis edytorski]

141. zabaczyć (daw., gw.) — nie zauważyć; przeoczyć. [przypis edytorski]

142. ponoś a. ponoć — podobno, zapewne. [przypis edytorski]

143. karmia — karma, pokarm. [przypis edytorski]

144. pierzga — przetworzony przez pszczoły pyłek kwiatowy, zmieszany z miodem i wydzieliną gruczołów ślinowych owadów, stanowiący ich pożywienie w okresie jesienno-zimowym. [przypis edytorski]

145. pozierać (gw.) — spoglądać. [przypis edytorski]

146. wieczór bo był (gw.) — bo też wieczór był. [przypis edytorski]

147. zdzierżyć (daw., gw.) — wytrzymać. [przypis edytorski]

148. pod czas — tu: tymczasem. [przypis edytorski]

149. mróz go zajął po pacierzu — przeleciał go dreszcz po plecach (po kręgosłupie). [przypis edytorski]

150. gromem — tu: błyskawicznie. [przypis edytorski]

151. imać czego (daw., gw.) — chwytać za co, brać się za co. [przypis edytorski]

152. krzepciej (daw., gw.) — mocniej, silniej. [przypis edytorski]

153. nalepa — w dawnych domach wiejskich: część pieca, na której się wygrzewano i pod którą można było palić; przypiecek. [przypis edytorski]

154. borykać się — zmagać się. [przypis edytorski]

155. z nienagła — nie nagle; z wolna. [przypis edytorski]

156. najmita — chłop pozbawiony wszelkiej własności, zmuszony zarobkować sprzedając swoją pracę, wynajmować się do pracy. [przypis edytorski]

157. ino (gw.) — tylko. [przypis edytorski]

158. świta — sukmana, wierzchnie odzienie chłopskie. [przypis edytorski]

159. liście — tu: listowie. [przypis edytorski]

160. czechło a. czecheł (daw., gw.) — gzło, giezło, koszula; także: płócienny kitel, prześcieradło. [przypis edytorski]

161. rańtuch — fartuch. [przypis edytorski]

162. chera (daw.) — wietrzna, śnieżna pogoda; zamieć, zadymka. [przypis edytorski]