Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖
O obfitej korespondencji Zygmunta Krasińskiego przyjęło się pisać jak o brulionach nienapisanej nigdy powieści. Prowadząc przez wiele lat wymianę myśli z różnymi adresatami swoich listów, Krasiński kształcił styl, wypracowywał swoje poglądy, urabiał swoich słuchaczy politycznie i estetycznie, ale też próbował wykreować siebie – dla każdego z odbiorców nieco inaczej. Można te odrębne kreacje traktować jak różne maski lub — jak odmiennych nieco narratorów.
Zbiór kilkuset listów Krasińskiego w opracowaniu profesora Tadeusza Piniego ułożony został według klucza chronologicznego, przez co mieszają się różne narracje i style, a całość tworzy opowieść o życiu człowieka epoki romantyzmu. Znajdziemy tu opinie, relacje z pierwszej ręki i plotki o Mickiewiczu, Słowackim, Norwidzie czy Towiańskim i jego wyznawcach, a także bezpośrednie, subiektywne (i ciekawsze przez to) wzmianki o wydarzeniach, którymi żyła wówczas Europa, takich jak powstanie listopadowe, rzeź galicyjska, Wiosna Ludów i wojna krymska.
- Autor: Zygmunt Krasiński
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Zygmunt Krasiński
Pozytywizm jest zgubą kobiet, a niby ma być ich zbawieniem. Ideał tylko zbawia na wieki. Pozytywizm na dni parę tylko, a potem ruina. I to naturalnem, koniecznem, logicznem. Bo pozytywizm jest stanem rzeczy, nie zaś uczuciem serca, ni ideą ducha, trwa więc, dopóki trwa, trwać nie może wciąż, bo podstawy głębszej nie posiada, ale przyzwyczaja wciąż do mierności, odbiera duszy wrodzone westchnienia ku pięknemu i wzniosłemu. Cóż stąd, że, kiedy pęknie, lada błaznowi oddaje się kobieta, omylona optycznem sfałszowaniem perspektywy, bo jej delikatność źrenicy odjął pozytywizm! Wtedy, byleby na nerwach co zadrgnęło, choć nic w sercu, nic w głowie nie zadrgnie, już puszcza się zmierniona i skarłowaciała pozytywizmem za pozytywizmu szranki. Głupstwo, długo ssane, zabiera z sobą, a opuszcza ciasne pole, na którem głupstwo wystarczało. Leci na burzę, płynie w ocean, a siedzi na taborecie, z salonu zabranym. Nie dziw, że bałwany ją zaleją. To stanowi gęsiowatość kobiet na świecie, — rozepną skrzydła orle, ale nie wzlecą ku słońcu, owszem na dół lecą i dziwią się robakowi świecącemu (nie lucioli), odbitemu w kałuży, i to próchno adorują, bo w próchnie żyły od początku, bo nie miały wyobrażenia, co piękność, ideał, boży kształt światów, co miłość, ojczyzna, religia. Za miłość uważały brudy małżeństwa i zdawało im się, że Lamorala kochają. Za ojczyznę miały salon, lub kocz elegancki, lub szubkę sobolową, za religię kilka ceremonijek, których treści nie dochodziły. Co dziwnego, że im potem Mark się podoba, że płaczą za Markiem? Przecież Mark czystszy, w stosunku do Lamoralowej, niż Lamoral, bo się nie myje przy niej. Kocz ma może bardziej elegancki i może wolno-myśli, raczej wolno-gdyra o ceremonijkach, bo o nich zupełnie nic nie wie, zatem optycznie wyższy od Lamorala. Masa kobiet dotąd tak jest, a o mężczyznach Ty powiedz wszystko, co trzeba. O głupi i brudny świat! Padnijmy na kolana w pokorze i wdzięczności, bo przecież czujem się, bez próżności żadnej, wyższemi istoty od nich, a mogliśmy być, jak oni, gdyby Bóg nie był nas inaczej poprowadził. Do obaczenia, do obaczenia — do obaczenia. Rączki i nóżki owstęgowywam Ci pocałunkami.
Twój teraz i na wieki Z.
18-go z rana wyjeżdżamy, w St. Disier niech 19-go list zastanę od Ciebie. W kraju bardzo źle, głód i nędza okropna, — nowe prawa Jegomość wprowadza. Okropny kodeks karny, co moment za małe rzeczy po 500 kijów. Za lada doniesienie, że ktoś mówił przeciw rządowi, oskarżają go o zbrodnię zdrady stanu, a kara na to: śmierć lub Sybir; jeden świadek wystarcza. W gazecie kolońskiej wczoraj to wszystko było. Im gorzej, tem prędzej będzie, co będzie...
