Ciężkie czasy - Michał Bałucki (ogólnopolska biblioteka cyfrowa .TXT) 📖
W dworze pana Lechickiego spotykają się różni przedstawiciele i przedstawicielki szlachty. Odbywa się wiele rozmów, podczas których obnażane są w satyryczny sposób liczne szlacheckie wady, szczególnie związane z próżnością, chciwością, uleganiem zachciankom.
Bałucki wyśmiewa także ślepe zapatrzenie w postęp, matczyną nadopiekuńczość, młodzieńczą lekkomyślność i skąpstwo, a jego bohaterowie to nie tylko ucieleśnienia tych przywar, lecz także postaci komiczne.
Ciężkie czasy to komedia autorstwa Michała Bałuckiego, jednego z najsłynniejszych polskich autorów pozytywizmu polskiego. Bałucki znany jest przede wszystkim jako powieściopisarz i komediopisarz, był również publicystą. W twórczości prozatorskiej odwoływał się do tradycji powstańczych, a także propagował idee pozytywizmu, jako autor dramatów nawiązywał do Aleksandra Fredry. Do jego najsłynniejszych utworów należą Dom otwarty i Grube ryby.
- Autor: Michał Bałucki
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Ciężkie czasy - Michał Bałucki (ogólnopolska biblioteka cyfrowa .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Michał Bałucki
Panna Bronia zawołana gosposia, żeby ojciec wiedział jakie ciastka piecze...
ŻURYŁOTakże strzelił. — Jemu się zdaje, że jak panna smaży konfitury i dobre ciastka piecze, to już gospodyni całą gębą. A to tylko zabawka i do tego kosztowna zabawka, bo cukru nastarczyć nie można. Do Broni. — A u mnie widzisz aniołku, oszczędność to grunt. To mój nałóg, moja choroba — a jakże...
BRONIATo cnota, proszę pana...
ŻURYŁOCnota — powiadasz. Brawo dzieweczko! głaszcze ją po włosach. Czekaj, będziemy razem praktykować tę cnotę przysuwa się do Broni. Widzisz, moja nieboszczka żona, jak za mnie poszła, to także nie bardzo umiała liczyć się z groszem, bo była przyzwyczajona u rodziców żyć szumnie, po pańsku. Bywało, jadę do miasta, a ona wali mi odrazu na konotatce całą litanię sprawunków, cukrypanie, kawy, czekolady, jakieś bakalie, różnych delikatesów, że kilkudziesięcioma reńskiemi by się nie okupił przysuwa się i mówi przebiegle. — Ale ja wziąłem się, uważasz, na sposób. Udałem, uważasz, żem tego zapomniał, tamto przeoczył i gdzie stało dziesięć, tam ja niby zera nie dojrzał... ot tak, niby z głupia frant — uważasz? Czasem nawet całą notatkę zgubił... a jakże. Były z tego potem lamenty, sceny, narzekania — no, ale koniec końców, jak nie było, to musiało się obejść bez tego i owego, a pieniądze taki zostały w kieszeni. O!... Ty się śmiejesz aniołku? Myślisz sobie: ot stary kutwa, łakomił się na głupich kilkanaście reńskich. A wiesz ty aniołku, że ja z tych małych oszczędności przez dziesięć lat uzbierałem wyprawę dla mojej Joasi?
BRONIACzy być może?
ŻURYŁOTak, tak. A moja kobiecina, jak się potem włożyła do gospodarstwa, jak zaczęła z przeproszeniem karmić wieprze, tuczyć indyki, hodować kury, sprzedawać nabiał, jarzyny panie, to z tego posag dla córki uciułała. Tak, tak, bo kobieta, to ważna figura w gospodarstwie — a jakże... Mąż trzyma jeden węgieł domu...
BRONIAA żona trzy. Tak babunia zawsze mówi.
ŻURYŁOPrawda, zapomnieliśmy o babuni.
BRONIABiedaczka, chora teraz...
ŻURYŁOWiem, wiem — paraliż w nogach — mówił mi Karol...
BRONIAOd trzech miesięcy nie rusza się z pokoju.
ŻURYŁOTa zaprowadźcież mnie do niej, bo przedewszystkiem od niej nam zacząć należy i poprosić o pozwolenie i błogosławieństwo. Gdzież się to idzie?
BRONIATu na lewo otwiera drugie drzwi z lewej. Proszę panów.
ŻURYŁOPanienko, panienko!
BRONIAZaraz. Do Karola. Zaprowadź pan ojca do babci, ja tam zaraz przyjdę. Po wyjściu Karola do Matlachowskiego. Co takiego? Czemu pan Matlachowski taki pomieszany?
MATLACHOWSKIGdzie starszy pan, proszę panienki?
BRONIAPrzy żniwie, pod lasem. Co się stało?
