Próby - Michel de Montaigne (warto czytać .txt) 📖
Krótki opis książki:
Próby to trzytomowy zbiór esejów autora Michaela de Montaigne'a, francuskiego pisarza i filozofa epoki renesansu.
To rozważania o charakterze filozoficznym, moralnym i społecznym, podszyte ideałem harmonii i wynikającej z niej mądrości. W pismach zawarta jest bogata refleksja filozoficzna nad możliwościami poznawczymi umysłu ludzkiego, a także próba pogodzenia wielu sprzeczności.
Montaigne uważany był za mistrza filozofii stoickiej, przez jednych również jako autorytet chrześcijańskiej moralności — przez innych właście na tej płaszczyźnie mocno krytykowany. Jego dzieło, wydane w 1580 roku, w 1646 trafiło do indeksu ksiąg zakazanych. Montaigne'a uważa się za twórcę nowego gatunku literackiego — eseju.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Michel de Montaigne
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Próby - Michel de Montaigne (warto czytać .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Michel de Montaigne
cuda zjawiły/ Znienacka albo gdyby nagle je postawić/ Przed oczy śmiertelnika, nic by dlań nie było/ Cudowniejszego, ani nie śmiałyby ludy/ Zamarzyć o czymś jeszcze wspanialszym w naturze!” (Lucretius, De rerum natura, II, 1032; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
353. Scilicet (...) fingit (łac.) — „Wszak rzeka, choć niewielka, jest ogromna temu,/ Który nie widział większej: tak drzewo lub człowiek/ Zda się nam wnet olbrzymem i tak wszystkie twory/ Olbrzymieją, gdy większych nie ma w wyobraźni” (Lucretius, De rerum natura, VI, 674; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
354. Consuetudine (...) vident (łac.) — „Jeśli oczy patrzą na coś codziennie, wnet przywykają i umysł nasz, obojętniejąc, nie bada przyczyny zjawiska, które co dzień widzi” (Cicero, De natura deorum, II, 38; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
355. klęska króla Jana Kastylskiego pod Juberoth — w r. 1385. [przypis tłumacza]
356. qui, ut rationem (...) fragerent (łac.) — „Którzy, gdyby nawet nie przywiedli żadnych racji, przekonaliby mnie samą swą powagą” (Cicero, Tusculanae disputationes, I, 21; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
357. Desinit (...) superne (łac.) — „W górnej części kobieta śliczna, dołem ryba” (Horatius, Ars poetica, 4; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
358. Idę tedy (...) wedle prawideł sztuki — Montaigne później odmienił zamiar, czego powody podaje sam przy końcu rozdziału. [przypis tłumacza]
359. edykt styczniowy — edykt wydany w r. 1562 za panowania Karola IX, jeszcze małoletniego, a przyznający hugenotom prawo publicznego praktykowania swej religii. [przypis tłumacza]
360. kajetu z jego pismami, które niedawno ogłosiłem — wydany w Paryżu w roku 1571 staraniem Montaigne’a. [przypis tłumacza]
361. relikwie — tu dosł.: pozostałości. [przypis edytorski]
362. Inny zaś (...) obaj na świat tym samym otworem — Plutarch, O miłości braterskiej, 4. [przypis tłumacza]
363. Et ipse (...) paterni (łac.) — „Jam znany z tego, że miłuję braci/ Jak ociec...” (Horatius, Odae, II, 2, 6; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
364. Neque enim (...) amaritiem (łac.) — „I ja nie jestem obcy tej bogini,/ Co w duszę leje słodycz wraz z goryczą” (Catullus, Carmina, LXVIII, 17; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
