Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖
O obfitej korespondencji Zygmunta Krasińskiego przyjęło się pisać jak o brulionach nienapisanej nigdy powieści. Prowadząc przez wiele lat wymianę myśli z różnymi adresatami swoich listów, Krasiński kształcił styl, wypracowywał swoje poglądy, urabiał swoich słuchaczy politycznie i estetycznie, ale też próbował wykreować siebie – dla każdego z odbiorców nieco inaczej. Można te odrębne kreacje traktować jak różne maski lub — jak odmiennych nieco narratorów.
Zbiór kilkuset listów Krasińskiego w opracowaniu profesora Tadeusza Piniego ułożony został według klucza chronologicznego, przez co mieszają się różne narracje i style, a całość tworzy opowieść o życiu człowieka epoki romantyzmu. Znajdziemy tu opinie, relacje z pierwszej ręki i plotki o Mickiewiczu, Słowackim, Norwidzie czy Towiańskim i jego wyznawcach, a także bezpośrednie, subiektywne (i ciekawsze przez to) wzmianki o wydarzeniach, którymi żyła wówczas Europa, takich jak powstanie listopadowe, rzeź galicyjska, Wiosna Ludów i wojna krymska.
- Autor: Zygmunt Krasiński
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Zygmunt Krasiński
Czy bywasz czasem na jakich kursach, Quineta na przykład lub Micheleta? Tego ostatniego wyszedł szósty tom historii francuskiej, przeczytaj, Dialy! Bouchera czytam. Pełno trafnych inspiracyj i uwag, lecz przy tem i niedołężnych bałamuctw, grubych pomyłek, materialnych nazbyt wyobrażeń. Wszystko, co on mówi o światach i istotach żywych, dobrem, trafnem jest, ale Boga nie pojmuje. Nie wie, że Bóg zarazem i osobą i wszystkiem, początkiem i końcem, że my wszyscy w Nim, a zarazem zewnątrz Jego. Nie wie, że wszystkie sprzeczności pogodzone w Bogu, rozumuje o Nim jakby o silnym i genialnym człowieku. Powiada, że materia oddzielna od Boga i niestworzona nigdy, a Bóg tylko jej organizatorem; w tym myłka. Materia i myśl to są obie tylko ducha bożego cząstki rozczłonia, narzędzia, ani jednej, ani drugiej osobno nie ma, wszędzie są razem, bo wszędzie jest duch! Powiada, że stworzenia są także niestworzone (incréés), że Bóg tylko je przebudził i pchnął do rozwinięcia się. W tym to prawdą, że wszystkie wyszły, wypadły z Boga, jak krople, ale długo jeszcze potem nie wiedziały o sobie, więc jako byt początku nie mają, ale jako osoby wiedzące i wolne mają początek. I o to właśnie chodzi, by, wypadłszy z Boga pod kształtem snu, wróciły do Niego wolne i wiedzące o sobie na wieki! Na to im nieskończoność przejść i przepracować trzeba. — Jeśli czytać będziesz to dzieło, to nigdy z uwagi nie spuszczaj tych uwag moich, bo inaczej byś wpadła w dziwaczny sposób zapatrywania się na Boga, bez którego nic nie ma, w którym wszystko jest, i który miłością do niestworzonych stworzył wszystkich, a miłością do stworzonych prowadzi wszystko.
