Proust i jego świat - Tadeusz Boy-Żeleński (czytak biblioteka .txt) 📖
Kto nadawałby się lepiej do przybliżenia polskim czytelnikom W poszukiwaniu straconego czasu występujących w tym cyklu nawiązań, inspiracji, wzorów bohaterów i zdarzeń, barwnych postaci paryskich salonów — niż zafascynowany Proustem polski tłumacz jego dzieła? Piętnaście esejów Boya-Żeleńskiego publikowanych w latach 1938–1939 na łamach „Wiadomości Literackich”, równolegle z ukazywaniem się kolejnych tomów przekładu, miało złożyć się na książkę Proust i jego świat. Niestety zamiarom przeszkodziła wojna. W niniejszym zbiorze oprócz nich zawarto także inne artykuły Boya na temat Prousta, umieszczając je w Uzupełnieniach, począwszy od tekstu Nowe słońce literatury z roku 1924.
- Autor: Tadeusz Boy-Żeleński
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Proust i jego świat - Tadeusz Boy-Żeleński (czytak biblioteka .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Tadeusz Boy-Żeleński
87. Sainte-Chapelle (fr.: Święta Kaplica) — kaplica zamkowa ufundowana przez Ludwika IX w centrum dawnej siedziby królewskiej na wyspie Cité w Paryżu; miejsce przechowywania wielu relikwii; arcydzieło gotyku. [przypis edytorski]
88. Gobineau, Arthur (1816–1882) — fr. dyplomata, powieściopisarz i filozof; obecnie znany gł. z dzieła L’Essai sur Vinegalite des races humaines (1854), w którym przedstawił teorię „aryjskiej pasy panów”, wywierając wielki wpływ na rasizm niemiecki. [przypis edytorski]
89. pani de Grignan, właśc. Françoise-Marguerite de Sévigné, księżna de Grignan (1646–1705) — fr. arystokratka, córka pani de Sévigné, adresatka jej słynnych listów. [przypis edytorski]
90. Rabutin-Chantal — panieńskie nazwisko pani de Sévigné. [przypis edytorski]
91. ochmistrzyni jej dzieci — mowa o Franciszce d’Aubigné, późniejszej markizie de Maintenon (1635–1719); Ludwik XIV poznał ją jako potajemną wychowawczynię dzieci, które miała z nim pani de Montespan. [przypis edytorski]
92. Turenne, Henri de, zw. Tureniuszem (1611–1675) — marszałek Francji z czasów Ludwika XIV, zwycięzca wielu bitew; zginął w bitwie pod Sasbach od jednego z pierwszych wystrzałów artyleryjskich. [przypis edytorski]
93. d’Orléans-Longueville, Charles-Paris (1649–1672) — kandydat do polskiego tronu wysuwany przez obóz profrancuski podczas walki stronnictw po wyborze Michała Korybuta Wiśniowieckiego; zginął podczas forsowania Renu w bitwie pod Tolhuis. [przypis edytorski]
94. bitwa pod Podhajcami (1667) — zwycięstwo dowodzonych przez Sobieskiego wojsk Rzeczpospolitej nad przeważającymi siłami Tatarów i Kozaków. [przypis edytorski]
95. Madame — tu: tytuł bratowej króla Francji. [przypis edytorski]
96. di primo cartello (wł.) — pierwszorzędny, najwyższej klasy. [przypis edytorski]
97. Dziewiąta, Norymberscy — skrótowo o utworach: Dziewiąta Symfonia Beethovena oraz Śpiewacy norymberscy Wagnera. [przypis edytorski]
98. ezoteryczny — dostępny tylko dla wtajemniczonych. [przypis edytorski]
99. fatydyczny (z fr. fatidique) — wieszczy. [przypis edytorski]
100. premier angielski (...) że granice Anglii leżą już nie na skałach Dovru — Stanley Baldwin w przemówieniu 30 lipca 1934. [przypis edytorski]
101. ancien régime (fr.: stare rządy) — określenie systemu polityczno-społecznego Francji funkcjonującego przed rewolucją 1789 r. [przypis edytorski]
102. volapük — sztuczny język opracowany w 1879 roku przez Johanna Martina Schleyera, czerpał słownictwo z angielskiego, francuskiego i niemieckiego, często zniekształcając źródłowe wyrazy. [przypis edytorski]
103. fiks (przest., z fr. jour fixe: ustalony dzień) — spotkanie towarzyskie, przyjęcie. [przypis edytorski]
104. in partibus (łac.) — skrócony łac. termin in partibus infidelium: w krajach niewiernych. [przypis edytorski]
105. Fantyna — bohaterka powieści Nędznicy Wiktora Hugo, przez nędzę zmuszona do uprawiania prostytucji. [przypis edytorski]
106. epithète rare (fr.) — rzadki epitet. [przypis edytorski]
107. écriture artiste (fr.: pisanie artystyczne) — impresjonistyczny styl prozy, dążący do oddania wrażliwości autora, często mało komunikatywny. [przypis edytorski]
108. Whistler, James Abbot McNeill (1834–1903) — amer. malarz działający w Anglii; związany z wczesną fazą impresjonizmu, znany z portretów i pejzaży. [przypis edytorski]
109. pięć drągów — pięć tysięcy franków, kwota nagrody Goncourtów. [przypis edytorski]
110. Proust dał cały cykl takich mistrzowskich imitacji — publikowanych w „Figaro” i w „Mercure de France”, a następnie w książce Pastiches et Melanges (1919). [przypis edytorski]
111. „Wiadomości Literackie”, nr 624 [o „stylometrii” prof. Feuillerat] — tekst Nowe oblicze Prousta w niniejszym zbiorze. [przypis edytorski]
112. Morand, Paul (1888–1976) — fr. pisarz i dyplomata, autor wielu powieści i opowiadań z życia elity towarzyskiej i reportaży z różnych stron świata, chwalonych w okresie międzywojennym za elegancję stylu, erudycję i dowcipny język; tu zapewne mowa o książce Fermé la nuit (1923). [przypis edytorski]
113. dyskusyj, jakie na podobny temat toczyły się nie tak dawno u nas — zapoczątkowanych przez Karola Irzykowskiego głośnym artykułem Niezrozumialstwo („Wiadomości Literackie” 1924, nr 38), na który odpowiedzieli Jerzy Hulewicz, Maria-Jehanne Wielopolska, Jan Nepomucen Miller, Józef Ujejski. [przypis edytorski]
114. kontrapunkt (muz.) — technika kompozytorska polegająca na jednoczesnym prowadzeniu kilku zharmonizowanych linii melodycznych. [przypis edytorski]
115. książka Alberta Feuillerat (...) pt. „Comment Marcel Proust a composé son roman” — Yale Romanic Studies VII. Comment Marcel Proust a composé son roman. Par Albert Feuillerat, (Paryż) 1934; str. 8 nl. i 314, i 2 nl. [przypis autorski]
116. Le côté de Chelsea — szkice Maurois opublikowane w „Revue de Paris” w 1929; Chelsea to arystokratyczna dzielnica Londynu. [przypis edytorski]
117. charmeur (fr.) — mężczyzna pełen uroku. [przypis edytorski]
118. „Wiadomości Literackie”, nr 619 [Gide i jego „Corydon”] — tekst T. Żeleńskiego Gide’owskie problemy. [przypis edytorski]
119. moich niedawnych rozważań na temat: „Człowiek czy dzieło?” — nawiązanie do tekstu Czy myć zęby, czy ręce?. [przypis edytorski]
120. W poszukiwaniu straconego czasu — dzieło Prousta zaczęło obecnie wychodzić po polsku. Dotąd ukazały się dwie części: W stronę Swanna i W cieniu zakwitających dziewcząt; w druku: Strona Guermantes. [przypis autorski]
121. serynga (daw., z fr. seringue) — przyrząd do wykonywania lewatyw. [przypis edytorski]
122. Puget, Ludwik (1877–1942) — rzeźbiarz, malarz, współtwórca kabaretu „Zielony Balonik”. [przypis edytorski]
123. Pałac „Pod Baranami” — w krakowskim Rynku Głównym, daw. pałac Potockich, na przełomie XIX i XX w. ośrodek życia politycznego krakowskich kół konserwatywnych, od 1956 siedziba kabaretu „Piwnica pod Baranami”; ściana pałacu przebita na cukiernię została zamurowana. [przypis edytorski]
124. Ordonka (pot.), Hanka Ordonówna (pseud. scen.), właśc. Maria Anna Tyszkiewiczowa, z domu Pietruszyńska (1902–1950) — piosenkarka sceniczna i aktorka; w 1931 wyszła za hr. Michała Tyszkiewicza. [przypis edytorski]
125. chryzmat — znamię, piętno odciśnięte na duszy wskutek przyjęcia sakramentu (szczególnie chrztu). [przypis edytorski]
126. Otóż ja nie znam nikogo z tej rodziny — widocznie dawni koledzy, u których narowem stało się podżartowywać sobie ze „snobizmu” Prousta, powtarzali ten koncept; zdarzenie musiało się odcisnąć w pamięci pisarza, skoro tego rodzaju niepewność utrwalił w swoim dziele (Strona Guermantes). [przypis autorski]
127. księżna de Langeais — bohaterka powieści Balzaka pod tym tytułem. [przypis autorski]
128. Astier-Réhu — uczony akademik, bohater powieści Alfonsa Daudet L’Immortel (1888). [przypis autorski]
129. casus foederis (łac.) — przypadek, w którym sprzymierzeńcy zobowiązani są do wspólnej akcji. [przypis edytorski]
130. spowodować defiladę wszystkich nazwisk — francuski obyczaj każe wyszczególnić na karcie z zawiadomieniem o śmierci wszystkie najdalsze nawet pokrewieństwa i powinowactwa, dając w ten sposób pole dla turnieju próżności. [przypis autorski]
131. Wirchownia — ob. popr. nazwa posiadłości Hańskich na Ukrainie to Wierzchownia. [przypis edytorski]
132. Klemans — przyjaciel Prousta, hrabia de Maugny, żonaty z Polką. [przypis autorski]
133. przy ulicy de Courcelles — mieszkanie rodziców Prousta. [przypis autorski]
134. Pignatelli — arystokratyczna rodzina włoska z Neapolu. [przypis edytorski]
135. syn, którego nazywałem „Nelo” — Władysław Emanuel Pusłowski (1871–1915), matematyk, starszy brat tłumacza Franciszka Ksawerego Pusłowskiego; zginął pod Samborem jako oficer austriacki. [przypis edytorski]
136. Bakst, Leon, właśc. Lew Samojłowicz Rosenberg (1866–1924) — ros. malarz, ilustrator i scenograf pochodzenia żydowskiego. [przypis edytorski]
137. w dniu odebrania Przemyśla — twierdza Przemyśl, zdobyta przez Rosjan po kilkumiesięcznym oblężeniu 22 marca 1915, została im odebrana w wyniku ofensywy połączonych wojsk austro-węgierskich i niemieckich 3 czerwca 1915. [przypis edytorski]
138. pewien profesor (...) zafundował sobie tytuł hiszpańskiego barona — Adam Gubrynowicz vel Baron Adam Ludwig von Gubry-Gubrynowicz de Mengen (1906–2000), polski dyplomata, syn Bronisława Gubrynowicza, profesora Uniwersytetu Warszawskiego; za 20 tys. dolarów kupił tytuł barona od króla Hiszpanii. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/proust-i-jego-swiat
Tekst opracowany na podstawie: Tadeusz Boy-Żeleński, Obiad literacki, Proust i jego świat, Państwowy Instytut Wydawniczy 1958.
Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez fundację Nowoczesna Polska z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów Anny Kowalskiej. Publikacja sfinansowana ze środków pozostałych ze zbiórek, które nie zakończyły się sukcesem.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Wojciech Kotwica.
Okładka na podstawie: ThoroughlyReviewed@Flickr, CC BY 2.0
ISBN 978-83-288-3098-1
Uwagi (0)