Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Anafielas to epos autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego, opowiadający o dziejach Litwy z czasów panowania wielkiego księcia litewskiego Witolda Kiejstutowicza.

Książę Witold jest jej głównym bohaterem, pojawia się również książę Jagiełło, który później doprowadził do powstania unii Litwy i Korony. Anafielas to jedno z dzieł, dzięki którym Kraszewski jest bardzo ceniony przez Litwinów — w swoich utworach ocalił pogańską i wczesnochrześcijąńską historię Litwy. Epos był wydawany w latach 1843–46.

Kraszewski był jednym z najważniejszych — i najpłodniejszych — pisarzy XIX wieku. Wciągu 57 lat swojej działalności napisał 232 powieści, głównie o tematyce historycznej, społecznej i obyczajowej. Zasłynął przede wszystkim jako autor Starej baśni.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Józef Ignacy Kraszewski
Epoka: Pozytywizm
Rodzaj: Epika

Czytasz książkę online - «Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Józef Ignacy Kraszewski

Idź do strony:

class="verse">Póki jednego żołnierza,

Dopóki jedną choć rękę

Mieć będzie na jéj obronę.

Krzywy Gród wały obsiadły,

Kobylenie, zaborole;

Głębokie rowy Wilii

Wodami toczą dokoła.

A ile razy Krzyżacy

Potkną się na polskie siły,

Wszędzie zepchnieni2454, cofają.

Mistrz brodę szarpie zajadły,

Witold włos z głowy wyrywa.

— Będziesz moje, będziesz — woła —

Choćbym miał całe me życie

Patrzeć na cię i zdobywać,

Choćbym miał ptakiem tam wlecieć,

Choćby się ziemią podkopać!

Wnet wojsko swoje sprowadza —

Wié, że Skirgiełło ma wracać.

W nocy do bramy przychodzi,

Jakby wiódł z Rusi posiłki.

Lecz próżno w wrotach domaga2455,

Aby go wewnątrz puścili:

Bo Mikołaj z Moskorzowa

Poznał, czy przeczuwał zdradę.

Z tyłu Witolda zachodzi

I do odwrótu2456 przymusza.

Klnąc Lachów, Witold uchodzi;

Mistrz za nim ciągnie z swą siłą;

A w drodze żyzny kraj niszczą;

Bo Witold w duszy powiada:

— Niech zna2457, z kim walczy, Jagiełło!

Łatwiejszy będzie do zgody. —

Potém, gdy Malborga2458 blizko2459,

Witold wiernego Małdrzyka

Jagielle z słowem posyła.

— Chcesz zgody? — oddaj mi Wilno;

Chcesz zgody? — zerwę z Krzyżaki.

Prędzéj czy poźniéj2460, w stolicy

Ja z władzą wielkoxiążęcą2461

Usiądę, bracie, usiądę! —

Poseł w polską ziemię śpieszy.

Jagiełło wszystko przyrzeka.

— A teraz z wami, Krzyżacy! —

Nocą z malborskiego zamku

Witold skoczył z garścią swoich.

Żonę i córkę wyprawił

Przodem, na Żmudź swą rodzinną,

Do matki Biruty staréj,

Która na morskim gdzieś brzegu,

Gdy Litwa wkoło się chrzciła,

Wierna starym Bogóm swoim,

Praurymy ogień nieciła.

On sam, wśród nocy, swe siły

Zbiera, szykuje, rozgląda2462.

Z Malborga w mroku wychodzi.

Trzy zamki z krzyżackich włości

Pali i łupi po drodze.

Wielki mistrz ujrzał trzy łuny,

I odblask widział pożarny;

Ale nie wiedział, co znaczą —

Czy Polacy naszli Prussy2463?

Czy z Rusi wrogi2464 wyrosły?

Szle2465 na wszystkie strony posły2466.

Wszyscy śpieszą z odpowiedzią:

— Witold braci wymordował,

Zamki spalił, zdradę sknował2467! —

Uszóm mistrz swoim nie wierzy;

Zbiera wojsko, w pogoń śpieszy.

Ale już Witold w Podlasiu,

Śmieje się z sztuki, raduje.

A do Jagiełły wysyła.

— Oddaj mi Wilno, mój bracie!

Oto zerwałem z Krzyżaki,

Trzy zamki mnichóm spaliłem. —

Jagiełło w polskiéj był radzie.

Dokoła z brody siwemi

Wojewodowie siedzieli.

— Co z Witoldem począć? — pytał.

Aż starszy, Spytek z Mielsztyna,

— Co począć? — rzecze. — Dwa razy

Zdradził Krzyżaków, rozjątrzył,

Trzeci raz mu nie uwierzą.

Można już zapomnieć o nim.

Dla Polski wróg to niestraszny.

Oddać mu Wilno!! Nie, panie!

On by od Polski się z Litwą

Oderwał. Silnego ducha,

Gdy dziś, nic nie mając, straszył,

Cóż będzie, gdy weźmie Wilno? —

A słowa Spytka z Mielsztyna

Wszystkim do serca trafiły.

Jagiełło posła odprawił,

Na dalsze czasy zostawił

Resztę z Witoldem układów.

A poseł widział, że w Polsce

Źle o Witoldzie cóś myślą.

Zawiodła zgoda mniemana.

Śpieszy do Grodna posłaniec,

Śpieszy w nadniemeński zamek,

Gdzie Witold siedzi na wieży

I czeka jego powrótu2468;

Śpieszy, lecz z głową spuszczoną,

Nie śmié poselstwa objawić.

Witold rozpoznał na czole

Niedobrą wróżbę przyszłości.

— Mów mi złe, a mów mi skoro!

Na złe lekarstwo jest w ręku,

Póki wyleczyć je pora. —

— O panie! — goniec mu szepce —

W Polsce źle słychać o tobie.

Radzi2469, żeś zerwał z Krzyżakiem.

Ani ci Wilna dać myślą.

Boją się, byś z większą władzą

Z polskiego nie chciał uścisku

Wyrwać się swobodny w pole. —

— Tak! więc Polacy się boją!

Zgadli! o! zgadli myśl moję2470!

Niech jutro wojsko się zbiera;

Niech trzechset2471 ludzi o świcie

Śpieszy drogami różnemi

I do Wilna wejdzie skrycie;

Niech się po mieście rozproszą

I głosu mego czekają.

Ja w tropy idę za niemi.

Sprawimy w Wilnie wesele,

Wesele siostrze Ryngali!

Henryk, mazowieckie xiążę2472,

Chce Kiejstutównę poślubić.

Sprawim wesele w stolicy!

Wszakżeśmy z Jagiełłą w zgodzie. —

Rzekł, śmiechem usta wykrzywił.

Rozkazy daje, i rano

Z grodzieńskiego zamku śpieszy,

Ku Wilnu idąc dniem, nocą.

A wojsko jego rozbite2473

Małemi toczy2474 kłębkami,

Lasy przedziera2475, górami.

On sam na orszaku przedzie,

Trzysta wozów tylko wiedzie.

W trzechset2476 wozach z miodem beczki;

Dziki źwierz u Białéj Wieży2477

Na wielkich łowach pobity;

Skrzynie z wianem i darami;

A pod skrzyńmi2478, pod beczkami,

Cztérechset2479 zbrojnych Żmudzinów.

Mrok padał2480, wozy piaskami

Powoli w miasto ciągnęły;

A miasto spało gdzieś w dole,

I tylko okny drobnemi

W pomroce z dala świeciło.

Wóz piérwszy przybył do bramy.

— Kto? — zapytały się straże.

— Wozy z wianem i przybory

Na Kiejstutównéj wesele.

Witold nas, pan nasz, posyła.

Z Jagiełłą xięciem on w zgodzie.

Chce się w stolicy weselić. —

I piérwsze wozy już wchodzą,

A niecierpliwi żołnierze,

Podnosząc skóry nad głową,

Czekają Witolda znaku.

Wtém z zamku Sudzimund stary

Wypadł, ku wrotóm2481 przybiega;

Długi sznur wozów postrzega;

Pyta, ogląda się na nie.

Na jednym skóry zadrgały,

Dwie się twarze ukazały.

Wnet zbrojny ufiec2482 obwodzi

Z krzykiem wozy Witoldowe,

I wpadają na Żmudzinów,

I odwalają opony2483,

Mordują w wozach ukrytych.

Krzyk się rozlega daleko,

Strach napastników owładnął,

Pomoc od bram nie przybywa,

Z zamku załoga napływa,

Nié ma jak walczyć i bronić.

Sudzimund już wymordował

Jednych, za drugiemi goni.

I Witold, klnąc, bieży drogą;

Bieżąc, do Wilna odwrócił2484.

— Będziesz moje! będziesz moje! —

Rzekł, rękę w górę podnosząc. —

Sto razy padnę popchnięty,

Sto razy wrócę pod bramy,

Aż cię nareście2485 pochwycę;

Aż Litwa w ręku mych2486 cała

Powstanie wielka i sławna;

Aż Jagiełło na swym tronie,

Mistrz zadrży w Marii grodzie2487,

Ruski kniaź na Moskwie białéj. —

Raz jeszcze okiem, w noc ciemną,

Gniewném rzucił, i znikł w mrokach.

XLV

Gdzie Witold pośpieszał? dokąd z garstką ludu,

Na siwym swym koniu, dniem i nocą goni?

Czy na Żmudź, do matki Kiejstuta poddanych,

Po nowe zasiłki, po wojsko liczniejsze?

Czy na Ruś do kniaziów zawierać przymierze,

I z niemi na Lachy puścić się w zagony?

Czy razem z Tatarem pić wodę Dniestrową,

Białogrodzką2488 ordę2489 na Jagiełłę zmawiać?

Nie na Żmudź on śpieszy, nie na Ruś, do Tatar2490 —

Znowu do Krzyżaków z chmurném jedzie czołem.

Dwa ich razy zdradził, trzy im zamki spalił,

I krwi ich utoczył, i ziemie spustoszył,

Znowu do nich jedzie, znów o pomoc wzywa.

Lecz mistrz umarł stary; nowego wybrano.

Kto wié, jaka będzie z nowym mistrzem sprawa?

Z małą garstką ludu do Marii miasta2491,

We wrota zastukał, odmieniwszy imie2492.

Do mistrza z poselstwem z Litwy przyszedł głębi.

I nikt go nie poznał, na zamek wpuszczono.

Na zamkowéj sali w nocnym siedział mroku

Mistrz nowy, komturów otoczony radą.

Jakieś xięgi patrzą2493, listy przed się kładą,

I cicho cóś2494 szepcą, a czoła zmarszczyli.

Wtém podwórzec tętni, trąbka się ozwała.

— Do mistrza! Nieznany chce się widzieć xiążę2495. —

Wnet bracia w krużganki rozbiegli się cicho;

Mistrz sam się pozostał2496, usiadł w wzniosłym tronie,

Czeka. Drzwi otwarły2497 — Witold wchodzi dumnie.

On spójrzał2498 i porwał2499, i stoi milczący,

Bo poznał Witolda, a boi się zdrady,

I lęka, czy zamku nie ubiegł2500 ze swemi?

— Cny mistrzu! — rzekł Witold — otom u was znowu!

Z prośbą po raz trzeci, do was, do Zakonu. —

— Z prośbą? do Zakonu? Wy ze mnie szydzicie! —

— Na Boga, nie szydzę. Jagiełło mnie zdradził,

Ja zdradzam Jagiełłę, i do was znów idę. —

— Lecz Zakon ci, panie, trzy razy wszak wiary

Dotrzymał, nie zawiódł. —

— O! Zakon dotrzymał

Obietnic, gdy dwoje w kolebce struł dzieci! —

Mistrz głowę opuścił.

— Zapomnim przeszłości.

Jam u was! — pomożcie2501! Zapłacę Krzyżakóm

I sławą, i ziemią, i wojną z Lachami,

Zapłacę sowicie, co dla mnie zrobicie. —

Mistrz czoło pociera, komturów zwołuje.

Już wieść się rozeszła, że Witold na zamku,

Więc śpieszą i wkoło siadają naradzać2502.

Długo w noc się sporzą2503 i ostro ścierają.

A Witold uśmiécha2504. On pewny, że znowu

Odepchnąć go nie śmią. I nim dzień zaświtał,

Na karcie przymierza ciśniono2505 pieczęcie.

— Teraz — rzekł do mistrza — nie tak nam wojować.

Ja pójdę do swoich, od chaty do chaty,

Od sioła do sioła; a kto łuk naciągnie,

Kto procą wyrzuci, kto pałkę podniesie,

Ja wszystkich zabiorę; ja spędzę wam tłumy

Ze Żmudzi, z Podlasia, od Rusi, ze stepu,

Gdzie konie tatarskie w morzu się kąpają2506;

Ja pójdę i płacić, i prosić, i silić2507,

Ja zbiorę wam wojsko jak chmurę szarańczy,

By Litwę zalało, zniszczyło, zajadło,

Jak pomor2508, jak pożar na kark jéj upadło.

Wy, mistrzu, pójdziecie po Niemcach, po braciach,

W zamorskie krainy, w daleki kraj waszy2509,

I w imie2510 swéj wiary zwołacie do boju

I panów, i xiążąt, szlachtę, gmin i miasta.

