Nic więcej (tomik) - Józef Czechowicz (biblioteka cyfrowa za darmo .txt) 📖

1. Burgundia — kraina historyczna i region administracyjny we Francji. [przypis edytorski]

2. boraks — minerał stosowany m.in. w przemyśle szklarskim, kosmetyce i lecznictwie. [przypis edytorski]

3. obuch — tępo zakończona część niektórych narzędzi (np. siekiery) położona po przeciwnej stronie niż ostrze. [przypis edytorski]

4. złotogłów — jedwabna, ze złotą nicią, tkanina. [przypis edytorski]

5. firmament — niebo. [przypis edytorski]

6. wiotsza — popr.: bardziej wiotka. [przypis edytorski]

7. porfirogeneta (z gr. porphýra: purpura oraz gennētós: urodzony) — tytuł w greckojęzycznym Cesarstwie Wschodniorzymskim (ze stolicą w Konstantynopolu), nadawany synowi urodzonemu po wstąpieniu ojca na tron. [przypis edytorski]

8. paralela — podobne cechy również ich zestawienie; paralelny: równorzędny, równoczesny. [przypis edytorski]

9. gonny — tutaj: wysoki, prosty. [przypis edytorski]

10. przez kresy — utwór występuje również w tomie poetyckim Józefa Czechowicza Ballada z tamtej strony. [przypis edytorski]

11. kołacz — rodzaj pszennego pieczywa (chleba lub ciasta) w kształcie koła (stąd nazwa), tradycyjnie używanego podczas obrzędów przez Słowian; dziś niekiedy odwołując się do dawnego zwyczaju wypieka się kołacz z okazji wesel i ważnych świąt. [przypis redakcyjny]

12. signum (z łac.) — znak; znak czasu (signum temporis). [przypis edytorski]

13. wichr — dziś popr.: wicher. [przypis edytorski]

14. jarkie — jasne. [przypis edytorski]

15. więcierz — pułapka na ryby wykorzystywana do połowu w jeziorach i przy brzegach rzek. [przypis edytorski]

16. Powiśle — umiejscowiony nad Wisłą rejon Warszawy, część dzielnicy Śródmieście. [przypis edytorski]

17. spiż — brąz odlewniczy; stop miedzi z cynkiem, cyną i ołowiem. [przypis edytorski]

18. astralny (z łac. astrum: gwiazda) — gwiezdny, niematerialny, mistyczny; przen.: nierealny. [przypis edytorski]

19. serafin — w chrześcijaństwie anioł z najwyższego chóru niebieskiego. [przypis edytorski]

20. hipostaza (z gr. hypóstasis: podstawa) — uprzedmiotowienie (nadanie realnego kształtu) pojęcia abstrakcyjnego; usamodzielniony aspekt Boga; w chrześcijaństwie każda z osób boskich Trójcy Świętej. [przypis edytorski]

21. jar (geolog.) — kanion, forma ukształtowania terenu o wąskim dnie i spadzistych zboczach. [przypis redakcyjny]

22. synteza — łączenie różnych elementów w całość; badanie poszczególnych składników w danym, ujmowanym jako całość, zjawisku. [przypis edytorski]

23. zgrzebny — prosty, mało atrakcyjny, nieciekawy, bez ozdób. [przypis edytorski]

24. miałki — składający się z drobniutkich ziarenek; bez głębszych wartości. [przypis edytorski]

25. elegia żalu — utwór występuje również w tomie poetyckim Józefa Czechowicza Ballada z tamtej strony. [przypis edytorski]

26. szrapnel — pocisk artyleryjski wypełniony kulami, o dużym polu rażenia, używany w XIX i XX w.; nazwa pochodzi od nazwiska wynalazcy, angielskiego generała-majora Henry’ego Shrapnela. [przypis redakcyjny]

27. jaszcz — artyleryjski wóz konny służący do przewożenia amunicji. [przypis redakcyjny]

28. portyk — zew. część budowli wysunięta ku przodowi albo wgłębiona, otwarta z jednej strony, z rzędem kolumn lub filarów, odsłaniająca główne wejście. [przypis redakcyjny]

29. połonina — łąka położona powyżej granicy lasów w Karpatach Wschodnich; w Polsce połoniny występują w Bieszczadach, często są charakterystycznie położone na grzbietach górskich (np. na Połoninie Caryńskiej). [przypis edytorski]

30. seledyn, kolor seledynowy — kolor bladozielony. [przypis edytorski]

31. krokiew — pochyła belka stanowiąca część konstrukcji nośnej dachu. Wiele krokwi ustawionych równolegle podtrzymywało ów dach. [przypis edytorski]

32. rozłóg — tutaj: rozległy obszar. [przypis edytorski]