Niech On Cię otacza i strzeże, niech Jego anieli będą wkoło Ciebie. Stopy Twoje oblewam łzami. Strach, jak mi słabo i nędznie, ale kocham, i to siłą moją. Do obaczenia, do obaczenia, do obaczenia, do obaczenia. —
Twój teraz i na wieki
4-go stycznia — 1844, Warsz[awa]
Drogi, drogi Consuelo mój! Wczoraj ledwom mój był posłał na pocztę, Twój list przybył, i serce mi napełnił błogosławieństwem. Jakżeż Ci podziękować, żeś raczyła okiem rzucić na te biedne kwiateczki, na tę biedną, przejrzystą, podłużną karteczkę, na której niezgrabnie napisałem był przed trzema tygodniami moje imię. Jakżeż Cię w ręce i stopy pocałować za to, żeś napisała taki pełen światła i ciepła list do mnie i nim mi serce ogrzała tak dalece, że to serce zbolałe od dwóch dni nagle przestało cierpieć po przeczytaniu Twoich słodkich i dobrych wyrazów. Jeszcze gdym zdzierał pieczątkę, czułem w głębi jego sztylety elektryczne, ale, gdym duszą wypił duszę Twoją z tego listu, ucichło płaczące dziecko piersi moich, ukołysało się pod tchnieniem Twojem, Consuelo. Zdało mi się na chwilę, żem silny, wielki, bo na chwilę byłem szczęśliwy anielską dobrocią Twoją! Mógłbym Jerzego w rękę pocałować za to, że mi taką chwilę sprawił, taką pociechę przyniósł. Łączę tu do niego bilecik, bo dotąd jego adresu tu nie mam. August także swego nie przysyła, a chciałbym mu podziękować za przewiezienie łabędzi. Bouchera de Perthes wciąż czytam, już piątego tomu dochodzę. Pełno prawdziwych, ale nieharmonijnie pojętych rzeczy, nie może, choć się często doławia, trafić na pojęcie ducha — i to go bałamuci, ale wszystko, co mówi o następnych kształtów przemianie, o rośnięciu osobistości każdej w świat i w Boga, o niepodobieństwie śmierci, o jej pozornych złudzeniach, o ciągłej nieśmiertelności, utrzymującej się właśnie temi pozorami, arcypięknem i arcyprostem jest, choć dziwacznem wydać się może tym, co nie nawykli do myślenia własną, jedno cudzą myślą. Pojmuje on także, że mogą gdzieś, kiedyś, zdarzyć się istoty, lub że są już takie po innych światach, które nie potrzebują śmierci, odpoczynku, bezwiedzy, bezwoli, letargu chwilowego, słowem jednem śmierci, dla przemienienia się w kształt swój dalszy, że wolą własną i wiedzą własną, z boskiemi zrządzeniami zgodną, mogą, wciąż żyjąc, zmartwychwstawać bez skonania, iść dalej bez siadania na drożnym kamieniu, który się grobem nazywa, a to właśnie, co ja stanem anielskim nazywam po rozwiązaniu losów naszych człowieczych w dniu sądu Chrystusa, przemieniać się, nie umierając, przeprowadzać się z jednego stanu w następny, nie tracąc przytomności, wiedzy, woli, to właśnie jest Żywot Wieczny! Będziem my kiedyś o nim mówili z sobą, na jego skrzydłach niesieni!
12-ta w nocy. Z rana mi ten list przerwano. Potem musiałem wyjść, by widzieć się z Ptaszkonośnym, który jutro wyjeżdża. Nie zastałem go, wróciłem do domu. Ledwom był wrócił, on przyjechał. Gdy mnie go anonsowano, zacząłem trząść się cały, gdy wszedł, małom mu na szyję nie skoczył, co mogę uprzejmego nagromadzić w oczach i na twarzy, tym go przywitałem. Miły jest i grzeczny człowiek. Usiadł i zaraz zaczął mówić o Twoich interesach i konferencji, już w tym względzie z Jerzym odbytej. Z godzinę rozmawialiśmy. Wszystko, co on mówił, muszę Ci wypisać, bo o to mnie prosił, a potem ważne to jest i jednego prawie z nim jestem zdania, gdyż on prawdę mówi.
