Listy panny de Lespinasse - Julie de Lespinasse (biblioteka dla dzieci TXT) 📖
Julie de Lespinasse, francuska dama, stworzyła jeden z najsłynniejszych salonów paryskich XVIII wieku. Nazywana była Muzą Encyklopedystów, którzy odwiedzali ją niemal codziennie.
Początkowo nic nie wskazywało na to, że panna de Lespinasse odniesie taki sukces — urodziła się jako nieślubna córka hrabiny d'Albon i hrabiego de Vichy, była nieładna i po śmierci matki nie mogła odziedziczyć fortuny. Spotkanie z Madame du Deffand wprowadza ją w świat salonów. Tam rozpoczynają się również jej pierwsze relacje z mężczyznami — między innymi z Hrabią de Guibertem.
Hrabia de Gubiert był wojskowym i dużo podróżował. Z panną de Lespinasse pozostawał w kontakcie korespondencyjnym — to on jest adresatem zebranych listów. Listów bardzo osobistych, pełnych zwierzeń, tęsknot i rozważań, a także będących doskonałym świadectwem francuskich realiów tamtych czasów. Listy panny de Lespinasse po raz pierwszy zostały opublikowane w 1809 roku, w 1918 zostały przetłumaczone przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego.
- Autor: Julie de Lespinasse
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy panny de Lespinasse - Julie de Lespinasse (biblioteka dla dzieci TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Julie de Lespinasse
Do pana de Guibert, w Bordeaux.
Czwartek wieczór, 25 sierpnia 1774
Tak, drogi mój, rzecz, która w naturze ma najwięcej mocy i siły, to z pewnością miłość: oto narzuciła mi wyrzeczenie się i każe mi je znosić z tysiąc razy większym męstwem, niżby to mogły natchnąć rozsądek i cnota. Ale tu miłość jest bezwzględnym tyranem, tworzy też jedynie niewolników, którzy na przemian nienawidzą i kochają swój łańcuch i nie mają siły go skruszyć. Ona to narzuca mi dziś postępowanie zupełnie sprzeczne temu, jakie sobie nałożyłam od dwóch tygodni. Uznaję niekonsekwencję, wstydzę się, ale ustępuję potrzebie serca. Znajduję jakąś słodycz w tym, aby być słabą; choćbyś miał tego nadużywać, drogi mój, będę cię kochać i mówić ci to niekiedy z przyjemnością, częściej z bólem, wówczas gdy będę czuła, że mi nie odpowiadasz. Wysłuchaj wszystkiego, co wycierpiałam od czasu, jak mnie opuściłeś. W godzinę po twoim wyjeździe dowiedziałam się, iż ukryłeś przede mną, że pani de M. wyjechała poprzedniego dnia. Wówczas pomyślałam, że opóźniłeś wyjazd jedynie dla niej. Nie byłeś u mnie w wilię; myślałam, że to dlatego iż jesteś nadto zmartwiony żegnaniem, aby móc mnie widzieć natychmiast potem, słowem, cóż ci powiem? Osądziłam cię z namiętnością, której charakterem jest, że nie widzi nigdy przedmiotów tak, jak są. Widziałam tedy i uwierzyłam we wszystko najgorsze: ja byłam ofiarą, ty zbrodniarzem, nadużyłeś w samej chwili rozstania mej tkliwości. Ta myśl jątrzyła mi duszę, drażniła miłość własną; miałam uczucie, że jestem najnieszczęśliwszą w świecie istotą, nie mogłam cię już kochać, brzydziłam się chwilami pociechy, rozkoszy, które ci zawdzięczałam. Wydarłeś mnie śmierci, jedynej ostoi, jedynemu oparciu, które widziałam przed sobą wówczas, gdy drżałam o dni pana de Mora; pomogłeś mi przeżyć straszliwe nieszczęście; napełniłeś mą duszę wyrzutami, dałeś mi poznać większe jeszcze nieszczęście: nieszczęście nienawidzenia ciebie, tak, drogi mój, nienawidzenia. Więcej niż tydzień spędziłam z tym straszliwym uczuciem. Wśród tego otrzymałam list z Chartres; potrzeba dowiedzenia się, jak się miewasz, sprawiła, iż złamałam postanowienie nieotwierania twoich listów. Piszesz mi, że masz się dobrze; donosisz, że zachowałaś, mimo mej woli, kilka moich listów; przytaczasz wiersz z Zairy, który zdaje się urągać memu nieszczęściu; a potem — to co było dotkliwsze — żale, które zawiera ów list, zdały mi się mgliste i raczej mające na celu dać upust twojej duszy niźli przemówić do mojej. Słowem, zmieniłam w piołun każde słowo oraz tym usilniej jeszcze postanowiłam nie kochać cię już i nie otwierać twoich listów.
