Darmowe ebooki » Komedia » Szkoła żon - Molière (Molier) (czytaj książki online za darmo txt) 📖

Czytasz książkę online - «Szkoła żon - Molière (Molier) (czytaj książki online za darmo txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Molière (Molier)



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 12
Idź do strony:
wszystkie możliwości uczuć; nie mamy jednak powodu przypuszczać, aby, w parę miesięcy po ślubie, szukać analogii między położeniem Arnolfa i Moliera, lub też przypuszczać, iż drwi on tutaj z niedoli małżeńskich, aby uprzedzić szyderstwo ludzi. Doprawdy, temat ten był zbyt tradycyjny, aby szukać doń osobistych interpretacji. Poprzestańmy na stwierdzeniu, iż, w dotychczasowej swej twórczości, Molier niestosunkowo duże miejsce daje problemom osnutym około zazdrości.

W jaki sposób Szkoła żon miała zaciążyć nad życiem i twórczością pisarza, ujrzymy w dalszym ciągu.

DO JEJMOŚCI5

WASZA KRÓLEWSKA WYSOKOŚĆ!

Jestem, zaiste, w niezmiernym kłopocie, ilekroć trzeba mi przypisać książkę; tak licho władam stylem przyjętym w dedykacjach, że zgoła nie wiem, jak wybrnę z zadania. Kto inny, na mym miejscu, umiałby z pewnością powiedzieć mnóstwo ładnych rzeczy o Waszej Królewskiej Wysokości; już z przyczyny samego tytułu Szkoły żon, którą przynoszę jej w darze. Ja, pani, przyznaję się szczerze do mej niemocy. Nie posiadam zgoła talentu doszukiwania się związków między tak odległymi od siebie rzeczami; i, mimo pięknych wzorów, jakich panowie koledzy — autorzy dostarczają mi co dzień w podobnych przedsięwzięciach, nie widzę, jaką wspólność można by wyszukać między Waszą Królewską Wysokością a komedią, którą jej przedkładam. Nie zbrakłoby treści, to pewna, gdyby chodziło o głoszenie pochwał Waszej Królewskiej Wysokości. Przedmiot ten, dostojna pani, aż nadto rzuca się w oczy; z której bądź strony spojrzeć na ciebie, widzi się jedynie cnoty i blaski. Nie poskąpiło ci niebo godności i urodzenia, które czynią cię przedmiotem czci na całej ziemi. Wdzięki ciała i umysłu rodzą podziw dla ciebie w każdym, kto cię ogląda. Posiadasz, dostojna pani, zalety duszy, budzące, jeżeli wolno się tak wyrazić, miłość w sercu każdego, komu dany jest zaszczyt zbliżenia się do ciebie: mam na myśli ową pełną uroku słodycz, jaką raczysz łagodzić majestat godności zdobiących twe skronie; tę ujmującą dobroć, wspaniałomyślną łaskawość, jaką bez różnic obdzielasz świat cały. Te właśnie ostatnie przymioty najwyżej cię podnoszą, pani, w moich oczach, i czuję dobrze, że nie zawsze zdołam o nich zamilczeć. Lecz jeszcze raz, dostojna pani, powtarzam: nie umiem znaleźć po prostu pozoru, by głosić tutaj owe tak oczywiste prawdy; jest to przedmiot, moim zdaniem, i zbyt rozległy, i zbyt wysoki, aby się kusić o zamknięcie go w ramach prostej dedykacji, i wplatać między błahostki. Wszystko tedy dobrze zważywszy, dostojna pani, nie pozostaje mi nic innego, jak tylko ofiarować ci po prostu mą komedię i zapewnić, z powinnym uszanowaniem, że jestem

WASZEJ KRÓLEWSKIEJ WYSOKOŚCI

najniższym, najpowolniejszym i najwdzięczniejszym

sługą.

J. B. Molière

Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj Wolne Lektury drobną wpłatą: wolnelektury.pl/towarzystwo/
Przedmowa

Wiele osób boczyło się zrazu na tę komedię; lecz śmiech publiczności przechylił szalę, i zarzuty niechętnych nie zdołały zbawić6 jej powodzenia, które mi w zupełności wystarcza.

Wiem, że spodziewają się po mnie, przy sposobności ogłoszenia mej komedii drukiem, jakiejś przedmowy, będącej zarazem odpowiedzią moim cenzorom i obroną dzieła. Zapewne, iż dosyć mam do zawdzięczenia osobom, które obdarzyły mą sztukę uznaniem, bym się poczuwał do obowiązku bronienia ich sądu przeciw zdaniu innych; jednak wszystko prawie, co mógłbym rzec w tym przedmiocie, pomieściłem już w małej rozprawce, ułożonej w postaci dialogu, z którą nie wiem jeszcze co uczynię.

Pomysł do tego dialogu, lub, jeśli kto woli, komedyjki, przyszedł mi do głowy po drugim czy trzecim przedstawieniu sztuki.7

Bawiąc pewnego wieczoru w znajomym domu, przyznałem się do swego pomysłu. Natychmiast znalazł się ktoś (osobistość bardzo niepospolita, która obdarza mnie zaszczytem swej przyjaźni), komu zamiar mój tak przypadł do smaku, iż nie tylko zachęcał mnie, bym go rozwinął, ale nawet sam zajął się wykonaniem. Zdumiony byłem w istocie, gdy, w dwa dni później, pokazał mi rzecz całą, skreśloną w sposób doprawdy o wiele wytworniejszy i dowcipniejszy, niżbym to ja zdołał uczynić, lecz zawierającą zarazem rysy zbyt dla mnie pochlebne: lękałem się, by mnie nie oskarżono, w razie gdybym wystawił to dzieło, iż wyżebrałem sobie pochwały, którymi autor mnie obdarza.

Okoliczność ta była powodem, iż, dla zrozumiałych względów, ociągałem się z ukończeniem projektu. Jednakże tyle osób nalega na mnie codziennie, bym go wykonał, że nie wiem jeszcze, co z tego wyniknie; owa niepewność jest przyczyną, że nie wkładam w tę przedmowę tego, co ukaże się w Krytyce8, w razie gdybym się namyślił ją wystawić. Gdyby się to stało, to jedynie po to, powtarzam raz jeszcze, aby pomścić publiczność za nazbyt subtelne wydziwiania pewnych osób, gdyż co do mnie, uważam, że dosyć jestem pomszczony samym powodzeniem komedii. Godzę się, aby wszystkie sztuki, które w przyszłości napiszę, spotkały się w tych sferach z tymi samymi zarzutami, byleby i reszta powiodła mi się tak samo.