Niech wojsko potężne, olbrzymie wyrasta.

Nie czas nam garstkami walczyć już małemi.

Nam Litwę zajechać, i jednym obozem

Od morza do morza położyć széroko.

Ja idę do swoich; do swoich wy szlijcie2511,

I proście, i płaćcie; zwołajcie Krzyżowych.

A teraz milczenie! Siły swe gotujmy,

I w próżnéj się walce nie możmy2512 przed czasem. —

Tak mówił. Z iskrzącém mistrz słuchał go okiem;

Szedł myślą zniszczenia za wojska potokiem,

I widział Jagiełłę, jak konał w objęciu

Nawały krzyżackiéj, jak ziemia széroko

Płonęła, gorzała i krwią się zlewała.

Aż twarz mu kraśniała i pierś mu buchała.

Za rękę Witolda pochwycił i trzyma.

— Czas drogi — rzekł Witold — do Grodna pośpieszam.

Jagiełło w Podlasiu już zamki mi bierze.

Nim Grodna dosięże i mnie tam zastanie,

Zbierajcie swe wojsko, zbierajcie, na Boga!

Ja gońców rozeszlę2513 na dziewięć pokoleń —

Co żyje powstanie, co żyje zgromadzę! —

Nazajutrz o świcie znów Witold się pędzi2514.

Nie zasnął, nie spoczął. Gdzie sen mu? spoczynek?

Jagiełło dni dziesięć pod Brześciem już stoi.

Choć mrozy mu wojsko, choć głód go pożywa2515,

On krokiem od Bugu nie poszedł, aż w grodzie

Załogę osadził, i Hinczę z Rogowa

W dziedzinie Kiejstuta na straży postawił.

Ciągnie na Kamieniec2516, łatwo go zdobywa,

Bo miejsce to płaskie i rzeka obléwa

Niewielka, ni strome broniły urwiska.

Choć dziewięć swych tylko do szturmu wiódł secin2517,

Na wieży zamczyska już orzeł powiewa,

A Zyndram Miaskowski w Kamieńcu dowodzi.

Już ciągnie do Grodna. A Witold pośpiesza

Na odsiecz zamkowi. I nie zbiegł2518 na porę.

Jagiełło po lodach przez Niemen przeprawił,

Dokoła zamczyska swój obóz rozstawił,

A szturmem nie mogąc, chce dobyć go głodem,

I czeka posiłków od braci, od Rusi.

Skirgiełło zwołany, Włodzimierz kijowski,

Korybut z Siewierza, pod Grodno przyciągną.

Stał Witold naprzeciw za rzeką i lody2519;

Chce przebyć, do zamku dostać się swojego,

Lecz Niemen széroko rozpuścił swe wody,

Kry chwycił, rozerwał, Jagiełłę odgrodził.

A Witold z przeciwnéj góry się szańcuje,

I patrzy, jak biją do murów tarany,

Jak jego pomocy załoga wyzywa2520,

Klnie Polskę z Jagiełłą, rwie włosy na głowie,

I gońca za gońcem posyła co nocy:

— Nie poddać mu zamku, choć wszystkim wyginąć! —

Jagiełło chciał odejść, lecz polscy wodzowie

Wciąż mówią: — Dobędziem! — i wciąż go trzymają.

Już w polskim obozie głód ciężki blademi

Rozpiął się skrzydłami; i żołnierz wymiera,

Chleb z ością i kłosem przegniłym pożera;

Dla koni daleko szukają posiłku,

I strzechy odarte zgłodniałym rzucają;

Mrą ludzie w obozie! Jagiełło chce wracać,

Polacy nie dają, i mówią: — Zdobędziem! —

A Witold? On patrzy, na oczach mu żarem

Pali się chęć zemsty. Nie przebrnąć za Niemen,

Ni dostać na zamek. Codziennie załoga

Posyła, wołając: — Ratuj nas! giniemy! —

On patrzy i duma; co począć, sam nie wié;

Klnie cały świat boży w rospaczy2521 i gniewie.

Na koniec pomyślał — przez rzekę łańcuchem

Zarzucił i łodzie do ogniw posplatał2522,

Wojsko swe przez Niemen do zamku przeprawia.

Wtém z góry puścili Polacy bierwiona2523,

I kłody ogromne, i sosny z gałęźmi,

A Niemen je niesie na łodzie Witolda,

A Niemen o łodzie drzewami

Idź do strony:

Darmowe książki «Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz