Psalmy przyszłości - Zygmunt Krasiński (ksiaznica txt) 📖
Krótki opis książki:
Psalmy przyszłości to cykl poetycki napisany w latach 40. XIX w. (1844–1848), zawierający konserwatywny program polityczno-społeczny zaprojektowany dla Polski pod zaborami. Zygmunt Krasiński, obserwując wrzenie w ówczesnej Europie, w której porządkowi Świętego Przymierza przeciwstawiały się siły rewolucyjne, obawiał się zarówno wchłonięcia instytucjonalnego Polski przez trzy sprawnie funkcjonujące państwa zaborcze, jak również — postępowych zmian w społeczeństwie polskim, grożących unieważnieniem roli jego własnej klasy. Aby do swego sposobu myślenia przekonać możliwie najszerszą rzeszę odbiorców, Zygmunt Krasiński obrał formę wielopłaszczyznowo perswazyjną, wykorzystując uświęcenie i uproszczenie. Z jednej strony sięgnął gatunku psalmu (o proweniencji biblijnej) i przyjął ramę religijną dla prezentowanych poglądów, z drugiej strony w szczególnie ważnych fragmentach swego przekazu zastosował krótkie, dobitnie rymowane wersy, które zdają się stworzone do skandowania, wznoszenia haseł.
Pierwsze trzy utwory, wydane w 1845 r., stanowiły w zamyśle program dla społeczeństwa polskiego wpisany w schemat chrześcijańskich cnót teologicznych. W liście z 29 kwietnia 1844 r. do jednego ze swych stałych korespondentów, Adama Sołtana, Krasiński pisał, streszczając nurtujące go wówczas idee: „Wiarę trzeba mieć w przeszłość, nadzieję w przyszłość, a miłość w każdym czynie teraźniejszym, czyli w życiu! Miłość najwyższą jest, bo jest czynem!”. Ponieważ w owym czasie dyskusje światopoglądowe odbywały się niejako poprzez usta poetów, wypowiedź Krasińskiego doczekała się odpowiedzi.
Podanie jako artykułu wiary przeszłości Polski (oczywiście świetlanej) oraz próba zamaskowania konfliktów klasowych refrenowym śpiewem o cudzie miłości między polską szlachtą i polskim ludem spotkały się z krytyką w opublikowanej anonimowo i bez wiedzy autora Odpowiedzi na Psalmy przyszłości Juliusza Słowackiego. Poetycka ta odpowiedź (znana także p.t.: Do autora trzech Psalmów) powstała na gorąco, na przełomie lat 1845–1846, tuż po ukazaniu się pierwszych trzech utworów cyklu Krasińskiego: Psalmu wiary, Psalmu nadziei i Psalmu miłości.
W 1848 r., w momencie bezimiennej publikacji odpowiedzi Słowackiego, w dysputę zdążyły już niejako włączyć się fakty historyczne: mianowicie wydarzenia rabacji galicyjskiej. Uważając je za proroczo przepowiedziane przez siebie, Zygmunt Krasiński z trudem tuszuje poczucie triumfu politycznego słowami ubolewania w Psalmie żalu. Ten ostatni utwór, wraz z Psalmem dobrej woli, dopełnia całości cyklu, która została opublikowana w 1850 r., gdy adwersarz dyskursu, Słowacki, spoczywał już na paryskim Cmentarzu Montmartre.
Wydawane pod pseudonimem Spirydion Prawdzicki, a dopiero od 1874 r. jawnie pod nazwiskiem autora, Psalmy przyszłości stanowią poetycki zapis historiozoficznych idei Zygmunta Krasińskiego, w tym mesjanistycznych wizji Polski jako „córki Boga”, jako narodu-wcielenia Chrystusa pośród narodów europejskich, jako ucieleśnienia wartości chrześcijańskich. Piękną tę postać wszakże Polska utrzymać może w mniemaniu konserwatywnego poety-myśliciela jedynie pod warunkiem zachowania nieskalanej czystości politycznej, polegającej głównie na uchronieniu się od rewolucji społecznej i zachowaniu wiodącej roli szlachty.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Zygmunt Krasiński
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Psalmy przyszłości - Zygmunt Krasiński (ksiaznica txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Zygmunt Krasiński
do góry!
