Irydion - Zygmunt Krasiński (barwna biblioteka .TXT) 📖
Dla współczesnych autorowi czytelników kod odczytywania Irydiona był oczywisty: Roma to Rosja, a Grecja — to Polska. Dlaczego? Ponieważ Grecji jako jedynej udało się uczynić wyłom w postanowieniach Świętego Przymierza, zobowiązującego mocarstwa Europy do współpracy, aby po pokonaniu Napoleona I nie dopuścić więcej do żadnych rewolucji i zmian granic na kontynencie. Po prawie trzystu latach niewoli, w wyniku dziesięcioletniej wojny, Grecja odzyskała niepodległość i swoim przykładem dawała nadzieje innym, także Polakom. Zatem pod starożytną szatą, z niemałą erudycją utkaną przez Krasińskiego, w dziejach Irydiona, syna Amfilocha Greka — ukrywają się problemy i idee XIX wieku. Niektóre z nich pozostają aktualne do dziś.
Idea dramatu zrodziła się, gdy Krasiński wraz ze starszym, sławnym już poetą, Mickiewiczem, zwiedzali ruiny starożytnego Rzymu. Wśród tej romantycznej turystyki zaskoczyła ich wieść o wybuchu powstania listopadowego. Żaden z nich nie dołączył ostatecznie do walczących w Królestwie Polskim, mimo dręczącego ich wewnętrznego rozdarcia. Owocem duchowych zmagań Mickiewicza były Dziady oraz Pan Tadeusz; Krasińskiego — Nie-Boska komedia i Irydion.
Zygmunt Krasiński wkrótce został wezwany przez ojca do Petersburga, aby zostać przedstawiony carowi i rozpocząć karierę dyplomatyczną, do której, z racji urodzenia, był przeznaczony i wykształcony. Napięcie nerwowe spowodowane fałszywą sytuacją, w której się znalazł, doprowadziło go do niemal całkowitej utraty wzroku. Ostatecznie uzyskał zgodę na wyjazd zdrowotny poza granice cesarstwa rosyjskiego — i odtąd największą jego troską było stałe przedłużanie paszportu, by pozostawać na tego rodzaju połowicznej emigracji, nie zrywając jednak więzów z krajem i ojcem. Podobno pierwsza wersja Irydiona, dramatu o zemście na mocarstwie-ciemiężycielu ojczyzny, powstała jeszcze w Rosji, lecz została zniszczona przed jej opuszczeniem. Ostatecznie najpierw został ukończony i wydany dramat o rewolucji (Nie-Boska komedia), zaś Irydion uzyskał finalny kształt w roku 1835 i został opublikowany anonimowo w Paryżu w 1836 r.
- Autor: Zygmunt Krasiński
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Irydion - Zygmunt Krasiński (barwna biblioteka .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Zygmunt Krasiński
Pioruny gorejące Pana niechaj będą ze mną i z wami. — Z krzywd waszych stało się moje natchnienie — w łasce Jedynego, potrójnego, wszczęła się otucha moja — a waszą wolą moja posetniona siła niechaj wre i woła o pomstę do Boga!
Słuchajcie mnie. — Miasto rozdzieliło się tej nocy. — Syn wszeteczeństwa zachwiał się na tronie. — Pretorianie odwrócili serca od niego. — Lud, jak morze niepewne, któremu wiatru308 się podda, kołysze się i milczy — ale wnet nań spadną ciężkie wichrów skrzydła, runą weń grady pomieszanych chęci. — Patrzcie! Widome309 ciemności gromadzą się nad stolicą, która morduje proroków i świętych. — W całej Azji powstają legiony. — Nad Renem burzą się Allemany310. — Cezar i Aleksander zabierają się do ostatniej rozprawy. — Ten wzywa Mitrę311, tamten Statora312 — a któren313 zwycięży, zwycięży z przekleństwem Chrystusowi na ustach!
Oto znak wam dany, hasło obiecane — patrzcie, a ujrzycie. — Chciejcie, a będziecie wolnymi!
CHÓR STARCÓWKto ci dał władzę i na czole twoim wyrył słowo Boże? Gdzie Wiktor, ojciec wiernych, pasterz namaszczony? Czy on powie o tobie: — „On jest ten, którego Pan wzbudził”? —
SYMEONJa mu świadczę! Wznosi krzyż. Płyńcie łzy moje, roztwórzcie się rany piersi moich. — Oto Pan nad wszystkie pychy, Bóg i zwycięzca przybity do progów śmiertelnych! — Wy, którzy nie macie serca, stójcie na miejscu jak głazy porzucone na ścieżce. — Ja nie do was mówię! — Wy, co nie pragniecie by, Hierozolima wyszła z toni czasów, starzejcie się i milczcie. — Ja nie do was mówię!
Tych tylko wzywam, dla których on hańbę znosił, pośmiewisko wytrzymał, aż słońce od mąk jego przesłoniło się nocą! Od nocy tej straszliwej kto się upomniał o obelgi syna człowieka? Nikt go nie odział, nikt nie napoił. — Wszystkie narody ziemi jedne po drugich ukrzyżowały go na nowo!
CHÓR MŁODZIEŃCÓWPrzekleństwo czcicielom Molocha!
IRYDIONNie wypuszczacie chwili, która nadlatuje. — Nie patrzcie na nią jak na skrzydła, co mijają i giną w oddali, jak na błyskawicę, co błyśnie i zamrze w błyśnięciu! Ale wszyscy razem, zgodnie, wyciągnijcie ramiona — objąć ją — przycisnąć do serc waszych, o bracia — z niej, drobnej dzisiaj, z niej, co nie powróci nigdy, wydobyć iskrę życia — bo zaprawdę wam ogłaszam, że w niej długie wieki drzemią. — Jeśli je obudzicie, staną się waszymi!
CHÓR STARCÓWOgień modlitwy gaśnie w łonie naszym — mgła tajemnicza zsuwa się nad nami — Panie, od pokus zwodziciela wybaw nas, Panie!
IRYDIONTo słabość — przez kajdany ojców waszych odrzućcie ją — przez stosy Nerona odrzućcie ją — przez ofiary cyrku zaklinam was, bądźcie silnymi!
CHÓR MŁODZIEŃCÓWGłos twój jak dźwięk trąby grzmiącej pędzi nas ku płaszczyznom ziemi — ale drżą nam piersi, włosy powstają na głowie! O Symeonie z Koryntu, odezwij się — mów, czy nie widzisz czego?
SYMEONWidzę wzrokiem Jana, który przed laty patrzał na wybranych. — On w grobie śpi wśród nachylonych aniołów i powstanie dzisiaj lub jutro — wtedy się usunę — a teraz ja prorokuję, ja wołam!
CHÓRŚcisnęły się marszczki czoła jego. — Krzyż czarny drży mu w dłoniach jak gałąź wśród wichrów!
SYMEONDuch mnie ogarnął, unosi. — Stąpam na zwaliskach miasta. — Bożyszcza przewrócone jak kawały darni — orły złote bez dziobów, bez skrzydeł, na garściach potrzaskanej broni — purpury jak płótna na łące, obwite niciami pajęczyn — łuny igrają po trupach. — Rozpuszczone warkocze dziewic, długie szaty konsulów, cezarów, porwane wozy znikają w oddali. Pada na kolana. O Boże umęczony, natchnij ich duszę, jakeś moją natchnął314 i ogień pożerający bitew roznieć w ich dłoniach! Wstaje.
Modlitw waszych spienione fale dopłynęły niebios. — Dusze zabitych złością synów ludzkich stanęły u ołtarza, co wiekuiście pali się na podnóżach tronu. — I ujrzałem Tego, który panuje na tronie — przeliczył je wszystkie, a liczba ich popełniona i zawarta księga świadectwa i śmierci. — Głos zagrzmiał: „Odtąd mi świadczyć będziecie życiem i zwycięstwem!” —
CHÓRChrystusie, Chrystusie, wrą nam serca, bo zmartwychwstać chcemy! Nie opuszczaj nas w chwili niepewności. — Daj nam objawienie sądów Twoich!
IRYDIONCzy się jeszcze pytacie, ludzie małej wiary? Wznieście oczy. — Oto Pan wasz kona — oto jeszcze rozwarte usta i ostatnie wołanie: „Czemu opuściłeś mnie, Ojcze!” — Bracia, czy my go jeszcze dzisiaj opuścim?
CHÓRNie — nie. —
IRYDIONHa!
Bledniejesz?
IRYDIONTam — gdzie zakręcają się sklepienia — tam, na samej granicy świateł i ciemności. —
JEDEN Z CHÓRUKto nas podchodzi lekkimi stopy? —
Witaj dziewico poślubiona wiekuistej miłości. —
CHÓRSkąd do nas idziesz tak późno, sama, z rozpuszczonym włosem?
Przemawiaj dalej!
IRYDIONCzy mnie poznajesz, czy moje słowa pamiętasz?
JEDEN Z TŁUMUSłyszeliście ten krzyk świętej?
DRUDZYStraszno, straszno stało się sercom naszym. —
IRYDIONMilczcie — teraz ona mówić zaczyna!
KORNELIAObjawiłeś się i wyrzekłeś straszne słowo. — Odtąd biegnę i wołam — dni i nocy316 mijają, ja biegnę i wołam — Odwracając się do ludu. Do broni, do broni!
IRYDIONPrzez ciebie, Masynisso, zwyciężam! Do ludu. Dusza niewiasty prędzej od was wszystkich zrozumiała tajemnicę niebios. — Zmyjcie hańbę waszą w krwi bałwochwalców. Kładzie dłonie na włosach Kornelii. — Rozedrzyj zasłonę czasu przed oczyma ludu!
KORNELIAW gromy zbrojnego widziałam — szedł zdobywając, by zdobywać dalej — i nieśmiertelną stałam się w obliczu jego!
CHÓR STARCÓWCzyś miała widzenie i dotąd spoglądasz na jego mdlejące ostatki? Odpowiedz nam, odpowiedz!
KORNELIAW gromy zbrojnego widzę — idzie i zdobywa. — Nic mu się nie oprze. — Strzała jego cięciwy ziemię odmierzy w przelocie. — Strachem otoczył się jak zwojami królewskiego płaszcza i śmierć blado posuwa się za nim!
Wśród głów i pochodni jej włosy podskakują i toną jak fala. —
CHÓRGdzie lecisz?
KORNELIAGdzie światło nie dojdzie, niech mój głos doleci; do broni!
WSZYSCYDo broni, do broni!
GŁOS KORNELIIRozstąpcie się ciemności — martwe skały zadrżyjcie na świadectwo Panu!
SYMEONZniknęła porwana natchnieniem. — Teraz słuchajcie brata mojego, zważajcie na słowa młodzieńca!
IRYDIONKto pójdzie do pałacu Amfilocha, kto wymówi stanąwszy na progu: „Sigurd syn Grimhildy” — ten dostanie miecz i pocisk, i szyszak miedziany. — Pamiętajcie: — „Sigurd syn Grimhildy”. —
PIERWSZY BARBARZYNIECNiegdyś w Chersonezie słynęła kapłanka. —
DRUGIImię to ojcowie nasi powtarzali z drżeniem. —
TRZECIW borach saksońskich przybyli bracia od morza północnego, śpiewali o niej żałobne wspomnienia. —
IRYDIONTo matka moja, a wy bracia moi! Schodzi i staje wśród nich. Dajcie ręce wasze — z błędów wyszliśmy, ale błędy ojców ogniwami synom. — Dziś w imieniu Chrystusa bądźcie mi wiernymi. —
CHÓR BARBARZYŃCÓWSynu Grimhildy, synu ziemi srebrnej, od wolnych ludzi wolne przyrzeczenie i wiara niezłomna! Błękitnooki długowłosy nie zdradzi ciebie. — Ślubujem tobie ciało nasze, jakośmy duszę poślubili nowemu Bogu!
IRYDIONWnuk króla mężów dziękuje braciom swoim.
CHÓR BARBARZYŃCÓWPrzed laty Herman317 zaczął walkę z południowym słoniem. — Święte jego kości spoczywają w czarnych Irminsulu318 gajach — naprzód, naprzód! Tameśmy319, nim duch bezdrożów320 ujął nas za ramię i wygnał na obszary świata, słyszeli pieśni zwiastujące zgon strasznego Rzymu — naprzód, naprzód! Ty będziesz Hermanem — pod wodzą twoją zdradzieckich Italów zburzymy pałace!
Czemu odzywasz się ziemio, matko ciał umarłych, a nie żyjącego ducha?
IRYDIONWyrok zapada nad miastem. —
CHÓR STARCÓWSymeonie, Symeonie! Czy poznajesz gniewu Pańskiego straszliwe odgłosy?
SYMEONZaprawdę, gniew pański wam ogłaszam i błogosławię jemu. — Patrzcie! Podniósł się Wszechmocny i otchłań woła o miłosierdzie do niego! Patrzcie! Dreszcz bieży po skałach, zrywają się wichry jak syczące węże — Hosanna — Hosanna! Mogiły bałwochwalców pękają na dwoje. — Dzień zemsty zstępuje wśród burzy!
CHÓR MŁODZIEŃCÓWHieronimie, dotrzymaj obietnicy. — Wola Jedynego objawia się nam. —
IRYDIONSkarby moje waszymi. — Krew moja waszą do ostatniej kropli — przysięgnijcie tylko krzyż ten zatknąć na szczytach Kapitolu!
CHÓR STARCÓWBiada wam — biada. —
CHÓR MŁODZIEŃCÓWW imieniu Chrystusa, przysięgamy. —
IRYDIONI wprzódy nie odpoczniecie, nie pomodlicie się Jemu, ani ciała Jego pożywać będziecie!
CHÓRNie — nie — nie!