365. Come (...) piede (wł.) — „Tak jak poprzez śniegi i piaski gorące, poprzez góry i doliny myśliwiec ściga z zapałem zająca; żąda go dosięgnąć póty tylko, póki ten ucieka, zaś nie dba oń więcej, skoro go dosięże” (Ariosto Ludovico, Orland szalony, X, 7; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
366. Quis est (...) senem (łac.) — „jest istotą tego pożądania w przyjaźni? Dlaczego to nikt nie kocha się w brzydkim chłopaku, ani w pięknym staruszku?” (Cicero, Tusculanae disputationes, IV, 33; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
367. Amorem (...) specie (łac.) — „Miłość jest popędem zawarcia przyjaźni z pięknem” (Cicero, Tusculanae disputationes, IV, 34; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
368. Omnino (...) sunt (łac.) — „Każdą przyjaźń można ogólnie ocenić dopiero po dokonanym rozwoju ducha i wieku danych osobników” (Cicero, De amicitia, 20; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
369. słowa (...) Arystotelesa (...) nie ma na świecie przyjaciół — parafraza, por. Diogenes Laertios, Arystoteles, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, V, 21. [przypis edytorski]
370. Mihi (...) face (łac.) — „Tak ja czynię: ty czyń zaś, jak ci tam wypadnie” (Terentius, Heauton Timorumenos, I, 1, 28; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
371. Nil (...) amico (łac.) — „Nic ponad przyjaciela miłego nie cenię/ Wyżej, o ile jestem sam przy zdrowych zmysłach” (Horatius, Satirae, 5, 44; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
372. Quem semper (...) habebo (łac.) — „Dzień to dla mnie na zawsze bolesny... Tak bóstwa/ Zrządziły... ale również na zawsze czcigodny” (Vergilius, Aeneida, V, 41; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
373. Nec fas (...) particeps (łac.) — „I za grzech to uznałem zażywać rozkoszy/ Jakiejkolwiek, jak długo druh mój jej nie dzieli” (Terentius, Heauton Timorumenos, 1, 97; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
374. Illam (...) ruinam (łac.) — „Więc jeśli przemoc sroga przedwcześnie mi porwała/ Tę lepszą część mej duszy;/ To na cóż czekam jeszcze z tą drugą częścią z ciała/ Z tym „ja” mniej miłym, wiotszym?/ Wszak dzień ów, dzień rozłąki, obu nas w grobie kruszy!” (Horatius, Odae, II, 17, 5; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
375. Quis desiderio (...) capitis (łac.) — „Więc może się mam wstydzić, że mnie rwie tęsknica,/ Może się mam hamować w żalu za kochankiem?” (Horatius, Odae, I, 24, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
376. O misero (...) animi (łac.) — „Bracie mój, zmarły na nieszczęście me,/ Z tobą mi zgasły wszystkie me radości,/ Które ożywiał słodkiej drużby czar!/ Twa śmierć strzaskała te moje rozkoszy/ I z tobą poszła dusza wspólna w grób!/ Jam po twym zgonie pędził nawet Muzy,/ Rozkosz jedyną, z mego serca precz!” (Catullus, Carmina, LVIII, 20; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
377. Alloquar (...) amabo (łac.) — „Nigdyż nie będę rozmawiać ja z tobą, /I nigdy nie mam słyszeć już twych słów?/ Nigdyż cię, milszy nad życie, nie ujrzę?/ Lecz kochać będę cię po wieków wiek!” (Catullus, Carmina, LXV, 9; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
378. dzieło to — Montaigne ma tu na myśli traktat O dobrowolnej niewoli, którego zamieszczenia, mimo poprzedniej zapowiedzi, uważa za właściwsze poniechać. [przypis tłumacza]
379. Rozdział XXVIII. Dwadzieścia dziewięć sonetów Stefana de la Boêtie — istotnie, pierwsze wydanie Prób zamieszcza w tym miejscu 29 sonetów Stefana de la Boêtie. Przygotowując do druku ostatnie wydanie, Montaigne wykreślił je własnoręcznie z dopiskiem „zamieszczone gdzie indziej”: mianowicie w pismach zmarłego przyjaciela ogłoszonych jego staraniem. Większość nowszych wydań pomija też te sonety, tym słuszniej, iż same przez się, jednomyślnym zdaniem wydawców, nie przedstawiają nic godnego uwagi. Jest to jedno z owych w miarę szkolnych i chłodnych naśladownictw Petrarki, jakich pełno w owym czasie w poezji wszystkich języków. Obciążać tą naleciałością polski przekład wydało mi się tym bardziej zbyteczne; jednak dla dania pojęcia o charakterze utworu, który Montaigne, patrząc oczyma przyjaźni, ocenia tak entuzjastycznie, przytoczę parę z tych sonetów: I. Daruy, Miłości, daruy: tobie oto święcę/ Resztę dni moich, głos móy, y te pisma moie;/ Me szlochy, me westchnienia, łzy y niepokoie,/ Y nic nie chcę zawdzięczać, ieno twoiey ręce./ Ha! z iakąż losy ze mną igraią pustotą!/ Z ciebie, Miłości, wczoray nieledwie szydziłem;/ Sił mi nie stało: widzę, przyznaię, błądziłem,/ Zbyt strzegłem mego serca, zrzekam się go oto./ Ieślim, chcąc ie uchować, przewlókł twe zwycięstwo,/ Nie mściy się na nim za to; tym większa twa chwała;/ Y skoro nie zwalczyło mnie pierwsze natarcie,/ Pomniy, iż dzielny hetman y dusza wspaniała/ W pokonanym swym ieńcu umie cenić męstwo,/ Tem więcey go szacuiąc, gdy walczył uparcie. II. To Miłość, Miłość sama trafiła mnie w sedno;/ Wżdy Miłość nayognistsza, nayobfitsza w biedy,/ Iakiey ubogie serce drzwi otwarło kiedy:/ Okrutna, utopiła nie strzałę swą iedną,/ Ale łuk, strzały, kołczan, w biedne moie zmysły;/ Ieszcze miesiąca nie masz, iak władzę iey czuię,/ Iak tę ziadłą truciznę w mych żyłach hoduię,/ A iuż rozum, spokoyność w niwecz się rozprysły!/ Ha! możeż ieszcze wzrosnąć ta słodka gadzina,/ Która w tak straszney męce we mnie się poczyna?/ Rośnij, gdy zdolesz rosnąć, y coraz to czyściey:/ Żywisz się łzami, łez ci przyrzekam obficie,/ Y westchnień na ochłodę, y pulsów mych bicie,/ Lecz niechay zło naygorsze z początku się ziści. III. Stałoć się, moie serce; zbądźmy się swobody./ Na co przedłużać walkę bogdaj o godzinę?/ Na to chyba, by karę pomnażać y winę:/ Nie masz iuż we mnie mocy, iaka była wprzódy./ Rozum przez czas nieiaki stawał przy mym boku;/ Owo żąda odmieniec (ponoć iuż się stało!),/ Bym szedł w służby, to maiąc za pociechę całą,/ Że nikt ieszcze nie umknął się tego wyroku./ Ha! trza iuż ulec pono: opór tam stracony,/ Kędy w rozumie szukać daremnie obrony./ Widzę, że Amor oto niewinnego człeka/ Bez niiakiego prawa, zakuł mnie w kaydany;/ Y widzę, że królowi temu, od wiek wieka,/ Nawet w bezprawiach iego, rozum iest poddany. [przypis tłumacza]
380. Insani (...) ipsam (łac.) — „Mędrca nazwą wariatem, a uczciwca szują,/ Jeśli dążąc do cnoty, nadto przeholują” (Horatius, Epistulae, 6, 15; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
381. słowo boże (...) w miarę — parafraza Biblia, Rz 12:3. [przypis edytorski]
382. Kalikles w Platonie (...) spoliczkowano — Platon, Gorgiasz. [przypis tłumacza]
383. od jakiegoś poety (...) zapożyczył Platon tę opowiastkę — Platon (Państwo, III, 390c) krytykuje opowiastkę Homera (Iliada, XIV, 294–353), jako jeden z przykładów gorszących fragmentów o bogach, które powinno się ocenzurować. [przypis edytorski]
384. Królowie perscy dopuszczali żony (...) nie mieli powinności szacunku — Plutarch, Zalecenia małżeńskie, 16. [przypis tłumacza]
385. Sofokles (...) rzekł do Peryklesa (...) ale i oczy czyste” — Cyceron, O powinnościach, I, 144. [przypis tłumacza]
386. Fortunae (...) vias (łac.) — „Sami pracujemy nad tym, aby pomnożyć nędzę naszego istnienia” (Propertius, Elegiae, III, 7, 44; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
387. by były naprawdę dotkliwe i by w nich była paląca gorzkość; nie tak jak było z owym Gallionem — Junius Gallio, senator rzymski, przez cesarza Tyberiusza usunięty z senatu i skazany na wygnanie z Italii. [przypis edytorski]
388. gdy go wygnano na wyspę Lesbos (...) zażywa wczasów (...) go odwołać — Tacyt, Roczniki, VI, 3. [przypis edytorski]
389. Francja antarktyczna — Brazylia, dokąd przybył w r. 1557 Villegagnon, człowiek odważny i awanturniczy; osiedlił się w Brazylii z gromadką protestantów, którzy szukali tam schronienia. [przypis tłumacza]
390. Haec loca (...) foret (łac.) — „Te kraje moc przyrody i ziemi trzęsienie/ Rozerwały, jak mówią: ongi obie części/ Stanowiły ląd jeden” (Vergilius, Aeneida, III, 414; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
391. Sterilisque (...) aratrum (łac.) — „Gdzie niegdyś toń bezpłodną łódź wiosłami porze,/ Tam siedzą ludne miasta lub pług ziemię orze” (Horatius, Ars poetica, 65; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
392. Opowiada tam, że pewni Kartagińczycy (...) nowymi światami — niemal dosłowny fragment z utworu tradycyjnie przypisywanego Arystotelesowi: Opowiadania zdumiewające, 84. [przypis edytorski]
393. Oni są dzicy (...) zepsutego smaku — wpływ tego ustępu, jak w ogóle całego rozdziału, łatwo odnaleźć u J. J. Rousseau, zwłaszcza w Emilu. [przypis tłumacza]
394. Et veniunt (...) canunt (łac.) — „I bluszcze ślą swe pędy raźniej na swobodzie,/ I głóg piękniej wybuja na samotnej skałce,/ I ptak śpiewa najmilej nieuczony, wolny” (Propertius, Elegiae, I, 2, 10; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
395. tkanka — tu: to, co utkane; sieć. [przypis edytorski]
396. Viri a diis recentes (łac.) — „Ludzie, co dopiero przez bogów stworzeni” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 90; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
397. Hos (...) dedit (łac.) — „Przyroda właśnie takie nadała wskazania” (Vergilius, Georgica, II, 20; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
398. Vascones (...) animas (łac.) — „Baskowie, jak wieść niesie, taką się żywili/ Strawą, aby to życie przedłużyć” (Iuvenalis, Satirae, XV, 93; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
399. Victoria (...) hostes (łac.) — „Bo nie jest to zwycięstwo, jeśli wróg nie uzna/ Swej przegranej, chociażby nie wiem jak pobity” (Claudianus, De sexto consulatu Honorii, w. 248; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
400. si succiderit, de genu pugnat (łac.) — „Jeżeli padnie, na kolanach walczy” (Seneca, De provid. 2; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
401. W Biblii Lia, Rachel, Sara i żona Jakuba stręczyły piękne służebnice mężom — dla uzyskania prawowitego potomstwa, nie mogąc same urodzić dzieci: Sara, żona Abrahama (Biblia, Rdz 16:2-3), podobnie obie żony Jakuba: Rachela i Lea (Rdz 30:3-4,9); Montaigne myli się, pisząc dodatkowo „żona Jakuba”, jakby była to jakaś inna osoba niż jedna z wymienionych wcześniej. [przypis edytorski]
402. Liwia (...) wspomagała chucie Augusta — „ponoć nawet Liwia, własna żona cesarza Augusta, wyszukiwała mu dziewice” (Swetoniusz, Boski August, 71 [w:] Żywoty cezarów). [przypis tłumacza]
403. żona króla Dejotara, Stratonika (...) by mogły odziedziczyć władztwo ojca — Stratonika, żona Dejotara I Filoromajosa (ok. 105–40
Darmowe książki «Próby - Michel de Montaigne (warto czytać .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)