Dotrzymałam tego zamiaru, który poszarpał mi serce i stargał zdrowie. Od twego wyjazdu jestem zmieniona, podcięta, jak gdybym przeszła ciężką chorobę. W istocie ta gorączka duszy dochodząca wręcz do szału to okrutna choroba; nie ma dość silnego organizmu, aby się oparł takiemu cierpieniu. Drogi mój, użal się nade mną, sprawiłeś mi ból. Otrzymałam twój list z Rochambeau dopiero w sobotę; nie otworzyłam go; wkładając go do teczki, doświadczyłam gwałtownego bicia serca; ale nakazałam sobie być silną i byłam. Ileż mnie kosztowało przechowywać ten list! Ileż razy odczytałam adres! Ile razy, jak długo trzymałam go w rękach! W nocy nawet musiałam go dotykać; w chwilach ostatecznej słabości powiadałam sobie, że jestem silna, że opieram się najwyższemu dobru, najwyższej rozkoszy; i patrz, co za szaleństwo! kochałam cię namiętniej niż kiedykolwiek. Nic przez sześć dni nie mogło mnie oderwać od tego zamkniętego listu; gdybym go otwarła w chwili, gdy go dostałam, wrażenie nie byłoby tak żywe ani tak głębokie. Wreszcie wczoraj wieczór, zżarta smutkiem, widząc, że nie przychodzi list z Chanteloup, skąd przyrzekłeś pisać, powzięłam myśl, że może jesteś chory w Rochambeau, i nie wiedząc, co czynię, czemu ulegam, przeczytałam, odczytałam sto razy, zwilżyłam łzami twój list, nim zdołałam pomyśleć, że go nie miałam czytać. Och! drogi mój, ileż byłabym straciła! Ubóstwiam twoją tkliwość; to, co mówisz o Bordeaux, świeżą krwią zbroczyło ranę, która nie zasklepiła się, nie zasklepi się nigdy. Nie, życia mego nie starczy, aby dość żałować i kochać najbardziej kochającego i szlachetnego człowieka, jaki kiedykolwiek istniał. Cóż za straszna myśl! Zasmuciłam jego ostatnie dni: lękając się, iż zmieniłam się dla niego, narażał dla mnie życie: ostatnie jego drgnienie było odruchem tkliwości i kochania. Nie wiem, czy znajdę kiedy siłę, aby odczytać jego ostatnie słowa; gdybym nie kochała ciebie, miły mój, wystarczyłyby, aby mnie zabić; drżę jeszcze, myśląc o nich, widzę je; i to ty uczyniłeś mnie występną! To ty sprawiasz, że żyję, to ty wnosisz zamęt w mą duszę, to ty jesteś tym, którego kocham, nienawidzę, który rozdziera i czaruje kolejno całkowicie ci oddane serce. Mój Boże, nie lękaj się być smutnym ze mną; smutek to mój ton, moje istnienie. Ty jeden, tak, ty jeden masz moc zmienienia mego stanu, twoja obecność nie zostawia mi ani wspomnienia, ani bólu: doświadczyłam, iż przynosisz ulgę nawet w fizycznych cierpieniach. Kocham cię i wszystkie moje władze są zagarnięte, oczarowane wówczas, gdy cię widzę.