CHÓR STARCÓWUciekajcie bezbożni — łamią się filary — ziemia się rozstępuje. —
IRYDIONPod nami tak Rzym padać będzie. —
INNIStrzeżcie waszych pochodni. —
SYMEONIdźcie za mną. — Ten, którego niosę, na rozhukanych falach stąpał bezpiecznie. —
INNIOgnia, ognia!
CHÓR BARBARZYŃCÓWRwijmy się za pasy z tłumem. — Syny ludów nie zginą tu marnie wśród podrzutów siarczystej, niecierpianej ziemi!
INNIW tył, nazad — tu ognie buchnęły!
IRYDIONW tę stronę, ku naszym smęterzom, ku Eloimowi. — Ach, trwoga pomieszała rozumy wasze!
SYMEONOdparła mnie opoka i jednym rzutem runąłem do stóp twoich. —
IRYDIONOprzyj się na mnie — ten głaz dotąd nie zadrżał ni razu. —
SYMEONGdzie ci, którzy szli za mną?
IRYDIONZniknęli. — Nocy takiej nie widziałem nigdy — z tysiąca pochodni ledwo gdzie jeszcze tli się gwiazda jaka. —
SYMEONZgasła ta, na którąś patrzył. — Ach! I tamta, i tamta!
POMIESZANE GŁOSYOdpuść nam winy nasze — w godzinę śmierci błagamy cię, Panie!
SYMEONWyciągnij ramię — zawieś pochodnię nad tym morzem cieniów. —
IRYDIONDaremno. —
SYMEONSłyszałeś łoskot, co przydusił głosy starców?
IRYDIONTam odzywają się żyjący — do mnie!
SYMEONAle ci, którzy Pana tu błagali przed chwilą!
IRYDIONPan już o nich pamięta teraz — do mnie, do mnie!
CHÓR BARBARZYŃCÓWBłądziliśmy na przemian w ciemnościach i w ogniu — zewsząd odegnały nas pioruny, ale serca nasze biją tak zimno, jak biły przed burzą!
IRYDIONPrzytknijcie wasze pochodnie. — Ja was wyprowadzę. — Ja pamiętam drogę. —
SYMEONOt, głuche gwary się ozwały. — To bracia nasi, co się przedarli ku Eloimowi — za nimi!
GŁOS W ODDALENIUPal się, ziemio, na dzień ostatni świata. —
IRYDIONSłyszeliście?
CHÓRNie traćmy czasu — naprzód!
IRYDIONUciekajcie!
GŁOS BLIŻEJDo broni, do broni!
CHÓRTo ojciec złudzeń, który cię woła na zgubę twoją!
IRYDIONTo ona!
SYMEONNie puszczę ciebie. — —
IRYDIONA kto ich wywiedzie, jeśli ja nie wrócę! Idzie naprzód. Ojcze! Wzywam ciebie, niech się płomienie Erebu ukorzą przede mną!
GŁOS W POBLIŻUI wieniec mój będzie z gwiazd nieśmiertelnych przy boku twoim. —
IRYDIONChrystusie, Boże jej niebios, ocal nieszczęśliwą. —
Zajaśniał hełm nieustraszonego i utonął w ciemnościach!
SYMEONHieronimie!
CHÓRSigurdzie — Sigurdzie!
GŁOS IRYDIONAŚpieszę do was. —
Odwróćcie twarze — na dół schylcie pochodnie — tędy, tędy za mną!
CHÓRZbaw nas, o synu człowieka, a trzykroć tak zniszczony, trzykroć tak spalony Rzym będzie, wróg ludzi świętych południa i ludzi wolnych północy!
GŁOS WŚRÓD CIEMNOŚCIŚpijcie wichry z popiołami starych czcicieli.
Patrz! Staliśmy się jak lampy cichej świątyni, o my gorejący, o my nieszczęśliwi, ofiary mąk tylu, od wieków tylu!
MASYNISSAPrzyjdzie chwila, w której cała ziemia na pastwę oddaną wam będzie — ale na dzisiaj tu koniec drogi waszej — nie pójdziecie dalej!
CHÓRZwycięstwo! Do czasu tylko żyjemy rozpaczą i nocą! I zapytają się duchy niebieskie — „gdzie ziemia, siostra nasza?” — i zapyta się ten, który ją zbawił — „gdzie oblubienica moja?” — a my wytrząśniem pod ich gwiazdy jej umarłe popioły!
MASYNISSAZ wolna, z cicha, dzieci moje! — Ta chwila w nieśmiertelności waszej, ale tysiąc tysięcy ludzkich pokoleń od niej przegradza was jeszcze.
Wprzódy muszą siły swoje styrać — każdą wiarę krwią popierać i ogłosić ją fałszem. — Każde zaprzeczenie błotem zarzucić i ubóstwić je wreszcie! — Aż doważy się szala ich mierności i dumy,
Uwagi (0)