Koszałki Opałki - Janusz Korczak (bibliotek a .txt) 📖
Zbiór felietonów, pisanych w latach 1901–1905 dla czasopisma „Kolce”, pokazuje bardzo ciekawy i różnorodny świat: filozoficzne przypowiastki i jaskrawe obrazki mieszczańskiego społeczeństwa Warszawy początku XX w. Uderza w nim i to, ile się zmieniło przez ostatnie 100 lat, jak i to, z czym borykamy się i dzisiaj.
Autor nazywa siebie humorystą, i jego krótkie opowiastki istotnie są błyskotliwe i zabawne, ale jednocześnie o wiele głębsze. Młody Janusz Korczak upomina się o ludzką godność, o sprawiedliwość, głosi, że „kelner też człowiek”. Myśli o słabszych: o dzieciach, zwłaszcza tych niczyich, o służących, o kobietach. Doskonale przy tym oddaje charakter postaci w języku, jakim o nich opowiada i jakim pozwala im mówić.
- Autor: Janusz Korczak
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Koszałki Opałki - Janusz Korczak (bibliotek a .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Janusz Korczak
106. stręczą mamki — mowa o pośrednikach, u których bogata dama mogła dla swojego nowo narodzonego dziecka wynająć mamkę, aby ta karmiła niemowlę piersią. Mamki rekrutowały się z biednych rodzin, często musiały oddać lub zaniedbywać własne dzieci. [przypis edytorski]
107. znaczą chustki do nosa — dawniej chustki do nosa były wielokrotnego użytku, robiono je z tkaniny i wyszywano na nich znaczki rozpoznawcze, najczęściej inicjały właściciela, aby praczka wiedziała, komu je oddać po upraniu (podobnie postępowano z bielizną, pościelą, ręcznikami itp.). [przypis edytorski]
108. kopiejka, w skrócie kop. — rosyjska jednostka monetarna, jedna setna rubla. [przypis edytorski]
109. wykonywasz — dziś częstsza forma 2 os. lp. cz.ter.: wykonujesz. [przypis edytorski]
110. gabinetowe uciechy i tryumfy — mowa o gabinetach, tj. dyskretnie urządzonych salkach w restauracjach, gdzie panowie odbywali schadzki z kobietami, które uwodzili lub opłacali (obyczaj rozpowszechniony w XIX w. w całej Europie). [przypis edytorski]
111. szemat (z fr. schéma) — dziś popr.: schemat. [przypis edytorski]
112. reuniony (z fr. réunion: zebranie; zjednoczenie) — zebrania towarzyskie, przyjęcia. [przypis edytorski]
113. fabrykantka aniołków (daw. pot.) — położna zajmująca się zarobkowo nielegalnymi aborcjami. [przypis edytorski]
114. aeronauta (daw.) — pilot samolotu, lotnik. [przypis edytorski]
115. Gasiński, Edmund (1860–1924) — aktor teatralny i kabaretowy (a od 1916 r. także filmowy), śpiewak, tancerz, reżyser teatralny. [przypis edytorski]
116. mólem — dziś popr. forma N. lp: molem. [przypis edytorski]
117. Cavalieri, Lina (1874–1944) — włoska sopranistka, popularna zarówno w zachodniej Europie i Ameryce, jak i w carskiej Rosji, uważana za jedną z najpiękniejszych kobiet swojego czasu. [przypis edytorski]
118. Battistini, Mattia (1856–1928) — sławny włoski śpiewak, zwany królem barytonów, był częstym gościem w Warszawie na początku XX w. w czasie swoich licznych tournées po Rosji. [przypis edytorski]
119. Bellincioni, Gemma (1864–1950) — włoska sopranistka światowej sławy. [przypis edytorski]
120. dworka — dziś popr. forma D. lp: dworku. [przypis edytorski]
121. wykonywa — dziś częstsza forma 3 os. lp. cz.ter.: wykonuje. [przypis edytorski]
122. nil admirari (łac.) — nie ma czego podziwiać; nic wielkiego. [przypis edytorski]
123. ośm — dziś popr.: osiem. [przypis edytorski]
124. cebula (tu daw. pot.) — zegarek kieszonkowy na łańcuszku. [przypis edytorski]
125. sie wi (gw.) — się wie, tj.: wiadomo. [przypis edytorski]
126. pulares a. pugilares (daw.) — portfel, portmonetka. [przypis edytorski]
127. neurastenik — człowiek cierpiący na neurastenię, nadpobudliwość układu nerwowego, który łatwo się wzbudza i szybko popada w wyczerpanie. [przypis edytorski]
128. Jabajca — zniekształcona nazwa Abacji (wł. Abazzio, chorw. Opatija), kurortu na półwyspie Istria, wówczas (1814–1918) na terytorium Monarchii Austro-Węgierskiej, dziś w płn. części Chorwacji. [przypis edytorski]
129. kopiejka, w skrócie kop. — rosyjska jednostka monetarna, jedna setna rubla. [przypis edytorski]
130. współtowarzyszów — dziś popr. forma D. lm: współtowarzyszy. [przypis edytorski]
131. kantory mamek — mowa o pośrednikach, u których bogata dama mogła dla swojego nowo narodzonego dziecka wynająć mamkę, aby ta karmiła niemowlę piersią. Mamki rekrutowały się z biednych rodzin, często musiały oddać lub zaniedbywać własne dzieci. [przypis edytorski]
132. mamka — w tekście źródłowym mylnie: matka. [przypis edytorski]
133. grajcarek — tu: korkociąg. [przypis edytorski]
134. uspakajał — popr.: uspokajał. [przypis edytorski]
135. jednę — dziś popr. forma B. lp: jedną. [przypis edytorski]
136. kiedym sprowadził — dziś częstsza forma: kiedy sprowadziłem. [przypis edytorski]
137. polityk, pożeracz depesz — pan Adam nie był zapewne politykiem z zawodu, tylko miał zamiłowanie do czytania doniesień prasowych i śledzenia sytuacji politycznej na świecie. [przypis edytorski]
138. zabiegliwy (daw.) — tu: energiczny, czynny, sprytny. [przypis edytorski]
139. Morozowicz — aktorska rodzina z Warszawy, w opisywanym czasie popularni byli bracia Rufin Morozowicz (1851–1931) i Henryk Morozowicz, a także syn Rufina, Leopold Morozowicz (ok. 1876–1945). [przypis edytorski]
140. frenologiczny (z gr. φρήν, phrēn: rozum, umysł) — związany z frenologią, daw. pseudonauką, szukającą związków między cechami psychicznymi człowieka a fizyczną budową czaszki i mózgu. [przypis edytorski]
141. magnetyczny — tu: związany z magnetyzmem; zjawiska, które dzisiaj znane są pod nazwą hipnozy, w XIX w. określano jako mesmeryzm (od nazwiska Franza Antona Mesmera, 1734–1815) lub magnetyzm. [przypis edytorski]
142. pedologia (od gr. παῖς, país, D. lp. παιδός, paidos: dziecko) — nauka o dzieciach. [przypis edytorski]
143. wprowadzoną została — dziś popr. forma z imiesłowem w mianowniku: została wprowadzona (a. wprowadzona została). [przypis edytorski]
144. Wells, Herbert George (1866–1946) — słynny pisarz brytyjski, uważany za prekursora fantastyki naukowej, autor takich dzieł jak Wojna światów (1898), Wehikuł czasu (1895), Niewidzialny człowiek (1897). [przypis edytorski]
145. szwarcowany (pot.) — z przemytu. [przypis edytorski]
146. kopiejka, w skrócie kop. — rosyjska jednostka monetarna, jedna setna rubla. [przypis edytorski]
147. węgle kamienne — dziś popr.: węgiel kamienny. [przypis edytorski]
148. Melcer-Szczawiński, Henryk (1869–1928) — kompozytor neoromatyczny, pianista i dyrygent, autor m.in. opery Maria (1904 r.), napisanej na podstawie poematu Antoniego Malczewskiego. [przypis edytorski]
149. Nowaczyński, Adolf (1876–1944) — dramaturg, publicysta i poeta, w młodości związany z krakowskim otoczeniem Stanisława Przybyszewskiego i kabaretem Zielony Balonik, a także działacz polityczny i społeczny. [przypis edytorski]
150. boć (daw.) — bo; bo przecież. [przypis edytorski]
151. szkoła początkowa — dziś: szkoła podstawowa. [przypis edytorski]
152. był niewinnym — dziś popr. forma z imiesłowem w mianowniku: był niewinny. [przypis edytorski]
153. szewcki — dziś popr. forma przymiotnika od rzecz. szewc: szewski. [przypis edytorski]
154. emska — wysokozmineralizowana woda pochodząca ze źródeł w kurorcie Ems (Bad Ems) w płd.-zach. Niemczech, stosowana w leczeniu astmy i innych chorób dróg oddechowych, a. sól emska, rozpuszczalny w wodzie proszek, produkt farmaceutyczny o zbliżonym działaniu. [przypis edytorski]
155. Reszke a. de Reszke — rodzeństwo śpiewaków: Jan (1850–1925, tenor), Edward (1853–1917, bas) i Józefina (1855–1891, sopran). Urodzeni w Warszawie. Koncertowali w całej Europie. [przypis edytorski]
156. Szczepanik, Jan (1872–1926) — sławny technik-samouk, zwany „polskim (lub austriackim) Edisonem”, autor kilkudziesięciu wynalazków, głównie w dziedzinie przemysłu włókienniczego oraz fotografii i filmu. [przypis edytorski]
157. Biegas, Bolesław (1877–1954) — pochodzący z biednej rodziny chłopskiej rzeźbiarz, malarz i dramaturg. [przypis edytorski]
158. Virchow — wspomniany Prusak to Rudolf Virchow (1821–1902), uważany za jednego z twórców współczesnej medycyny opartej na podstawach naukowych. [przypis edytorski]
159. znaczyć „do tuzina” — dawniej chustki do nosa były wielokrotnego użytku, robiono je z tkaniny i wyszywano na nich znaczki rozpoznawcze, najczęściej inicjały właściciela, aby praczka wiedziała, komu je oddać po upraniu (podobnie postępowano z bielizną, pościelą, ręcznikami itp.). Komplety chusteczek do nosa, jak naczynia stołowe, zwyczajowo liczyły po 12 sztuk, czyli tuzin. [przypis edytorski]
160. Masz, diable, makagigę — powiedzonko o tym samym znaczeniu, co bardziej popularne Masz, babo, placek; wyraża zaskoczenie nagłym kłopotem, niespodziewanym w sytuacji pozornie komfortowej; makagigi a. makagiga — ciasteczko z cukru, miodu, maku i orzechów; tu w znaczeniu przen.: deser; to, co najlepsze. [przypis edytorski]
161. piędź — dawna miara długości, ok. 20 cm; tu: małymi krokami; powoli i z trudem. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/korczak-koszalki-opalki/
Tekst opracowany na podstawie: Janusz Korczak, Koszałki Opałki, wyd. drugie, nakł. Księgarni Powszechnej, Warszawa 1910.
Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska, Biuro Rzecznika Praw Dziecka
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl) we współpracy z Biurem Rzecznika Praw Dziecka.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Wojciech Kotwica, Dorota Kowalska.
Publikację wsparli i wsparły: Tony, Jan Domański, J. Pszenicyn, Daria, Dudojć, M.Karasinska, Joanna Rudniańska, Anna Zagała, Ludwik Trammer, Milupa, krst, Marcin Gryszkalis, Ewa i Karol Jalochowscy, Tomasz Żukowski, Paweł Leszczyński, pani kazia, Krystyna Kolwas, Angelika Reszczyk, Adam W., Jacek Markowicz, Linka, Ścibi, Mikołaj, Bożena Michalska, Monika, Anonim, Wodarek, Wojtek, Robert Anton Wilson, Katarzyna Kijanka, harc, Elżbieta Pląskowska, Darek Dzida, ms, Monia, MIchał Damski, lud_las, Dominik Kozaczko, anonim, Grzegorz Siergowicki, Analfabeta, Marek W, Dawid Reinhold, Ewa
Uwagi (0)