Piątek rano
Drogi mój, przerwano mi wczoraj. Jest tyle nowin, tyle ruchu, tyle radości, że nie wiadomo, kogo słuchać. Chciałam być bardzo rada, a nie umiem. Kilka miesięcy temu byłabym upojona i dobrem, które świta, i złem, które pierzchło; obecnie jedynie myślą, rozwagą dostrajam się do powszechnego tonu. Wiesz, że pan Turgot został generalnym kontrolerem; wszedł do Rady; pan d’Angiviller otrzymał budowle; pan de Miromesnil jest kanclerzem; kanclerz wygnany do Normandii; pan de Sartine dostał marynarkę, a powiadają, że to tylko w oczekiwaniu wydziału pana de Vrilliere; pan Lenoir naczelnikiem policji. Pan de Fitz-James nie idzie do Bretanii; to książę de Penthiévre ma przewodniczyć Stanom wraz z panem de Fourqueux. Ale, doprawdy, jestem zabawna jak pan Marin, któremu odbierają „Gazetę”, aby ją dać niejakiemu ks. Aubert, gdyż narobił bajek. Aby już z tym skończyć, trzeba dodać, że baron de Breteuil idzie do Wiednia, a pan de la Vauguyon do Neapolu: ten wybór bardzo potępiają. A teraz przejdźmy do nowin towarzyskich. Pan d’Alembert miał wczoraj ogromny tryumf w Akademii; nie byłam świadkiem, byłam zbyt cierpiąca: mam w sam raz dość sił, aby tkwić w swoim fotelu. Czytał Pochwałę Despréaux i anegdoty o Fenelonie, które mają być zachwycające. Nie chciałam słuchać ich w ostatnich dniach; miałam w głowie jedynie list, którego nie czytałam. Aby słuchać, trzeba spokoju; toteż słucham bardzo mało. Wiesz, drukują żywot Katinata; autorem jest niejaki pan Turpin, który napisał żywot Wielkiego Kondeusza. Pan d’Alembert czytał ten życiorys i wedle tego co mówi, nie odejmie on wdzięku ani wartości twojej Pochwale; mimo to poślę ci egzemplarz, skoro tylko się ukaże.
Widywałam, często widywałam od twego wyjazdu panią de Boufflers i bardzo upokorzę albo też upoję twą próżność, donosząc, iż nie wymieniła twego imienia. Jeżeli to naturalne, w takim razie bardzo chłodne; jeżeli z umysłu, bardzo znaczące. Mimo to muszę dodać, aby pognębić twą miłość własną, że wydaje mi się bardzo zajęta bałamuceniem hrabiego de Crillon. Spędziliśmy wieczór u niej, byliśmy razem na jarmarku, ona u mnie, mamy iść razem na pogrzeb, a to razem, to wciąż hr. de Crillon. Ale co jest tylko dla mnie, to doskonałe ananasy i list na cztery strony o obecnych sprawach, o chwale, jaką się okrył ks. de Conti, o synowej, a potem rzeczy bardzo pochlebne dla mnie, słowem, przyprawię cię o śmiertelną zazdrość, odczytując ci to wszystko kiedyś; ale do tej pory rozwiniesz tyle zalotności, potrafisz być tak miły, tak uroczy, że wszystkie moje sukcesy staną się niczym i trzeba będzie zostać Kopciuszkiem jak wprzódy. Ale, doprawdy, nie chcę zapomnieć ważnej rzeczy: tyle mówiono panu Turgot o sprawie, która pana tyczy, że w końcu parsknął śmiechem i rzekł: „To już przynajmniej dziesiąty raz mówi ktoś mi o panu de Guibert; ależ bądźcie pewni, nie zapomniałem o nim, ani nie zapomnę”. Oto wszystko, co wiem. Wczoraj napisałam doń jako do generalnego kontrolera i prosiłam jeszcze o wiadomość, czy w sprawie pana de Guibert trzeba mi się zwrócić do pana Sartine. Czekam odpowiedzi. Mój przyjacielu, gdyby chodziło o wydobycie cię z Bastylii, nie brałabym się do rzeczy z większą wytrwałością i zapałem.
Wyobrażasz sobie, że wśród tej Nocy św. Bartłomieja ministrów, nie ma już mowy o liście tego teologa. Wolter pisał o tym na wszystkie strony; chwalił go tak, jak chwalił siebie w wierszach hr. de Schomberg. Równocześnie umiera ze strachu; co sprawia, iż gada setki błazeństw płaskich i pociesznych nad wyraz. Mój Boże, cóż za szkoda, że tyle dowcipu, talentów, a nawet geniuszu mieści się w duszy tak małej, niskiej! To i pewna, że pan d’Alembert jest pierwszym wśród ludzi pióra; zaszczyt przynosi im pod każdym względem.