List, rzucony o 11-tej w nocy 16-go lipca 1845 roku.
Na miłość Boga, Dialy, błagam Cię, miej miarę, miara to godność, miara to piękność ducha. Nie miej się ku temu człowiekowi, jak Julietta, co skacze w łódkę Liona Lioni424, ale jak wzniosły chrześcijański duch, co mścić się nie chce, ale też nie myśli pomagać zbrodni. Jeszcze raz Ci powtarzam, inne biedaki, nie taki biedak, tam za Boga i Polskę zginęli, a kto wspomniał o nich? Miłowałaśże się nad nimi? Zmiłuj się, miej miarę! Bez miary nawet i szlachetności nie ma. Dialy, ja Ci dobrze, święcie, sumiennie radzę. Nie spiesz się do Wielkiego Księcia. Wierz mi, Kis[ielo]wa chce Cię wciągnąć, skompromitować, na sztych wydać, to wariatka i bez delikatności żadnej, bez czucia, bez pojęcia, o ile Tobie miara i godność potrzebna, konieczna w tym razie. Zresztą nie troszcz się tak o pana Mieczysława. Wierz mi, ma dobre łóżko i jadło w więzieniu. Dwa miliony jego są z nim. Szczególnie z Thurneyssenem się nie wdawaj, ni radź, co ma robić. Widzisz, to tak infamiczna sprawa, że ktokolwiek się z jakiegokolwiek boku jej dotknie, ten nie wyjdzie, ni czysty ni cały. Wierz memu przeczuciu, nie spiesz się, nie leć na oślep. Nie dorzucać mu kamienia, to kres najwyższy Twej szlachetności. Wszystko, co więcej, nie wznosi się w górę, ale owszem już z drugiej strony nazad idzie w dół. Czy Ty to rozumiesz? Czy Ty to czujesz? Chroń się wrażliwości Twojej. Listy tych bakkantek z zimną krwią czytaj, inaczej one Cię porwą na drogę, której później Ty będziesz żałowała, i ja też wraz z Tobą.
Lepiej, święciej, szlachetniej a zarazem rozsądniej matka by Ci radzić nie mogła. Nie pisz zbyt tkliwych listów do Olg i Zofii, bo świat cały je czytać będzie i komentarze robić. Czekaj aż zobaczysz się ze mną.
Piszę wieczorem, bo chcę, by jak najprędzej Cię doszło. Cały zgrypowany jestem, zdaje mi się jednak, że 18-go wyjadę. Kissingska woda zawsze z początku jest prawie chorobą. Trzeba chodzić przy niej, ale nie po deszczu, i trwać, a po dniach kilku lepiej Ci będzie. Lecz jeśli deszcz, to nie pij, bo tak się przeziębisz, jak ja. Co do wyprawy, to odpowiem Ci:
Nię lękaj się tylko! Bilecik Aleksandrowi oddaj! Do zobaczenia — do zobaczenia zapewnie 20-go popołudniu — najdalej zaś 21-go.
Twój teraz i na wieki Z.
Haga, 1845, 3 augusta
Widziałem wczoraj coś tak pięknego, że muszę Ci o tem kilka słów napisać. Przyjechał tu malarz, Ary Scheffer sławny, ten sam, co zrobił Franceskę; zaprowadzono mnie do niego i obaczyłem obraz, który on królowi holenderskiemu sprzedaje: Monikę, nad brzegiem morza nawracającą do światła wiary chrześcijańskiej syna swego, jeszcze nie świętego, Augustyna. Dopiero wczoraj wróciłem i dowiedziałem się, co jest sztuka malarska; wprzód nie wiedziałem, bo przed żadnym obrazem nigdy mi łzy nie szły do oczu i dreszcz podziwu, uwielbienia, miłości, nie przeszywał pleców i piersi. Syn z ręką, złożoną na ręce matki, siedzi przy niej, niżej od niej, na brzegu morskim. Ona trochę wyżej, cała morza i powietrza błękitem oblana, na tle tego błękitu bez żadnej chmury, jakby spoczywająca na piersiach Ducha ś[więte]go. Jej twarz i oczy podniesione w nieskończoność. Wlepiona twarz... i oto nie żadna przesada, w twarz niczyją inną, jedno Boga, bo to znać na jej twarzy wyraźnie, i w tym wyrazie nic innego się nie odbija, jedno Bóg. — Jej lica, jej oczy stały się pod tym pędzlem cudownem zwierciadłem twarzy bożej, doskonałej piękności ducha. Darmo bym słowami opisywał tę miłość bez miary, to zupełne stopienie się z bóstwem, to szczęście pojednania już duszy ludzkiej ze wszechmocnością, które stanowi piętno twarzy tej; mojem zdaniem ideał Rafaela niższy od tego ideału, i trzeba było 2 000 lat po Chrystusie, by tak wgłębić się, wprzepaścić się, że tak powiem, w całą głąb chrześcijańskiego uczucia, w tę otchłań rajskich uniesień i pokoju niebieskiego zarazem, która stanowi zlanie się serca stworzonego z nieskończonem, kochającej ziemskiej istoty z ukochanym niebieskim Wszechduchem. Nic bardziej miłością i zachwytem tchnącego nie widziałem, nie obaczę już — i ten obraz przez całe życie stać będzie koło mnie. Gdym patrzał na tę twarz matki, syna za sobą ciągnącą do niebios, na tę twarz, już niemłodą, niekwitnącą, a tak odmłodniałą przez uczucie, tak rozwitą, jak słońce błogości, przez zetknięcie się z boskiemi promieniami, na tę twarz, tak zupełnie duchową, że w niej piękności śladu nie pozostało, tylko rys każdy czoła, oczy, usta, włosy, wszystko, wszystko, zdaje się w niebo wstępować, choć stoi na miejscu, płynąć do Boga, choć się nie rusza, całe niebo na sobie nosić w odbiciu, choć nic prócz niej samej nie ma na obrazie — gdym patrzał na to, uczułem smutek, że nie widzisz tego arcydzieła, bo więcej, niż moje, niż czyjekolwiek słowa na ziemi ono by Ci powiedziało, co duch, co Pan, co piękność wiekuista na ziemi. Błazny, co wyrzekli, że wiek nasz bez ideału! Idealniejszego nic nigdy w przeszłości nie było, i Rafael materialistą przy tem. Dziś mi już lepiej; może mi pomogła ta piękność, bo dla mnie piękność, to zbawienie. Chciałem Ci tylko to napisać; wczoraj pisałem o innych rzeczach. Niech Bóg Cię strzeże!
Twój Z.
1845, Builar, 23-go augusta425 z rana
Najdroższa, najdroższa moja Dialy! Chcę, droga, byś miała wyobrażenie ruchu tego niemiecko-katolickiego (tak się sami przezwali), który przez Czerskiego i Ronge426 poczęty, tj. raczej objawiony dotykalnie, (gdyż poczęty był w umysłach od dawna i popierany co dzień nadużyciami jezuitów), teraz coraz bardziej się rozszerza, wszystkie miasta niemieckie napełnia i, mieszając się do polityki, przywiódł do tego, co się stało w Lipsku. Zupełnie to to samo, co w Szwajcarii, co we Francji, co w Towiańszczyźnie, oburzenie przeciwko jezuitom, przeciwko martwej literze. Dążenie do podstawienia jej ducha żywego, konieczne przedsięwzięcie, by religia nie była, jak dotąd, oddzielona od polityki, i by księża stali się obywatelami działającymi, czynnymi, zwołującymi meetingi ludowe i przez te meetingi obieranymi, jak niegdyś w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. W sferze hierarchii duchownej zupełnie to samo przejście, jak w sferze wyobrażeń politycznych od monarchii absolutnej Ludwika XIV do 89-go roku. Masz tu wyznanie wiary tych niemiecko-katolików, złożone i objawione w Schneidemühl — podobne zupełnie do nicejskiego Wierzę w Ojca itd. z następującemi jednak różnicami: opuścili pod Duchem św. „wierzę w obcowanie świętych” — opuścili najszerszy, najpiękniejszy, najwspanialszy, najbardziej humanitarny dogmat Kościoła rzymskiego, bo na nim zasadza się jedność światów wszystkich, jedność wiążąca umarłych z żywymi, jedność czyniąca, że umarłych zasługi wpływają na losy żywych. Towiańszczyzna to utrzymała owszem i bardzo się nad tem rozwiodła, lecz oni opuścili, czemu, łatwo się domyśleć, bo na tej zasadzie oparte były wszystkie nadużycia papieskich indulgencji, które spowodowały Lutra reformę i protestantów dotąd oburzają, więc, dążąc do przyciągnięcia do siebie protestantów wszystkich, ten punkt odrzucili. — W tem znakomitego dopuścili się głupstwa jako rozum, bezsercowatości jako uczucie. Wszystkie 7 sakramentów przyznają, tylko w sakramencie pokuty nie chcą mieć spowiedzi usznej; przytomność rzeczywistą ciała i krwi Pańskiej wyznają, ale wzorem husytów chcą, by lud, jak ksiądz, pod obiema postaciami Pana przyjmował. Dalej, czyśćca według nauki rzymskiej nie przypuszczają, ale wnet dodają: „Ale wierzym, że znajdzie się w domu Ojca naszego niebieskiego wiele mieszkań, zarazem wiele stopni, wiodących następnie do doskonałego widzenia Boga”. O piekle ani wzmianki, zatem czyściec i piekło już tem samem przemienione w owe stopniowe pomieszkania, których wiele w domu Ojca niebieskiego. Stąd do metempsychozy uznania i pół-kroku nie masz. To im się udało. Dalej, jak obaczysz, twierdzą, iż modlitwy żywych mogą się zdać umarłym, bo: „wyznajem, iż ci, którzy nie zasłużyli na ziemi na zupełne zaraz po śmierci oglądanie Boga, będą musieli przejść przez te wszystkie stopnie, wspomniane wyżej”. Lecz zarazem dodają, iż umarłych modlitwy nie mają żadnego wpływu na żywych, czyli po drugi raz w tem miejscu niszczą dogmat obcowania świętych i najwyższe głupstwo bredzą, bo, jeśli my, żywi, niedoskonali i ułomni, możem prosić za umarłych, czemuż by umarli, choć jeszcze nie doszli do widzenia Boga, nie mogli prosić za nas i za ludzkość, w końcu czemuż by ci, co doszli do Boga, nie mogli sobie nas przypomnieć u stóp Jego i kochać nas i prosić za nas. Ten, za którego ja mogę się modlić, może się i za mnie, bo modlitwa, to spotkanie się rozdzielonych we wspólnym pozostałym im środku słonecznym, w sercu Boga, i na tem właśnie miłość wspólna światów wszystkich zależy! Co zaś do urządzenia świeckiego duchownej hierarchii, żądają zupełnego oderwania się od biskupa Romy, zgromadzeń ludu ciągłych i obioru na nich księży i biskupów, a od tych księży i biskupów, przez lud obranych, żądają, by wychowywali lud do coraz wyższych celów, by zrozumieli, co tryumf Chrystusa na ziemi, co Królestwo Boże, co narodowość wielka niemiecka, by stali się przewodnikami narodu swojego do bram przyszłości, słowem, żądają, by dopełnili wszystkiego, czego Quinet się domyśla i chce, co twierdzi, że żołnierze Rzeczypospolitej apostołowali i wybagnetowali po świecie. We Francji żołnierz to uczynił, dopełnił, w Niemczech ksiądz, kapłan prawdziwy, ma tego się podjąć i to dopełnić bez rozlania krwi. W tem najlepiej odbita różnica duchów obu tych narodów, francuskiego i niemieckiego. W Niemczech naturalnie, że to się podobało niezmiernie. Wzywanie do zgromadzeń, mających obierać księży swych i takich księży, z których każden ma być według tego pojęcia O’Connellem, poruszyło wszystkie umysły. Mnóstwo katolików i protestantów na tę wiarę przechodzi, bo ta wiara niesie z sobą ich życzeń wszystkich, życzeń, wspólnych i katolikom i protestantom, dopełnienie! Ta wiara jednoczy religię z polityką, każe księżom, by obywatelami i trybunami się stali, by przestali brać pieniądze za msze, chrzty, pogrzeby, itd., itd., by się utrzymywali tylko ze składek, by mowy miewali do zgromadzonego ludu, jak w Irlandii O’Connell, by się zawsze trzymali strony postępu i wszelkim sposobem walczyli despotyzm i jezuityzm! A cóż to wszystko, jeśli nie dążenie wieku, wpojone w religię? Dlatego to Ronge i Czerski, choć słabe indywidualności, stali się bohaterami,
Uwagi (0)