O moja droga, droga Dialy! Najdroższa istoto w życiu mojem! Ty, której tyle bolu przyniosłem i której radzić jeszcze muszę, by nie poszukiwała krzywdy własnej na niegodziwych, Ty Consuelo mój, Ty aniele mój, wszak Ty wierzysz, że tylko, co za prawdę mam świętą, co za dobro Twoje uważam, Tobie mówię. Wszak nie wątpisz o mnie, wszak nie zwątpisz o mnie tak, jak wielu zwątpili? Smutnem mi było o tem się dowiedzieć, a dowiedziałem się. Wiesz, kto zupełnie zwątpił o mnie i już za nic mnie nie ma? Oto ten sam, który przeszłej zimy tak pięknie o mnie gadał, choć karcił i zarzucał, że nie lubię Żydów. Otóż z Drezna list rozpaczy pełen napisałem do niego; list ten zgubił mnie w jego opinii! Taka to niesprawiedliwość sądów ludzkich! Ale jest wyższy sędzia nad ludzkie rozumy bez serca. U Boga jest serce, takie wielkie, jak świat. I On kocha tych, których sądzi, a ludzie zwykle sądzą tych nawet, których kochają. Oh, i Tyś wiele razy zwątpiewała o mnie, ale nigdy ostatecznie! Proszę Cię, nie wątp, proszę Cię, a gdy Ty nie zwątpisz, mało dbam o drugich zwątpienie. Ręce i stopy Ci całuję. Do obaczenia, Dialy, do obaczenia. August mi pisze, żeś tych ostatnich dni trochę lepiej na zdrowiu. Bogu dzięki, dzięki! Oto lecę do Ptaszkonośnego. Niech Cię Bóg strzeże, i natchnie mądrością Duch święty. —
Teraz i na wieki Twój
9 stycznia — 1844, Warszawa
Drogi, drogi Consuelo mój! Noc dziwnie jasna wczoraj z księżycem i gwiazdami wszystkiemi rozmroziła się nad miastem tym. — Śnieg bielił się na ziemi, — szafir na niebie lśnił, — ja siedziałem koło 11-ej przy fortepianie, sam jeden, w zupełnej ciszy, w sali wielkiej, bez świec, — tylko przez okien trzy wysokich noc świecąca wmykała się do otaczających mnie ciemności, — i grałem, jak grywam, kiedy zdaje mi się, że za pomocą nut, których nie znam, mogę powiedzieć coś do Ciebie. Rękoma przesuwałem po klawiszach, a głową, odwróconą w bok, patrzałem w niebo, — i w jedną gwiazdę, która samotnie na tym kawałku nieba, przez szybę zajętym, iskrzyła. Zdało mi się, że znana, kochana, przyjacielska, — że w innych krajach, w tysiącznych miejscach my razem ją spostrzegali, znali, lubili. — Tak, to był Mars, ale bez giermka, — i palce moje zaczęły gadać (o ile zdolne) do Marsa. — Potem łzy z ócz zaczęły kapać — łzy, choć milczące, także swoje mówiły do Marsa — a światło księżycowe lało się na całą długość komnaty przez tych okien trzy, i znów tknięta struna, co się Iles Britanniques377 zowie, zadrnęła w duszy mojej. — Ot, tam morze, — tam jacht lorda angielskiego czernieje się i kołysze na kotwicy — a niebo, to neapolitańskie — a ta noc, ta majowa!... O ścian dwie dalej Konstanty i Serey mieszkają, palą cygara, rozmawiają o tym Zygm., na którego przez wieczór cały nadaremnie czekali, — a ktoś nie wrócił jeszcze, ktoś bawi długo na Chiatamone. Dużo się łez, dużo wylało z ócz moich, a palce wciąż bez wiedzy mojej grały; słyszałem dźwięki, ale jakoby pochodzące od kogo innego, dźwięki, śród których może czasem niezupełnie fałszywy się akord zdarzał, — bo nie sposób, by serca natchnienie absolutnie fałszywo się czymkolwiek, choćby zupełnie nieznaną mową, wyrażało. — Właśnie wstałem i poszedłem do siebie, do zielonej jaskini, chciałem zaraz pisać, — lecz tak mi ręce drżały, że nie sposób mi było.
Wczoraj i dziś nic od Ciebie. — Czarki pełne perfumów wciąż wysychają przed czarą brązową, której symbolizm coraz bardziej mnie uderza, bo pełen Alby. — Myślałaśże Ty o tej stronnicy tego pomniczka, kiedyś natrafiła na niego okiem? Sosny także i kaplica w serce mi wnikają, ilekroć się koło stolika mego obrócę. — Wczoraj z kwadrans przebyłem niewzruszony, jak słup, trzymając w ręku ową oprawę z aksamitu czarnego, do której Lafontaine nicejski haftki dorabiał, a w której spoczywa św. Janowa postać Twoja przez pana Alixa zarcydziełowana. — Piłem ją oczyma i duszą — piłem każden rys jej — ah, podobieństwo żywe, — a wyraz taki idealny, taki powagi pełen i bolu i rozumu i spokojności, że nie mogę pojąć, jak Natalia, matka i Ty sama, obruszyłyście się na ten dagerotyp; — powiadam Ci, pyszny — eximius378!
13 stycznia — 1844 Warszawa
Consuelo drogi! Owszem, owszem, posłuchaj mnie, przeczytaj Bouchera, ale piąty tom tylko, bo w tym 5-tym wszystkie poprzednie zawarte i jasno wyłożone. Pamiętam, nieraz chodząc z Tobą po cyrku Flawiana, nieraz po Kampanii lecąc konno, przepowiadałem Ci, że jeszcze za życia ciekawości Twojej stanie się po części zadość, że śmierci tajemnica straci zasłon swoich przynajmniej połowę, i że przeto stanie się łatwiej ludziom umierać, i oto proroctwo moje staje się, zaczyna się dopełniać. Pierwszym dopełnienia się jego zarodem niezawodnie dzieło Bouchera. Nigdy i nigdzie nie spotkałem tyle dowodów ścisłych na nieśmiertelność duszy, a z wielką prostotą i wzniosłością stylu wyłożone. Coś świętego, coś spokojnego, jak prawda, wszędzie przebija; owszem, przeczytaj 5-ty tom, a zobaczysz, że wiara nie tylko że się nie osłabi, ale wzmoże się, spotężnieje w Tobie, wszelkiemu odejmie się zwątpieniu. Wiara pełna wiedzy, wiara z przekonania, wiara rozumu, gdy oparta na czuciu serca, wyższą jest potęgą, niż jezuicka, nakazana, wtłoczona na duszę, jak jarzmo na wołu. Właśnieś takie dzieło przeczytać potrzebowała; znajdziesz tam tysiąc rzeczy podobnych tym, o których tylekroć rozmawialiśmy; znajdziesz taki wywód, taką konieczność, taką pewność nieśmiertelności, że żadna myśl nie zdoła się jej w Tobie oprzeć. Gdy skończysz, nie pojmiesz już, jakim sposobem kiedykolwiek wątpić mogłaś o tak jasnej, wszechobecnej, co chwila widomej prawdzie. Zresztą nic tam nie ma sprzecznego z dogmatem katolickim — rozszerzony tylko na wszystkich, na wszystko, na wszechświat! Co dotąd samemu człowiekowi się należało, należy się wszystkim istotom, — bo duch jeden i ten sam. Ja tożsame od najniższego szczebla formy dźwignąwszy się z łaski bożej, żyje na wieki, coraz wyższem strojąc się życiem i według uczynków swoich karę niższości względnej, lub wyższości następnej odbierając. Dogmat kościelny tą samą ideą jest, zupełnie tą samą, tylko nie rozbiera sposobów szczegółowych, któremi się ta idea odbywa, nie wdaje się w anegdotę jej, bo zostawia tę anegdotę pracy umysłu ludzkiego, czyli zasłudze ludzkiej, do odkrycia. Bóg objawia ideę, całość, a praca ludzka, opierając się na tej łasce bożej, zdobywa coraz bardziej oznaczone i dotykalne dzieje, szczegóły, kształty, które są cochwilnem tej idei wcieleniem się. Zapewne jest jeszcze wiele niedostatków w tem dziele, Boucher myli się nieraz, osobliwie, gdy uważa, że wszystkie dusze, niezależne od Pana, współwiecznemi z Nim były. Były współwiecznemi z Nim, ale zależnie od Niego, bo z Niego wyszły, wypadły, bo je życiem udarował przed wiekami i życiem na wieki obdarza, pomaga im w każdej chwili, prowadzi je, pielęgnuje, słowem kocha miłością bez granic i miary i one w tej miłości istnieją i postępują coraz wyżej, rozbierając się z ciał i ubierając się w ciała coraz giętsze, piękniejsze, wznioślejsze. Lecz co wielkiego i prawdziwie świętego w tej książce, to ta niezbita pewność nieśmiertelności — to wykazanie wszelkiemi rozumu dowody i serca potęgami, że śmierć niepodobnem jest marzeniem, — złudzeniem złudzeń, — marnością marności, — nie żadnym końcem osoby, ducha, jaźni (du moi), tylko zrzuceniem całej szaty jednej, by drugą przybrać, zrzuceniem tej szaty, której części zrzucasz przez całe życie, jako na przykład włosy itd., itd. Jako pukiel włosów, tak kiedyś całe ciało zrzucisz, ale duch twój, to nie ciało twoje. Duch twój to najwyższe, najściślejsze pojednanie pierwiastka myśli i materii w tobie, ciało zaś twoje tylko objawieniem na zewnątrz pierwiastka materii, tak, jak dusza twoja teraźniejsza przeciągnieniem tylko, objawieniem na wewnątrz pierwiastka myśli w tobie, ale
Uwagi (0)