MATLACHOWSKIGłupstwo się stało, proszę panienki. Pan Juliusz sprzedał żydom gaj brzozowy.
BRONIAGaik babuni? To niepodobna!
MATLACHOWSKIWidziałem na własne oczy, panienko. Jadę ja sobie z jarmarku, patrzę, a tu Mośkowi ludzie cechują siekierami najstarsze drzewa do wycięcia. Dalej ja na nich — powiadam: a wy łotry, powiadam — kto pozwolił? A Mosiek kontrakt mi pod nos pakuje, gdzie stało czarne na białem, że pan Juliusz sprzedał las za dwa tysiące papierków.
BRONIAOjciec na to nigdy nie pozwoli, bo gdyby się babunia dowiedziała... Chryste Jezu, co by tu było. — Niech tylko pan Matlachowski prędko ojca sprowadzi, on już na to poradzi. Tylko prędko, mój Matlachowski. Ojciec jest pod lasem idąc na lewo do drugich drzwi, mówi z dziecinnem zakłopotaniem składając ręce. Boże! Boże! co ten Julek porobił.
Ba — to pytanie, czy pan starszy będzie mógł teraz zabronić, skoro już raz oddał synowi gospodarstwo. Niepotrzebnie się pospieszył — i mnie się widzi, że on tego gorżko pożałuje, bo choć pan Juliusz skończył niby tam jakieś akademie rolnicze, to jeszcze pytanie, jaki z niego będzie gospodarz. Patrząc w okno. A! otóż i nasz pan. Ba — cóż z tego, kiedy z panem Juliuszem. — Jakże mu tu teraz powiedzieć.
Więc powiadasz, że wszystko dobrze poszło?
JULIUSZJak najlepiej. Podanie moje o pożyczkę melioracyjną zostało na sesyi nadzwyczaj dobrze przyjęte; dyrektorowie obiecali mi pussować tę sprawę, jak tylko hipoteka zostanie przepisaną na moje nazwisko.
LECHICKITo nastąpi najdalej za miesiąc.
JULIUSZWtedy bierzemy pożyczkę i rozpoczynamy akcyę na wielką skalę; budujemy młyn parowy, zaprowadzamy kulturę chmielu i hodowlę poprawnej rasy bydła, wołów wypasowych — drenujemy łąki... słowem gospodarstwo en gros... po amerykańsku, które według mego obliczenia powinno nam przynosić rocznie à peu pres co najmniej piętnaście tysięcy netto.
LECHICKICo ty gadasz? Ależ to świetny interes!
JULIUSZMam ja tu jeszcze świetniejszy na myśli. Wstaje i zbliża się do ojca. Zawiozłem do Lwowa próbki naszej glinki z pod lasu. Jeżeli analiza chemiczna po twierdzi moje domysły, że to glinka porcelanowa, w takim razie zakładamy na akcye wielką fabrykę porcelany — a to znaczy miliony, mój ojcze.
LECHICKIMiliony — powiadasz?... Tylko czy my podołamy temu wszystkiemu... czy to nie będzie za wiele na raz?
JULIUSZTrzeba nagrodzić czas stracony. Zadługo siedzieliśmy z założonemi rękami. Musimy teraz rozpocząć działalność na wszystkich punktach, rozwinąć wszystkie żagle, aby dojść do czego. Podaje ojcu cygara. A może ojciec...
Pi, pi — cóż to za paradne cygaro!
JULIUSZSmakuje ojcu? Siadając, mówi obojętnie. Prawdziwe hawanna. Setka po 80 florenów. Kupiłem kilka pudełek.
LECHICKIBój się Boga Julku, ależ to zbytek.
JULIUSZAle zbytek konieczny, bo jak cię widzą, tak cię piszą; a często trafi się interessant, któremu trzeba zaimponować dobrem cygarem. Praktyczność przedewszystkiem.
LECHICKIA!... Matlachowski — wróciłeś już? No, cóż takiego? Cóż Matlachowski takie miny stroi, jakby połknął żywego węgorza?... Widząc, że ten daje mu znaki, że chce coś powiedzieć, zbliża się. O cóż idzie? Słucha co mu Matlachowski szepcze. Ależ nie pleć głupstwa!... z uśmiechem do Juliusza. Słyszysz Julek, co ten gada, żeś Mośkowi sprzedał las brzozowy — także palnął.
JULIUSZCo Matlachowski miesza się w nie swoje rzeczy? Matlachowski niech sobie idzie pilnować ludzi, a nie wtrąca się do tego, co do niego nie należy.
MATLACHOWSKIDo usług pańskich... Kłania się nisko i odchodząc mówi na str. A co? Nie mówiłem? Oj będzie bieda!
Jakto? Więc ty może naprawdę chciałbyś sprzedać ten las?
JULIUSZJuż sprzedałem.
LECHICKISprze-da-łeś?!
JULIUSZNo, dlaczegóż miałbym nie sprzedać? Las był nieużyteczny, a że mi dobrze zapłacono...
LECHICKIAleż to ulubiony lasek twojej babki — relikwia najdroższa, świętość prawie, bo to pamiątka po nieboszczyku jej mężu. Tam prawie każde drzewo jego ręką sadzone, każda piędź ziemi jego potem oblana, każda ścieżka przez niego wydeptana.
JULIUSZWięc cóż z tego? Więc mam nie ścinać drzewadlatego, że mój dziad go sadził? Że się pocił przy niem? No, to oprawmyż w ramki pola, lasy, postawmy za szkłem i nie tykajmy tych świętości.
LECHICKIJulku — nie mów tak.
JULIUSZAleż bo nie rozumiem doprawdy tego rodzaju sentymentalizmu. To właśnie nasze nieszczęście, nasza choroba, że zawsze i wszędzie rządzimy się tylko sercem, a nie głową. Jesteśmy sentymentalni w polityce, w gospodarstwie, w interesach, we wszystkiem — i to nas gubi. — Musimy być praktyczni mój ojcze, to jest warunek sine qua non.
Możemy być praktyczni — zgoda. Ale uszanujmy to, co szanować należy.
JULIUSZOstatecznie czy ojciec oddałeś mi gospodarstwo, czy nie?
LECHICKINo, oddałem.
JULIUSZWięc pozwólże mi ojciec gospodarować tak, jak ja uważam za najlepsze.
LECHICKIAleż tu o babkę idzie.
JULIUSZJuż ja babkę biorę na siebie i sam jej to wytłumaczę.
To Kwaskiewicz z żoną i synem. Przyjechał pewnie na te narady.
JULIUSZNa jakie narady?
LECHICKIJakto? nie pamiętasz? Wszakże sam zwołałeś na dziś posiedzenie względem założenia tego banku ratunkowego dla szlachty.
JULIUSZAh, sacre-bleu, na śmierć zapomniałem. Niech ich ojciec przyjmie tymczasem, bo ja muszę trochę wypocząć, przebrać się...
LECHICKIDobrze, dobrze — już ja ich tu zabawię.
Julek! Julek!
JULIUSZA! to ty!
KAROLMój kochany, odpisz ty już raz co tej Natalce, żeby mnie nie męczyła ciągle swojemi listami. Wczoraj znowu pisała do mnie zapytując, co się z tobą dzieje, czyś chory, lub gdzie wyjechałeś, że jej nie odpisujesz.
JULIUSZGłupia dziewczyna. — Cóż ona sobie myśli, że ja wiecznie będę się nią zajmował?
KAROLA ja ci mówiłem, że niepotrzebnie zaawanturowałeś się w tę znajomość.
JULIUSZTo był rodzaj sportu, mój drogi. Widziałeś przecie, że o posiadanie Natalki dobijała się cała złota młodzież, synowie najpierwszych rodzin w Wiedniu. Zdystansowałem Niemców i zdmuchnąłem im dziewczynę z przed nosa. Zadałem tem nie mało szyku wtedy. Ale teraz inna rzecz. Odkąd wstąpiłem na drogę pracy i obowiązków, znać jej nie chcę i nie mogę. Nie wypada mi.
KAROLTo bardzo ładnie z twojej strony. Ale cóż ja mam robić z listami tej facetki?
JULIUSZRób tak jak ja. Rzucam listy do kosza, nie czytając ich wcale.
Tak, tylko czy ta panna da się tak łatwo skwitować ze swoich pretensyj. Taka awanturnica, gotowa się na wszystko odważyć — i może być bieda. Spostrzega wchodzących. Oj — Kwaskiewiczowie; a niechże ja uciekam, bo jakby mnie baba złapała — i zaczęła opowiadać o swoim Leonidasie, nie prędko bym się wydostał.
Więc państwo prosto ze Lwowa? No — to musieliście tam gdzie spotkać mego Julka, bo on co tylko wrócił stamtąd.
PETRONELAA! widzieliśmy, widzieliśmy pana Juliusza.
LEONIDASPsyjechaliśmy tym samym pociągiem.
PETRONELATylko, że pan Juliusz nie raczył nas widzieć, bo on jechał pierwszą klasą.
LECHICKIPierwszą klasą? Patrzcie państwo — a to wygodniś.
LEONIDASJa tam i tsecią bym się nie zenował, bo nie miejsce cłowieka, ale cłowiek miejsce zdobi.
PETRONELASłyszysz pan? On by się i trzecią nie żenował.
Bo się do tego w szkołach przyzwyczaił, gdzie dostawał zawsze trzecią klasę.
PETRONELAJasiu!
LEONIDASMój ojce, wyprasam sobie podobne psytycki.
PETRONELANie zapominaj, że to już nie smarkacz żaden, tylko
Uwagi (0)