33. klucz wiolinowy, skrzypcowy (muz.) — znak na początku pięciolinii oznaczający, że dźwięk G notowany jest na drugiej linii od dołu. [przypis edytorski]

34. dysonans (z łac.; muz.) — współbrzmienie dwóch dźwięków dających wrażenie niezgodności; tutaj przen.: sprzeczność, rozbieżność. [przypis edytorski]

35. lazur — kolor (prawie przezroczysty), jasny błękit. [przypis edytorski]

36. obrócił je w niwecz — zniszczył (niweczyć: niszczyć coś całkowicie). [przypis edytorski]

37. kąkol polny — jednoroczny chwast (z rodziny goździkowatych) o czerwonych kwiatach i trujących nasionach, rosnący głównie w zbożach. [przypis edytorski]

38. girlanda — ozdoba ze zwojów liści lub kwiatów podwieszonych z boków. [przypis edytorski]

39. gemma (z łac.) — szlachetny lub półszlachetny kamień z wyrzeźbionym rysunkiem, używany jako ozdoba lub pieczęć. [przypis edytorski]

40. stora — zasłona okienna z grubego materiału. [przypis edytorski]

41. jawor — rzadko obecnie spotykany gatunek klonu. [przypis edytorski]

42. ruń — zwarcie rosnąca, niska roślinność. [przypis edytorski]

43. patoka — miód pszczeli w stanie płynnym. [przypis edytorski]

44. centnar, cetnar (z łac.) — jednostka masy stosowana od średniowiecza. W dawnej Polsce to 100 kg; w krajach anglosaskich, stosowana również obecnie, wynosi 50 kg. [przypis edytorski]

45. jar — wąwóz o wąskim dnie i stromych zboczach. [przypis edytorski]

46. Dionizos (mit. gr.) — bóg wina i odradzającej się przyrody, jego rzymskim odpowiednikiem jest Bachus. [przypis edytorski]

47. poręba — obszar w lesie powstały po wycince drzew. [przypis edytorski]

48. O mój rozmarynie rozwijaj się — popularna polska piosenka wojskowa. [przypis edytorski]

49. Dom Świętego Kazimierza — nazwa przytułku założonego w 1846 r. przez polskich emigrantów w Paryżu, znajdującego się przy rue du Chevaleret 119 i od początku do teraz prowadzonego przez szarytki (polskie siostry zakonne Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia); u schyłku życia mieszkał w nim i tamże zmarł Cyprian Kamil Norwid. [przypis redakcyjny]

50. Brooklyn — dzielnica Nowego Jorku, położona na zachodnim cyplu wyspy Long Island. [przypis redakcyjny]

51. Notre Dame (z fr. nasza pani) — katedra w Paryżu pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, jedna z najstarszych świątyń Francji i zarazem najdoskonalsze dzieło wczesnego gotyku, budowana od 1163 r. do 2 poł. XIII w. [przypis redakcyjny]

52. zydel (przestarz.) — jednoosobowy mebel do siedzenia najczęściej drewniany, stołek. Znany już od starożytności. [przypis redakcyjny]

53. hildur (isl.; rzecz. r.ż.) — walka; skandynawskie imię, zarówno męskie jak i żeńskie. W wydaniu z 1936 w tytuł wkradła się literówka i zamiast hildura pojawił się hidur (hebr.) — elegancja; piękne spełnianie nakazu (hidur mitzvah). [przypis edytorski]

54. Baldur (Baldr, Balder) — jeden z bogów w mitologii nordyckiej, syn Odyna, symbol światła i piękna. Ulubieniec bogów, podstępnie zabity strzałą z jemioły. [przypis edytorski]

55. bierwiono —kawałek drewna oczyszczony z gałęzi, przeznaczony na opał. [przypis edytorski]

56. koncha (z gr.) — muszla. [przypis edytorski]

57. heksametr — specyficzne akcentowanie wiersza; heksametrem napisane są najstarsze greckie epopeje: Iliada i Odyseja Homera. [przypis edytorski]

58. safian (z pers.) — barwiona kozia skóra. [przypis edytorski]

59. zenit — najwyżej położony punkt na niebie. [przypis edytorski]

60. architraw — w budownictwie antycznym to dolna część belkowania leżąca bezpośrednio na głowicy kolumny. [przypis edytorski]

61. kobalt — pierwiastek chemiczny; metal o srebrzystoszarym kolorze. [przypis edytorski]

62. ambra — wydzielina przewodu pokarmowego kaszalota o balsamicznym zapachu; używana do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

63. Acheront, Acheron — w greckiej mitologii jedna z rzek kraju zmarłych, Hadesu; Acheront to rzeka smutku. [przypis edytorski]