Rozbitki - Józef Bliziński (coczytać txt) 📖
Pretensjonalna komedia o życiu polskiego ziemiaństwa drugiej połowy XIX wieku. Józef Bliziński jest nazywany kontynuatorem komedii fredrowskiej. Propozycja dla miłośników ramotek i sentymentalnych eksloratorów.
Nie ma co ukrywać – komediodramaty Józefa Blizińskiego zestarzały się i dziś można je polecać już chyba tylko eksploratorom dziewiętnastowiecznych kuriozów, zwłaszcza że jego poczucie humoru odległe jest od dzisiejszych standardów. Tym niemniej to krytyczne spojrzenie na środowisko wiejskiej szlachty może zaciekawić. Bliziński — skądinąd etnograf i przyjaciel Kolberga — wyśmiewa się z klasy społecznej sobie najbliższej, a jego obserwacje zawierają sporo intrygujących ciekawostek. Pod koniec XIX wieku ziemiaństwo zaczyna być powoli reliktem epoki feudalnej. Upadającą klasę społeczną Bliziński oskarża o kłótliwość, pustotę i rozrzutność.
- Autor: Józef Bliziński
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Rozbitki - Józef Bliziński (coczytać txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Józef Bliziński
Nie. Ja przychodzę tylko przeprosić ojca za to, że z mojego powodu byliście narażeni na tyle nieprzyjemności i na taki zawód. Mama wyrzucała mi to już gorzko, ale sądzę...
SZAMBELANICCóż ci matka wyrzucała?
GABRJELAŻe nie miałam taktu w zachowaniu się z narzeczonym, i że nie potrafiłam go przywiązać do siebie z wybuchem płaczu zsuwając się ojcu do kolan i ściskając je To było nad moje siły! zdawało mi się żem skazaną na śmierć!
SZAMBELANICZakazuję ci myśleć o nim!... a! odetchnąłem, gdy tak się rzeczy mają! ja myślałem, że ty mi chcesz robić wyrzuty o to zerwanie, i... miałem do ciebie żal... czy pretensję... sam nie wiem jak to nazwać, ale byłem niekontent z ciebie.
GABRJELAO! bo też zawiniłam.
SZAMBELANICNo! już to oboje nie mamy czystego sumienia i moglibyśmy sobie nie jedną zrobić wymówkę... lepiej porozumiejmy się. (prowadzi ją na kanapę) Widzisz, mnie tak te interesa przycisnęły, że nieraz musiałem się przeniewierzyć temu, co powinno było liczyć się dla mnie do artykułów wiary. Niech kto do mnie wyciągnął choćby najbrudniejszą łapę, byle z paczką banknotów, gotów byłem ją uścisnąć, chociaż wewnątrz coś mi się burzyło na to... Pieniądz jest wielką potęgą, dając człowiekowi możność utrzymania się na wysokości swoich zasad, i zaczynam wierzyć, że największą ze zbrodni, źródłem wszystkich innych jest trwonienie go bezmyślne, bo tylko wyjątkowe natury zachowują godność w niedostatku. Masz przykład: byłem zagrożony sekwestracją, w tem ten się zjawił jako wybawca.. i cóż? tego człowieka, na któregobym kiedy indziej nie spojrzał, posadziłem na pierwszem miejscu przy stole... z musu odegrałem z nim nizką komedję, żywo bo świadczę się Bogiem, że mi wówczas ani przez myśl nie przeszło to, co się później stało.
GABRJELAO, ja sobie tego przebaczyć nie mogę... ale z początku widziałem to zupełnie inaczej; mama, nie powiem żeby mnie zmuszała, ale przedstawiła mi to w takiem świetle... żywo a głównie przyczyniła się do tego Łechcińska.
SZAMBELANICO, ta baba!
GABRJELAByłam zbłąkaną... powinnam była poznawszy go, od razu przyjąć jak na to zasługiwał, bo czułam do niego wstręt... na każdym kroku obrażał moje najdelikatniejsze uczucia... o, co ja wycierpiałam!
SZAMBELANICBiedaczka.
GABRJELAJa dla was robiłam tę ofiarę, ale czułam że mi braknie siły.
SZAMBELANICCzemużeś mi się nie zwierzyła, byłbym się postawił względem niego tak, żeby i nie zamarzył o zbliżeniu się do ciebie... wstając, żywo błazen jakiś... dziecko chciał mi zaprzepaścić p. c. Przebacz mi, to moja wina, powinienem był to spostrzedz... tem bardziej, że od razu mi się to nie podobało; ale byłem egoistą, przyznaję się do tego... przytem słabym, bezsilnym... może nawet nie chciałem widzieć... myślałem sobie, że potrafił ci się podobać, więc byłem kontent, że to... jakoś.. interesa się poprawią... Oj! te pieniądze...
GABRJELAAh! mnie to wszystko rozum odebrało!... gdy sobie wspomnę
No, cóż jeszcze? uspokój się... już się skończyło.
GABRJELAJak mogłam zdobyć się na podobny krok, z nim... to było chyba z rozpaczy! on miał prawo mną pogardzić!
SZAMBELANICKto?
GABRJELAWładysław.
SZAMBELANICNie rozumiem.
GABRJELAOjcze drogi, myśmy się kochali... najlepszy, najszlachetniejszy z ludzi, i ja dobrowolnie odrzuciłam te skarby serca jakie mi ofiarował, z zimną krwią zadałam mu taki ból, i jeszcze, jakby mało tego było... szlocha; p. c. co on sobie o mnie pomyślał!
SZAMBELANICNo, więc pójdziesz za niego, skoro tak. Dumnym będę z takiego zięcia... Najprzód, Czarnoskalski, a potem... on dojdzie wysoko, ja to czuję... jedyny człowiek, który może podnieść świetność naszego rodu... Maurycy przy nim.. e!... zdolność uniwersalna, obrotność w interesach... bo cóż on miał zaczynając? a dziś jak już stoi.
GABRJELAI strzela się z mojego powodu!
SZAMBELANICOn? mówiono mi o Maurycym.
GABRJELAObaj go wyzwali.
SZAMBELANICTak? pierwsze słyszę.
GABRJELAAh! gdyby on miał zginąć.
SZAMBELANICAle nie bój się, nie bój... nauczą tego błazna rozumu, i cała rzecz. Cóż ty myślisz, pojedynek... ja w młodych latach strzelałem się trzy razy i żyję... chociaż nie wiele brakowało... patrz, widziałaś ten znak od kuli
Niewiedziałam że to w pojedynku... sądziłam...
SCENA IXPapka wrócił!
Sam?
SZAMBELANICA! przywiózł chusteczkę, może teraz się uspokojemy.
POLAZdaje mi się że sam... o Boże! co się tam stało? cała drżę.
SZAMBELANICWięc gdzież jeździł?
GABRJELANa plac.
SZAMBELANICNa plac? papka! a to po co?
Cóż?
DZIEŃDZIERZYŃSKINa Boga! pomocy, ratunku, szarpij!
SZAMBELANICJakto?
DZIEŃDZIERZYŃSKICiężko raniony, jeżeli nie zabity.
POLAMaurycy?
GABRJELAWładysław?
Tak!
SZAMBELANICWięc któryż?
DZIEŃDZIERZYŃSKINo, powiedziałem, Maurycy! alboż tam był i Władysław?
SZAMBELANICMój syn!
GABRJELAMój brat!
POLAAh!
Ah!
Polu! moje dziecię!
ŁECHCIŃSKAA co! mówiłam, prosiłam... zapobiedz, póki był czas.
Moja pani, powiedziałem: milcz i nie wtrącaj się do rzeczy, które do ciebie nie należą. Proszę mi przynieść kapelusz i laskę.
ŁECHCIŃSKAO! poczekaj!
SZAMBELANICKonie stoją do Dzieńdzierzyńskiego Może jest jeszcze ratunek? jakżeż to było?
DZIEŃDZIERZYŃSKIZaraz, niech zbiorę siły.. jestem tak zdenerwowany, rozebrany... je suis tout á fait déshabillé... siada; p. c. przyjeżdżam na miejsce... furman powiada: to tu!... Pustkowie... okropna dzika ustroń... wysiadam, patrzę.. Maurycy przekrada się przez gęstwinę... chciałem na niego zawołać, ale coś mi stanęło w gardle... nie mogłem.
SZAMBELANICOWAAh! panie Dzieńdzierzyński.
DZIEŃDZIERZYŃSKINo, nie mogłem.. wstając w tem po chwili... rrrym! jak wypali z pistoletu..
SZAMBELANICKto?
DZIEŃDZIERZYŃSKINo, Strasz... tuż, mnie pod nosem... nawet, nie wiem czy imaginacja, ale przysiągłbym, że jedno ziarnko trafiło mnie tu gdzieś w klapę od surduta.
Cóż sąsiad gadasz? śrótem strzelali z pistoletów? oglądając się Ta nie wraca.
DZIEŃDZIERZYŃSKIComment?... a prawda! no, to musiało mi się zdawać.
SZAMBELANICAle cóż dalej?
Natychmiast, już nie oglądając się wskoczyłem na bryczkę i przyleciałem pędem wiatru... po pomoc...
SZAMBELANICSamemu nic nie zrobiwszy!... a to winszuję sąsiadowi zimnej krwi.
DZIEŃDZIERZYŃSKIMnie? zimnej krwi!... a wiecie państwo, to sławne! czyż szambelan nie widzisz, że się cały trzęsę.
SZAMBELANICAle tym sposobem, to nawet sąsiad nie jesteś pewny, co się stało?
DZIEŃDZIERZYŃSKIPadł, padł... to jest fakt.
Mój syn?