Spójrz na Nią, Panie! — Śród serafów grona
Oto u tronu twego rozklęczona —
A na Jej skroniach lśni polska korona —
I płaszcz błękitny zamiata promienie,
Z których tam przestrzeń — i wszystkie przestrzenie
Czekają — modli się bardzo po cichu —
Poza Nią, stojąc, płaczą ojców mary —
W dłoniach Jej śnieżnych jakby dwa puchary —
Krew Twoją własną w prawym ci kielichu
Podaje, Panie — a w lewym, co niżej,
Krew krzyżowanych na tysiącach krzyży
Poddanych swoich — krew płynną61 przez lata
Po wszystkich ziemiach, pod mieczem Trójkata!
I boskim, tamtym wzniesionym kielichem
Błaga drugiemu przełaski Twej, Panie!
Przepaść tymczasem wielkim huczy śmiéchem —
Podplanetarnych fal jej słychać granie —
Wężowych głębin splotami wciąż toczy —
Mgłą, wichrem, pianą zalewa nam oczy,
By nas prześmiertnić w kłamce i morderce!
Nie widzi, marna, co dzieje się w górze —
Nie widzi, marna, że niczym jej burze,
Gdy takie za nas tam dręczy się serce!
O Panie, Panie! Więc nie o nadzieję —
— Jak kwiat się sypie — więc nie o zgon wrogów —
— Zgon ich na chmurach jutrzejszych już dnieje —
Więc nie o przestęp smętarzowych progów —
— Przebyteć62, Panie — ani o broń władną —
— Z wichrów nam spada — ni o pomoc żadną —
Zdarzeń otwarłeś już przed nami pole!
Lecz śród tych zdarzeń strasznego wybuchu
O czystą tylko błagamy Cię wolę
Wewnątrz nas samych — Ojcze, Synu, Duchu!
O Ty najdroższy, wszędzie utajony,
Widny zza światów przejrzystych opony,
Wszech Ty przytomny, nieśmiertelny, święty,
W serc i gwiazd wszelkim mieszkający ruchu,
Co tak gwiazd bunty rozwiewasz na szczęty,
Jak serc przewrotność — Ojcze, Synu, Duchu —
Ty, coś rozkazał człowieczej iściźnie
By, nędzna siłą i kolebką mała,
Przez moc ofiary się wyanielała —
I polskiej naszej rozkazał ojczyźnie,
By wwiodła w miłość i mir ludy bliźnie
Niezatraconej prawości przykładem,
Choć wciąż pod głazów grobowych opadem
Wszystkich tych ludów otruwana jadem!
Ty, co w dziejowych odmętów rozruchu,
Wściekłych piorunem przybijasz do darni,
A zacnych zbawiasz — bo zacni — z męczarni —
Błagamy Ciebie, Ojcze, Synu, Duchu,
Z prostotą dzieciąt, w niewieściej pokorze,
Przed Tobą dzieci i niewiasty, Boże —
A światu męscy — my, co się nie boim
Od wieków walczyć przeciw wrogom Twoim,
Błagamy Ciebie razem z naszą Panią,
Co za nas Twego doprasza się słuchu,
My, zawieszeni pomiędzy otchłanią
A Twym królestwem, Ojcze, Synu, Duchu!
Błagamy Ciebie z wrytym w ziemię czołem,
Skronią już w wiosen Twych kąpani dmuchu,
Czasów pryśniętych otoczeni kołem
I państw ginących — Ojcze, Synu, Duchu,
Błagamy Ciebie — stwórz w nas serce czyste —
Odnów w nas zmysły — z dusz wypleń kąkole
Złud świętokradzkich — i daj wiekuiste
Śród dóbr Twych dobro — daj nam dobrą wolę!