Drogi mój, czemu nie pisałeś z Chanteloup? Nie miałeś mi już nic do powiedzenia? Poczta odchodzi co dzień, a wreszcie, cóż, list czeka na poczcie i nie jest się przez wiek cały pozbawionym przyjemności rozmowy z tymi, którzy nas kochają; zauważ: nie śmiem powiedzieć: których się kocha. Jeżeli przybyłeś we wtorek po kurierze z Bordeaux, trzeba będzie czekać do środy; to znaczy wtrącasz mnie do otchłani, zanurzywszy na dwa tygodnie w piekle.
Jeżeli otrzymasz ten list w Bordeaux, jak przypuszczam, odwołuję, com rzekła, i proszę, byś odwiedził tego konsula: dowiem się może nowych szczegółów50; dowiem się, czy mianowicie polecono mu odesłać mi szkatułkę, w której były moje listy; powie ci może o jakich spalonych papierach: słowem, będzie ci mówił o najmilszej, o najbardziej zajmującej istocie, którą powinnam była jedynie kochać i której nie byłabym nigdy obraziła, gdybym przez znienawidzoną mi fatalność mogła uniknąć w życiu jakiego nieszczęścia. Nie ma żadnego, którego bym nie doświadczyła.
Któregoś dnia, drogi mój, opowiem ci rzeczy, których nie znalazłbyś w romansach Prévosta ani Richardsona: moja historia jest skupieniem okoliczności tak żałosnych, okrutnych, że przekonała mnie, iż prawda nie zawsze jest prawdopodobna. Heroiny romansów niewiele mają do opowiedzenia o swoim wychowaniu; moje zasługiwałoby na to, aby je opisać, tak było osobliwe. Któregoś wieczora tej zimy, kiedy będziemy bardzo smutni, bardzo skłonni do zadumy, zechcesz może wysłuchać opowieści, która zajęłaby cię, gdybyś ją znalazł w książce, ale która obudzi w tobie wielki wstręt do rodzaju ludzkiego. Jakże ludzie są okrutni! Tygrysy zdają się przy nich poczciwymi owieczkami. Powinnam była z porządku rzeczy poświęcić się cała nienawiści; źle wypełniłam swój los: wiele kochałam, a bardzo mało nienawidziłam. Mój Boże, drogi mój, ja mam sto lat; to życie, które wydaje się tak jednolite, monotonne, było wydane na pastwę wszystkich nieszczęść i na łup wszystkich szpetnych namiętności, które poruszają niegodziwych ludzi. Ale gdzież ja się zbłąkałam! Cała oddana tobie, którego kocham, który wspierasz, podtrzymujesz moje życie, dlaczego zwracam oczy na wszystko, co mi go kazało nienawidzić?
Nie zamknę listu aż po przyjściu kuriera. Jakże byłabym szczęśliwa, gdyby mi przyniósł list od ciebie! Ale z pewnością spóźniłeś się; nie umiesz zrobić nic na czas; czego nie widzisz, ledwie istnieje dla ciebie. Słowem, jesteś wiernie taki, jak trzeba, aby być udręką tkliwej duszy, a ja jestem ściśle wszystkim, co trzeba, aby stanowić dowód, że szaleństwo nie wyklucza głupoty. Wyobraź sobie, mówię do ciebie tak, jakby dziś była sobota; czekam kuriera, który przybędzie aż jutro, i to nie twoja wina, miły mój; nie moja również, jeśli w głowie mi się mąci, jeśli potrzeba krzepiącego słówka każe tracić porządek i miarę czasu. Och! nie wiem, czy nie lepiej byłoby dla mnie nie znać cię, nie kochać. Od trzech miesięcy byłabym tym, czym byłam przed stu laty: nie cierpiałabym, nie potrzebowałabym ciebie ani twoich listów... Ale czy nie zamordowałam cię swoją pisaniną bez końca? Drogi, miły, przyzwyczaj się.
Julia de Lespinasse
Sobota wieczór, 27 sierpnia 1774
Przyjacielu mój drogi, nie miałam wieści. Powtarzałam sobie sto razy: przyjechał za późno; nie pomyślał, co znaczy dla mnie godzina, że to robi różnicę czterech dni: i oto trzeba mi czekać do środy. I cóż! wszelkie wysiłki, aby nie opierać duszy na tej nadziei, nie posłużyły za nic;
Uwagi (0)