DZIEŃDZIERZYŃSKIMój zięć, tak. Szambelanie, na Boga, śpiesz! (tuląc Polę) moja biedna córko!
SCENA XA to co? wstrzymuje śmiech oglądając się na Dzieńdzierzyńskiego Cóż ten twój papka tu nagadał?
MAURYCYNieskończenie wdzięczny panu jestem za to, żeś mnie zrobił nieboszczykiem, bo miałem sposobność przekonać się, że byłbym żałowanym, gdyby na prawdę...
Comment! ty żyjesz?
MAURYCYMówisz pan takim tonem, jakby cię to nie cieszyło.
Jak się masz!
POLAAh! papko, jakże można było mnie tak zatrwożyć.
MAURYCYWitam mamę.
SZAMBELANICOWANie mogę przyjść do siebie do Dzieńdzierzyńskiego Przyznam się, że żartować sobie w ten sposób z uczuć rodzicielskich, nie godzi się.
DZIEŃDZIERZYŃSKIAle pani szambelanowo dobrodziejko, ja temu nic nie winien... jeżeli ten żyje, to chyba Władysław padł... musiałem się omylić.
MAURYCYNajzdrowszy w świecie... inaczej, czyżbyście mnie tu widzieli?
GABRJELAPrzyjedzie tu?
MAURYCYOdjechał do domu.
No, to ja już nic nie rozumiem.
SZAMBELANICKoniecznie sąsiad uwziąłeś się wyprawić jednego z nich na tamten świat, bo to jest!
DZIEŃDZIERZYŃSKIAle za pozwoleniem... permettez moi.
SZAMBELANICJakże się z tego wytłómaczysz?
ŁECHCIŃSKATo jakaś intryga.
DZIEŃDZIERZYŃSKINa Boga! sądźcie mnie... było tak:
SZAMBELANICMnie się zdaje, że było trochę strachu i widziało się to czego nie było... już to ziarnko śrótu wydało mi się podejrzanem.
DZIEŃDZIERZYŃSKIAle szambelanie, jakże można przypuszczać... comment peut on...
SZAMBELANICZe strachu, ze strachu.
DZIEŃDZIERZYŃSKIAle pozwólcież mi mówić: któż był wyzwany? Strasz, prawda? więc któż miał prawo pierwszy strzelić? on!... a jak drugiego strzału nie było, cóż mogłem wnosić, no?... śmiejcież się teraz.
SZAMBELANICByłoby z czego, bo pokazuje się żeś sąsiad nie miał serca sprawdzić rzeczy naocznie śmiejąc się Comment peut on?
DZIEŃDZIERZYŃSKINo, felczerem nie jestem.
SZAMBELANICAle jakżeż się to odbyło? bo teraz na serjo nie wiem co myśleć.
MAURYCYOjcze, smutno mówić... spostrzegając wchodzącego Kotwicza Ale oto jego sekundant... niech go się ojciec spyta.
SCENA XINo, masz nam zdać relację.
KOTWICZNie ma się o czem rozgadywać... dureń!
SZAMBELANICNie może być! poznałeś się na nim nareszcie?
KOTWICZA jak się to odgrażało! Co to jest, gdy kto nie ma zasad wyssanych z mlekiem! Nie stanął wcale.
SZAMBELANICCzy to czasem nie twoja robota? Miałeś jakąś naradę z Łechcińską
KOTWICZAle gdzież tam! Pojechałem ztąd prosto po niego, ale nie zastałem go już... ciepło gdzie co było... wyjechał za granicę zostawiwszy list, z którym posłał na plac fagasa. Złożyliśmy go w kilkoro i wbili kulą w drzewo.
MAURYCYTo Władysław tak się na nim zemścił.
SZAMBELANICSąsiedzie, do listu strzelali... Dzieńdzierzyński chodzi; do Kotwicza I cóż tam w nim było?
KOTWICZZbłaźnił się do reszty... sens moralny był ten, że ponieważ załatwianie spraw honorowych za pomocą kuli uważa za głupotę, przeto jedzie przewietrzyć się do Paryża.
MAURYCYZkąd ma nam nadesłać napisaną przez siebie broszurę przeciw pojedynkom — cynizm posunięty do ostateczności.
DZIEŃDZIERZYŃSKINo, co w tem, to ma rację... bo też to głupstwo pierwszej klasy.
SZAMBELANICAle mają w tej kwestji głos tylko ludzie nieposzlakowanego honoru, a nie lada jakiś tam szuja.
SZAMBELANICOWANie dobrze mi, odprowadz mnie... położę się.
GABRJELAPójdziemy z mamą.
SZAMBELANICBądź dobrej myśli, obadwa z Maurycym dołożymy wszelkich starań... żeby... rozumiesz mnie.
Odprowadźmy mamę.
No, cóż sąsiadku, serce bije jeszcze?... ha, ha, ha! nie chciałem przy wszystkich
Uwagi (0)