Teraz gdy rozgrzmiał się już sąd Twój w niebie
Ponad lat zbiegłych dwoma tysiącami,
Daj nam, o Panie, świętymi czynami
Śród sądu tego samych wskrzesić siebie!
Przypisy:
1. A odpowiadając, Jezus rzekł im (...) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Jezus im odpowiedział: «Jesteście w błędzie, nie znając Pisma ani mocy Bożej. Przy zmartwychwstaniu bowiem nie będą się ani żenić, ani za mąż wychodzić, lecz będą jak aniołowie Boży w niebie. A co do zmartwychwstania umarłych, nie czytaliście, co wam Bóg powiedział w słowach: Ja jestem Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba? Bóg nie jest [Bogiem] umarłych, lecz żywych». A tłumy, słysząc to, zdumiewały się nad Jego nauką” Mt 22, 29–33. [przypis edytorski]
2. Pierwszy człowiek z ziemi ziemski (...) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Pierwszy człowiek z ziemi — ziemski, drugi Człowiek — z nieba. Jaki ów ziemski, tacy i ziemscy; jaki Ten niebieski, tacy i niebiescy” 1 Kor 15, 47–48. [przypis edytorski]
3. w Twoim Duchu — w oprac. P. Hertza: w Twego ducha chrzczony. [przypis edytorski]
4. maczan — skrócona farma od: maczany; umoczony. [przypis edytorski]
5. tobie — w oprac. P. Hertza: stanie się tobą. [przypis edytorski]
6. skądeś — skrócona forma od: skąd jesteś. [przypis edytorski]
7. Tabor — góra (562 m n.p.m.) w płn. Izraelu, 17 km na zach. od Jeziora Genezaret, na której według trzech ewangelii biblijnych dokonało się przemienienie Chrystusa, ujawnienie jego boskości. [przypis edytorski]
8. A ja prosić będę Ojca, a innego pocieszyciela da wam (...) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze — Ducha Prawdy, którego świat przyjąć nie może, ponieważ Go nie widzi ani nie zna. Ale wy Go znacie, ponieważ u was przebywa i w was będzie. Nie zostawię was sierotami: Przyjdę do was” J 14, 16–18. [przypis edytorski]
9. I widziałem drugiego Anioła (...) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Potem ujrzałem innego anioła lecącego przez środek nieba, mającego odwieczną Dobrą Nowinę do obwieszczenia wśród tych, którzy siedzą na ziemi, wśród każdego narodu, szczepu, języka i ludu” Ap 14, 6. [przypis edytorski]
10. przed wieki — dziś popr. forma N. lm.: przed wiekami. [przypis edytorski]
11. planeta — daw. r.m.: ten planeta. [przypis edytorski]
12. Choćbym mówił językami (...) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący. Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadał wszelką wiedzę, i wszelką [możliwą] wiarę, tak iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym” 1 Kor 13, 1–2. [przypis edytorski]
13. Francji Cezar nowy — Napoleon Bonaparte, który podobnie jak Gajusz Juliusz Cezar w staroż. Rzymie zyskał wysoką pozycję jako dowódca wojskowy w republikańskim państwie, a następnie przejął pełnię władzy; po przejęciu władzy dyktatorskiej Napoleon w 1804 koronował się na cesarza Francuzów. [przypis edytorski]
14. Mariusz, właśc. Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu, przywódca stronnictwa ludowego (popularów), krewny Gajusza Juliusza Cezara; siedmiokrotny konsul, zwyciężył Jugurtę, Teutonów i Cymbrów, zreformował armię rzymską, m.in. dopuścił do służby wojskowej proletariuszy, wyposażając ich na koszt państwa i zapewniając im niewielki żołd, co nadało wojsku charakter zawodowy i silniej związało je z wodzem; jego konflikt z Lucjuszem Korneliuszem Sullą w 88 p.n.e., wkroczenie Sulli z wojskiem do Rzymu i wymordowanie przeciwników, a następnie zbrojne opanowanie miasta przez Cynnę i Mariusza i kolejne czystki zapoczątkowały serię wojen domowych, które ostatecznie doprowadziły do upadku systemu republikańskiego. [przypis edytorski]
15. Robespierre, Maximilien de (1758–1794) — jeden z przywódców Rewolucji Francuskiej, czołowa postać klubu jakobinów; Robespierre’a zwykło się uznawać za symbol krwawego terroru i dyktatury rewolucyjnej. [przypis edytorski]
16. mir (daw.) — pokój. [przypis edytorski]
17. sierra (hiszp.) — łańcuch górski. [przypis edytorski]
18. miasto (daw.) — tu: zamiast, miast. [przypis edytorski]
19. smętarzowej — w oprac. P. Hertza: cmentarzowej. [przypis edytorski]
20. kał (daw.) — błoto, nieczystości. [przypis edytorski]
21. kord (daw.) — pierwotnie krótki miecz a. długi nóż, ogólnie: broń sieczna. [przypis edytorski]
22. hajdamacki — przym. od rzecz. hajdamaka: buntownik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770. W polskiej literaturze: rozbójnik, okrutnik; w tradycji ukraińskiej: bojownik o wolność, bohater narodowy. [przypis edytorski]
23. planety tego (daw., r.m.) — dziś popr. D. lp: planety tej (r.ż.). [przypis edytorski]
24. mają oczy, aby widzieli, a nie widzą (...) — pełny wers we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „[Synu człowieczy, mieszkasz wśród ludu opornego, który] ma oczy na to, by widzieć, a nie widzi, i ma uszy na to, by słyszeć, a nie słyszy, [ponieważ jest ludem opornym]” Ez 12, 2. [przypis edytorski]
25. Boć nie posłał Bóg Syna swego na świat, aby sądził świat (...) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony” J 3, 17. [przypis edytorski]
26. następny — kolejny. [przypis edytorski]
27. z następnego powodu (daw.) — z następującego powodu; z takiego oto powodu. [przypis edytorski]
28. bezbożnej pamięci miesiącem lutym 1846 roku — w drugiej połowie lutego i w marcu 1846 roku miała miejsce rabacja galicyjska, antyszlacheckie i antypańszczyźniane wystąpienia chłopskie na terenach zachodniej Galicji; podczas rabacji zniszczono kilkaset dworów, a z rąk chłopskich zginęło ok. tysiąca osób: ziemian, urzędników dworskich i rządowych, a także księży. [przypis edytorski]
29. Ta pieśń w rękopiśmie — Po wyjściu z druku drugiej edycji Psalmów wiersz, o którym tu mowa, został przedrukowany w Lipsku u Bobrowicza pod tytułem: Do Autora Trzech Psalmów, Juliusza Słowackiego. [przypis redakcyjny]
30. srom (daw.) — wstyd, hańba. [przypis edytorski]
31. wzrokeś wlepił — daw. konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: wzrok wlepiłeś. [przypis edytorski]
32. Zborowski, Samuel (1540–1584) — skazany na banicję w 1574 za zabójstwo w afekcie popełnione w burdzie podczas koronacji Henryka Walezego, dwa lata później powrócił do Polski jako dworzanin u boku Stefana Batorego, został hetmanem kozackim na Zaporożu i wziął udział w wojnie z Rosją w 1580, lecz następnie spiskował przeciw królowi z Habsburgami, z ich poparciem, a bez zgody króla, podjął niszczycielską wyprawę łupieską na ziemie tureckie w 1583, narażając stosunki Rzeczpospolitej z Turcją (w razie nieukarania winnych najazdu sułtan Murad III zagroził wojną); gdy w 1584 Zborowski ściągnął zbrojnie do Polski i stanął w województwie krakowskim, w majątku swej siostrzenicy w Piekarach, kanclerz Jan Zamoyski wydał rozkaz egzekucji dekretu z 1574; Samuel Zborowski został pojmany i stracony przez ścięcie 26 maja 1584, przed śmiercią odmówiono mu posługi duchownego (był kalwinistą); jego sprawa wywołała szereg protestów ze strony szlachty. [przypis edytorski]
33. Zborowskich ścięte głowy — Krasińskiemu chodzi tu raczej o ścięte głowy przedstawicieli szlachty polskiej w ogóle; to przypuszczalnie nawiązanie do rabacji galicyjskiej (która rozpoczęła się 19 lutego 1846 r. od pogromu ludności ziemiańskiej), zupełnie w oderwaniu od sławnej sprawy Zborowskiego. [przypis edytorski]
34. Twój, oj! spadnie cud — inna wersja: Twój, ach! spadnie cud! [przypis edytorski]
35. był wieszczył — daw. forma czasu zaprzeszłego, oznaczająca czynność wcześniejszą od czynności (stanu itp.) wyrażonej czasem przeszłym prostym; znaczenie: wieszczył wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]
36. odzierżyć — otrzymać, dostać w posiadanie. [przypis edytorski]
37. duchże twój inkwizytorem? — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy twój duch [jest] inkwizytorem. [przypis edytorski]
38. Wandalowie — grupa staroż. plemion germańskich; w 406 wdarli się na tereny państwa rzymskiego, spustoszyli Galię, dotarli do rzymskiej Północnej Afryki, podbili ją i założyli tam własne państwo; podczas wypadu w 455 zajęli Rzym, który systematycznie i całkowicie ograbili; królestwo Wandalów zostało podbite przez Cesarstwo Bizantyńskie w połowie VI w. [przypis edytorski]
39. tyla — tu: tylu, tak wielu. [przypis edytorski]
40. Attyla (406–453) — wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian. Ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”. Został pokonany przez wojska rzymskie wspierane przez germańskich sprzymierzeńców w wielkiej bitwie na Polach Katalaunijskich (451). Imperium Attyli rozpadło się po jego śmierci. [przypis edytorski]
41. Robespierre, Maximilien de (1758–1794) — jeden z przywódców Rewolucji Francuskiej, czołowa postać klubu jakobinów; Robespierre’a zwykło się uznawać za symbol krwawego terroru i dyktatury rewolucyjnej. [przypis edytorski]
42. pokładnie — włoży na siebie. [przypis edytorski]
43. gorą — dziś popr.: goreją, płoną. [przypis edytorski]
44. Józafackie pole — dolina Jozafata, miejsce Sądu Ostatecznego wg Biblii (por. dłuższy fragment Księgi Joela Jl 4, 1–3; 4, 11–17, wiązany niekiedy interpretacyjnie z obrazem z Księgi Ezechiela przedstawiającym ożywienie, dzięki mocy Boga, wyschłych kości zmarłych z „całego domu Izraela” spoczywających w nienazwanej dolinie, Ez 37, 1–14). [przypis edytorski]
45. twąśmy krwią (daw. konstrukcja) — skrót od: twą jesteśmy krwią. [przypis edytorski]
46. wieca — dziś popr.: wiec, zgromadzenie ludzi. [przypis edytorski]
47. smętarze — w oprac. P. Hertza: cmentarze. [przypis edytorski]
48. sępny (daw.) — ponury, posępny, zasępiony. [przypis edytorski]
49. miasto (daw.) — tu: zamiast. [przypis edytorski]
50. zwątp — tu: zwątpienie. [przypis edytorski]
51. klubowy — tu: partyjny; zapewne nawiązanie do republikańskich klubów politycznych we Francji. [przypis edytorski]
52. kojarznica (neol.) — kojarzycielka, ta, która kojarzy, powoduje połączenie, zespolenie (tu: tyrańskich
Darmowe książki «Psalmy przyszłości - Zygmunt Krasiński (ksiaznica txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)