Ballady i romanse - Adam Mickiewicz (biblioteka na zamówienie txt) 📖
Krótki opis książki:
Ballady i romanse Adama Mickiewicza mają niezwykłą wartość w literaturze polskiej. Ten zbiór ballad wydany w 1822 roku w Wilnie wyznacza początek polskiego romantyzmu.
Do ballad inspirowanych ludową tradycją, Mickiewicz wprowadza elementy świata nadprzyrodzonego, takie jak upiory, świtezianki, duchy czy kobiety przemieniające się w syreny. Ich zadaniem jest przywrócenie zakłóconego ładu na ziemi. Choć nie do końca wiadomo, czy elementy te istnieją naprawdę, czy są tylko wytworem wyobraźni ziemskich postaci, czytelnik w odbiorze powinien kierować się sercem, nie rozumem, w myśl słów samego autora: „Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko”.
W skład tomu wchodzą m.in. Romantyczność, Świtezianka, To lubię oraz Pani Twardowska.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Adam Mickiewicz
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Ballady i romanse - Adam Mickiewicz (biblioteka na zamówienie txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Adam Mickiewicz
class="verse">Naucz się piosnki, weź tę gałązkę,
To mój na ziemi skarb wszystek.
Idź, może znajdziesz na brzegach Niemna
Tę, której już nie obaczę;
Może jej piosnka będzie przyjemna,
Może nad listkiem zapłacze.
Nagrodzi starca, do domu przyjmie,
Powiedz...” Wtem oko ściemniało,
A w ustach Panny Najświętszej imię,
Wpół wymówione zostało102.
Silił się jeszcze i w samym skonie
Na próżno coś wyrzec żądał;
Wskazał ku sercu i ku tej stronie,
Na którą, żyjąc, poglądał». —
Tu przerwał dudarz i szukał okiem,
Dostając listek z papierka:
Lecz już nie była między natłokiem
Ta, której szukał — pasterka.
Z daleka tylko poznał sukienkę103,
Bo w chustce skryła twarz boską;
Jakiś młodzieniec wiódł ją pod rękę;
Już ich nie widać za wioską.
Przybiegła zgraja, gdzie starzec siedział.
«Co to jest?» wszyscy pytają...
On nic nie wiedział — może i wiedział,
Ale nie mówił przed zgrają.
Przypisy:
1. Motto wzięte z Szekspirowskiego Hamleta (akt I, scena 2). [przypis redakcyjny]
2. Czasem (z białorus.) — a nuż, może przypadkiem. [przypis redakcyjny]
3. Pianie koguta miało płoszyć duchy, upiory itp. [przypis redakcyjny]
4. W autografie do tego wiersza dał poeta dopisek: „Ob. Rosp. w Dzien. Wileń.”. Miał na myśli rozprawę Jana Śniadeckiego przeciw romantyczości, wydrukowaną w zeszycie „Dziennika Wileńskiego” ze stycznia 1819 r. [przypis redakcyjny]
5. duby smalone — głupstwa, brednie, rzeczy zmyślone, koszałki-opałki. Dubiel w staropolszczyźnie znaczył tyle co: głupiec, prostak. [przypis redakcyjny]
6. larwy — straszydła. [przypis redakcyjny]
7. Cyryn — miasteczko w Nowogródzkiem, z kościołem parafialnym. Do parafii cyryńskiej należały Płużyny. [przypis redakcyjny]
8. baty — czółna. [przypis redakcyjny]
9. pławki (pławy, pławuki) — kawałki kory przytwierdzane do górnej krawędzi sieci w celu utrzymania jej na wodzie. [przypis redakcyjny]
10. Pewnie nie złowią ni oka — zwrot ludowy, używany na Białej Rusi i Podolu; oko — waga trzech funtów. [przypis redakcyjny]
11. głębinia (forma białorus.) — głębina. [przypis redakcyjny]
12. car — podbiał (ziele). [przypis redakcyjny]
13. od książąt Tuhanów — aluzja do Tuhanowicz, wsi należącej do Wereszczaków, gdzie przebywała Maryla. [przypis redakcyjny]
14. List (stpol.) — liść (por.: listopad). [przypis redakcyjny]
15. Jest wieść, że na brzegach Świtezi pokazują się Ondiny, czyli Nimfy wodne, które gmin nazywa Świteziankami [przyp. poety]. [przypis autorski]
16. Balladę tę przetłumaczył piętnastoletni Zygmunt Krasiński na łacinę, w której pełno było zwrotów z Owidiusza i Wergilego. [przypis redakcyjny]
17. Mickiewicz używa obu form: Świteziu i Świtezi; obie były wówczas w użyciu. [przypis redakcyjny]
18. liścia — lm od zbiorowej formy: liście. [przypis redakcyjny]
19. przyklęknął, chwycił w dłoń piasku — zwyczaj ludowy kazał przysięgać w ten właśnie sposób. [przypis redakcyjny]
20. Wersy 61–65 przypominają balladę Goethego Der Fischer. [przypis redakcyjny]
21. Drzewo było „świadomym” przysięgi strzelca. [przypis redakcyjny]
22. urągać — naśmiewać się z kogoś. [przypis edytorski]
23. wszystko woła (z białorus.) — ciągle woła. [przypis redakcyjny]
24. skałka — płaski kamyk nadbrzeżny, umiejętnie rzucony odbija się kilkakroć od powierzchni wody. [przypis redakcyjny]
25. dłoń w trąbkę zwinął — aby lepiej dostrzec z odległości. [przypis redakcyjny]
26. z zatoki połową — w połowie zatoki. [przypis redakcyjny]
27. koronki — tu: rodzaj modlitwy polegający na powtarzaniu w określonej kolejności i określoną liczbę razy różnych modlitw. [przypis edytorski]
28. maleńki — rymuje się z ręki stosownie do stałej wymowy Mickiewicza: panięka, skączyłem. [przypis redakcyjny]
29. łóz (starop.) — wierzb. [przypis edytorski]
30. podaje się — znajduje się. [przypis edytorski]
31. chróśniak (starop.) — chruśniak — teren porośnięty ostrokrzewami. [przypis edytorski]
32. odmyka (starop.) — otwiera. [przypis edytorski]
33. dyszel (daw.) — drąg do kierowania pojazdem zaprzężonym w konie. [przypis edytorski]
34. djabłów — popr.: diabłów. [przypis edytorski]
35. zadaje — uderza. [przypis edytorski]
36. szrubie — popr.: śrubie. [przypis edytorski]
37. martwica — widmo kobiece. [przypis edytorski]
38. blizkich — popr.: bliskich. [przypis edytorski]
39. czyścowej — popr.: czyśćcowej. [przypis edytorski]
40. mnóztwo — popr.: mnóstwo. [przypis edytorski]
41. bez braku (starop.) — bez wyjątku. [przypis edytorski]
42. tamecznego (starop.) — tamtego. [przypis edytorski]
43. Ach! i ty poznasz Marylę, lecz ona... — mowa o Maryli Wereszczakównie, z którą Mickiewicz romansował od 1818 lub 1819 r. Zaowocowało to niespełnioną miłością, ponieważ Maryla była zaręczona z hrabią Puttkamerem i w 1821 r. wzięła ślub z tymże. [przypis edytorski]
44. Marya. — popr.: Maria. [przypis edytorski]
45. Przekład napisał poeta w kwietniu 1820 r. w Kownie. Przekład ten nie jest dosłowny, a imiona osób zmienił Mickiewicz na milsze uszom polskim. [przypis redakcyjny]
46. panowie Rada — zwrot staropolski na oznaczenie senatu. [przypis redakcyjny]
47. wzniosły — wzniesiony. [przypis redakcyjny]
48. z zachowu — z zamkniętego miejsca. [przypis redakcyjny]
49. łajać — strofować, ganić. [przypis edytorski]
50. patron — adwokat. [przypis redakcyjny]
51. kieska — woreczek z pieniędzmi. [przypis redakcyjny]
52. kondel — kundel, pies. [przypis edytorski]
53. Szewcu — dziś: Szewcowi. [przypis edytorski]
54. obcesem — natrętnie, zuchwale. [przypis redakcyjny]
55. Cyrograf — własnoręcznie spisany dokument zawierający zobowiazanie, tekst umowy itp. (zwłaszcza z diabłem); dziś używane żartobliwie. [przypis edytorski]
56. dictum acerbum (łac.) — przykre powiedzenie. [przypis redakcyjny]
57. nobile verbum (łac.) — słowo szlacheckie (którego trzeba dotrzymać pod groźbą utraty honoru).. [przypis redakcyjny]
58. Krępak — (Krempak lub Krapak) nazwa używana dawniej na określenie szczytu Łomnicy (2634 m), ale także Karpat lub Tatr. [przypis redakcyjny]
59. bretnal (z niem. Brettnagel) — duży gwóźdź do przybijania desek. [przypis redakcyjny]
60. samka — samica, tu żartobliwie o pani Twardowskiej. [przypis redakcyjny]
61. we czterech częściach — W pierwszym tomie Poezji Mickiewicza z 1822 r. zostały opublikowane dwie pieśni Tukaja z takim dopiskiem autorskim; swojego zamierzenia Mickiewicz nigdy jednak nie zrealizował. Pozostałe dwie części dopisał kilka lat później Antoni Edward Odyniec. [przypis edytorski]
62. imie (daw.) — tu: mienie, majątek. [przypis edytorski]
63. kostur — kij, laska używany przez wędrowców do podpierania się. [przypis edytorski]
64. wierzchne — górne, znajdujące się na piętrze. [przypis edytorski]
65. srebrzysta twarz miesiąca — księżyc. [przypis edytorski]
66. trzęski (daw.) — grząski. [przypis edytorski]
67. Kołdyczew — nazwisko jeziora. [Wszystkie nazwy miejscowości: Hnilica, Kołdyczew, Żarnowa Góra pochodzą z okolic rodzinnego Zaosia Mickiewicza; przyp. red.]. [przypis autorski]
68. sinie — sine. [przypis edytorski]
69. żwirami nasute — zasypane żwirem. [przypis edytorski]
70. Polel — imię rzekomej postaci (bóstwa) z mitologii słowiańskiej; Lel i Polel mieli być synami Łady, boga wojny (w wersji męskiej) a. miłości i płodności (w wersji męskiej). [przypis edytorski]
71. dzielność — tu: siłę, skuteczność. [przypis edytorski]
72. doznanej wiary — zaufanego; o sprawdzonej, doświadczonej wierności. [przypis edytorski]
73. zwierzyć się — zawierzyć się; powierzyć komuś swój los. [przypis edytorski]
74. miesiąc na młodziku — księżyc po nowiu. [przypis edytorski]
75. post scriptum (łac.) — dopisek. [przypis edytorski]
76. fortel — podstęp. [przypis edytorski]
77. kweres (daw.) — zamieszanie, zamęt. [przypis edytorski]
78. Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, także: bóstwo i uosobienie ciemności świata podziemnego; tu: piekło [przypis edytorski]
79. Własną ręką podpisano (...) A za zgodność: Hadramelach — przedrzeźnianie formy ukazów carskich. [przypis edytorski]
80. stolowanie (białorus.) — stoĺ (zapis fonetyczny): pułap. [przypis edytorski]
81. pargamin — pergamin. [przypis edytorski]
82. kułak — mocno zaciśnięta dłoń; pięść. [przypis edytorski]
83. tygiel — ogniotrwałe naczynie. [przypis edytorski]
84. sylogizm — schemat wnioskowania pośredniego złożonego z dwóch przesłanek i wynikającego z nich wniosku. [przypis edytorski]
85. kontent (daw.) — zadowolony. [przypis edytorski]
86. niewczesny — dziejący się w niewłaściwym czasie. [przypis edytorski]
87. po długim względzie, rozględzie — po długim namyśle. [przypis edytorski]
88. nosik — nosek. [przypis edytorski]
89. Lilie — Wiadomość o Liliach, jako niedokończonej jeszcze balladzie, mamy w liście z Kowna z dnia 8 kwietnia 1820 r. Lilie są arcydziełem wśród ballad Mickiewicza. Krótki motyw ludowy rozwinął poeta wspaniale. Pierwsza zwrotka pieśni ludowej brzmi: „Stała się nam nowina, Pani pana zabiła, / W ogródku go schowała, Ruty na nim posiała, / Rośnij rutko wysoko, Jak pan leży głęboko”. [przypis redakcyjny]
90. koniki wrone — koń maści karej (jednolicie czarne zabarwienie sierści, grzywy i ogona) i odcieniu wronim (odcień popielaty bez połysku). [przypis edytorski]
91. w obłędzie — zbłądziwszy w drodze. [przypis redakcyjny]
92. zmitręża się — marnuje się. [przypis redakcyjny]
93. znam — tu: wiem. [przypis edytorski]
94. siewba — siew, obsiewanie pól. [przypis edytorski]
95. święto dosiewek — obchodzone dawniej na wiosnę, nieraz o chłodzie wczesnej wiosny; dlatego płoną stosy suchych drewek. [przypis redakcyjny]
96. samotrzeci — ty i dwaj chłopcy, we trzech. [przypis redakcyjny]
97. listek — listek cyprysu, o którym mowa w IV części Dziadów. [przypis redakcyjny]
98. multanki — dudki o kilku piszczałkach, nazywane od Multan (Wołoszczyzny), gdzie najpierw były w użyciu. [przypis redakcyjny]
99. Komu ślubny splatasz wieniec... Z róż liliji i tymianka — te triolety wyjęte są z poezji Tomasza Zana [triolet — strofa pochodząca z wł. poezji średniowiecznej, ośmiowersowa, o układzie rymów abaaabab Red. WL]. [przypis autorski]
100. struga — własc. strug (ros.), barka, galar rzeczny. [przypis redakcyjny]
101. Zgrzeszyłem tylko... Dawno już na nim umarły — ta strofa przypomina słowa Gustawa z Upiora i z IV cz. Dziadów. [przypis redakcyjny]
102. Panny Najświętszej imię wpół wymówione zostało — być może imię Maryli. [przypis redakcyjny]
103. sukienkę — wymawiał Mickiewicz: sukiękę; dlatego rymuje z rękę. [przypis redakcyjny]
Wesprzyj Wolne Lektury!
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Darmowe książki «Ballady i romanse - Adam Mickiewicz (biblioteka na zamówienie txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)