Szkoła żon
OSOBY: ARNOLF, inaczej pan Rosochacki9. ANUSIA, naiwna młoda dziewczyna wychowana przez Arnolfa. HORACY, zalotnik Anusi. GRZELA, wieśniak, sługa Arnolfa. AGATKA, wieśniaczka, służąca Arnolfa. CHRYZALD, przyjaciel Arnolfa. ENRYK, szwagier Chryzalda. ORONT, ojciec Horacego i bliski przyjaciel Arnolfa. REJENT.
Rzecz dzieje się na placu w mieście.
AKT PIERWSZY SCENA PIERWSZA
CHRYZALD, ARNOLF. CHRYZALD
Mówisz tedy, że pragniesz pojąć ją za żonę?  
  ARNOLF
Tak. Chcę, by jutro wszystko było ukończone.  
  CHRYZALD
Jesteśmy sami tutaj, zatem, bez obawy 
Przed uchem ludzkiem, możem roztrząsać te sprawy; 
Chcesz, abym jak przyjaciel serce ci otworzył? 
Owóż, zamiar twój dla cię wielce mnie zatrwożył, 
I, jakikolwiek obrót chcesz dać rzeczy całej, 
Małżeństwo, to dla ciebie krok kaducznie śmiały.  
  ARNOLF
Pewnie, pewnie. Ty może znajdziesz w swoim domu 
Dość przyczyn, by tych związków nie życzyć nikomu, 
I swoje własne czoło chcesz mieć wiernym świadkiem, 
Że rogi są małżeństwa niechybnym dodatkiem.  
  CHRYZALD
Od losu zrządzeń nikt się pewnie nie ustrzeże, 
I głupstwem mi się zdają starania w tej mierze; 
Lecz, gdy drżę o cię, to dla tej furii zażartej, 
Z jaką ścigały mężów drwinki twe i żarty; 
Wiesz sam, że zły czy dobry, daleki czy bliski, 
Każdy z kolei znosił twych szyderstw pociski; 
Że największą rozkoszą twą, wszędzie i zawsze, 
Jest odsłaniać tajemne ich bóle najkrwawsze 
I...  
  ARNOLF
Pewnie. Gdzież bo znajdziesz na świecie krainę, 
Gdzie by mężowie mieli większych dudków minę? 
Czyż nie widzisz ich wkoło tysiączne odmiany, 
A każdy najpotulniej liże własne rany? 
Jeden zbiera majątek, którym żona raczy 
Tych właśnie, co stawiają go w rzędzie rogaczy; 
Drugi, szczęśliwszy nieco, w naiwności świętej, 
Patrzy, jak żonka znosi do domu prezenty 
I żadna go zazdrości troska nie udręcza, 
Bo ona mówi, że je cnotom swym zawdzięcza. 
Ten robi piekło próżne, groźne miny piętrzy; 
Tamten wszystko znieść gotów dla zgody najświętszej, 
I, widząc, jak się gaszek wprowadza do domu, 
Nakłada czapkę i sam zmyka po kryjomu. 
Jedna, w swoich szelmostwach przemądra podwika10, 
Poczciwego mężulka ma za powiernika, 
Ten zaś, słuchając zwierzeń jej niewinnej treści, 
Współczuje jeszcze z gachem, co mu żonę pieści. 
Druga, zbytków swych źródło przed swym mężem mieniąc, 
Mówi, iż gra przynosi jej tak ładny pieniądz; 
A mąż dziękuje Bogu i wiedzieć nie żąda, 
Jak się taka gra zowie, no, i jak wygląda. 
Słowem, gdzie spojrzeć, widzim satyrę gotową: 
Możnaż więc, patrząc na to, nie uśmiać się zdrowo? 
Czyż z naszych dudków... 
  CHRYZALD
Owszem; lecz, zwykłą koleją, 
Kto z drugich szydzi, łatwo zeń się w zamian śmieją. 
I ja słyszę, co mówią; wiem, że świat jest gotów 
Swem paplaniem natrząsać się z cudzych kłopotów. 
Jednak, cokolwiek szepcą czujni bliźnich stróże, 
Próżno byś głosu mego chciał słuchać w tym chórze. 
Ja się noszę mniej górnie: i, choć nie mniej żywo 
Ganię uległość mężów nazbyt pobłażliwą, 
Choć wyznaję, że ścierpieć bym nie umiał zgoła, 
Tego, co wielu wcale nie zachmurza czoła, 
Nie pcham się między zasad surowych obrońce11; 
Nieźle jest wiedzieć o tem, że kij ma dwa końce, 
I lepiej nie ogłaszać w tak ostrym sposobie, 
Ani: to zrobię, ani: owego nie zrobię. 
Toteż, gdyby me czoło los, co wszystkiem włada, 
Przystroił na kształt głowy mojego sąsiada, 
Dzięki mojemu wzięciu12, mam pewną nadzieję, 
Że jedynie po cichu ktoś się tam pośmieje; 
A kto wie, może nawet mnie pociecha czeka, 
Że jakaś dobra dusza powie: szkoda człeka. 
Ale z tobą, mój kumie, to rzecz inna; azaż13 
Sam nie widzisz, że karku diabelnie narażasz? 
Ty, który za słabości choć najlżejszy pozór, 
Na każdym tak ostrzyłeś swój zjadliwy ozór, 
Coś się miotał na mężów niby bies kulawy, 
Musisz się ostro trzymać, by nie pokpić sprawy; 
Bo, jeśli choć najmniejszy powód dasz do drwinek, 
Bądź pewny, że wywloką go bodaj na rynek, 
I... 
  ARNOLF
Mój kumie, zbyteczna twa cała nauka; 
Musi wstać bardzo rano ten, co mnie oszuka. 
Znam wszystkie owe sztuczki misterne i zdrady, 
Któremi te kobietki mylą swoje ślady; 
Że zaś w tej walce łatwo ich zręczności ulec, 
Zawczasum się postarał o pewny hamulec 
I głupota tej, którą dziś biorę za żonę, 
Najlepszą memu czołu stanowi obronę. 
  CHRYZALD
Myślisz, że jej głupota zmienia rzeczy postać? 
  ARNOLF
Niech bierze głupią, kto sam głupcem nie chce zostać. 
Wiem, że twa połowica ma rozumek duży; 
Lecz rozum żony nic mi dobrego nie wróży, 
I znam ja niejednego, co mu poszło w pięty, 
Że wziął małżonkę nazbyt obfitą w talenty. 
Ja na to będę szukał dowcipu14 u żony, 
By nim miała napełniać zebrania, salony, 
Lub też, wierszem i prozą równie wyszczekana, 
Pięknoduchów, markizów przyjmować od rana, 
Podczas gdy ja, pod nazwą męża swojej pani, 
Stałbym wzgardzony w kącie, dla wszystkich zbyt tani? 
Nie, nie; nie chcę rozumu, co pieje zbyt górnie, 
I mąż żony autorki łatwo idzie w durnie. 
Chcę, niechaj moja, z prostą, nie spaczoną głową, 
Nie wie nawet, co znaczy rymowane słowo; 
I, jeśli gra w „koszyczek”, pragnę tego dożyć, 
Że, gdy się jej spytają: „I cóż ci weń włożyć?” 
Niech powie bez namysłu: „Ciastko ze śmietaną!” 
Słowem, niech będzie z wszelkich rozumów obraną, 
I dosyć będzie umieć mojej przyszłej żonie 
Modlić się, kochać męża i prząść na wrzecionie. 
  CHRYZALD
O żonie więc idiotce ty marzysz tak czule?  
  ARNOLF
Tak, że wolałbym raczej niemądrą brzydulę, 
Niż piękność, którą zbytek rozumu obarczy.  
  CHRYZALD
Piękność i rozum...  
  ARNOLF
Sama uczciwość wystarczy. 
  CHRYZALD
Ale skądże wymagać możesz od tej gąski, 
By wiedziała, co znaczy cnota, obowiązki? 
Nie mówiąc już, że nudnem musi być za katy 
Mieć wciąż przy swoim boku taki twór skrzydlaty, 
Czy ty w istocie mniemasz, że już możesz święcie 
Kłaść swoje bezpieczeństwo na tym fundamencie? 
Rozumna, pewnie, może zdeptać swoje śluby, 
Lecz musi mieć przyczynę do zdrady tak grubej; 
Głupia gotowa co dzień zstąpić z drogi cnoty, 
Bez najmniejszej intencji, a nawet ochoty. 
  ARNOLF
Na te wywody zdrowy mój rozum odpowié 
Co Pantagruel15 mówi imci Panurgowi: 
Odradzaj głupią żonę mi ile w twej mocy, 
Praw kazania, nauczaj aż do Wielkiej Nocy, 
Sam się zdziwisz, gdy wreszcie ustaniesz na chwilę, 
Żeś mnie tem nie przekonał, ot, ani na tyle.  
  CHRYZALD
Już nie mówię ni słowa.  
  ARNOLF
Bo i o czem nie ma. 
W małżeństwie, jak we wszystkiem, własne mam systema: 
Jestem dosyć bogaty, aby, w pierwszym rzędzie, 
Wybrać żonę, co wszystko mnie zawdzięczać będzie; 
By nie mogła, przeze mnie wydobyta z nędzy, 
Wymawiać mi swojego rodu ni pieniędzy. 
Jej słodycz i rozsądek, w wieku czterech latek, 
Sprawiły, żem wyróżnił ją wśród innych dziatek, 
Widząc zaś, że u matki z grosiwem dość cienko, 
Przyszło mi na myśl zabrać od niej tę maleńką; 
Zaś poczciwa gosposia, na zamiar takowy, 
Z wielką radością zdjęła sobie ciężar z głowy. 
W małym klasztorku, z dala od świeckiego gwaru, 
Dałem ją kształcić wedle własnego zamiaru: 
To znaczy, zalecając najwłaściwsze środki, 
Aby się z niej dochować zupełnej idiotki. 
Bogu dzięki, udało się, jak zamierzałem, 
I gdy wyrosła, tak ją niewinną ujrzałem, 
Żem błogosławił niebu, iż mi pozwoliło 
Urobić żonę wszystkim mym chęciom tak miłą. 
Odebrałem ją przeto; że jednak w mym domu 
Drzwi wciąż stoją otworem, licho tam wie komu, 
Oddzielnie ją ukryłem, mając to na względzie, 
W drugim domku, gdzie nikt mnie nachodzić nie będzie; 
By zaś jej prawość niczem nie była skażona, 
Trzymam z nią dwoje ludzi, tak głupich jak ona. 
Spytasz mnie może: Na co ta cała opowieść? 
Na to, aby ci mojej przezorności dowieść. 
A wynik: wiedząc, żeś mi jest przyjaznym szczerze, 
Dziś wieczór cię z nią razem proszę na wieczerzę; 
Chcę, abyś sam nareszcie mógł widzieć ją z bliska, 
I poznał, czy mój wybór
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 12
Idź do strony:

Darmowe książki «Szkoła żon - Molière (Molier) (czytaj książki online za darmo txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz