Do Joachima Lelewela - Adam Mickiewicz (książki dostępne online .txt) 📖

1. znijść (daw.) — zejść. [przypis edytorski]

2. dowcip (tu daw.) — inteligencja, bystrość umysłu. [przypis edytorski]

3. swemi pismy — daw. forma N. lm; dziś popr.: swymi pismami. [przypis edytorski]

4. spółrodak — dziś: rodak. [przypis edytorski]

5. w oboim (...) blasku (daw.) — w obu rodzajach blasku. [przypis edytorski]

6. zajrzeć a. zaźrzeć (daw.) — zazdrościć. [przypis edytorski]

7. Matuzel, dziś raczej Matuzalem — postać biblijna wspomniana w Ks. Rodzaju (5, 21–27), dziad Noego, miał żyć ponad 900 lat; tu: przysłowiowy sędziwy starzec. [przypis edytorski]

8. teutoński — niemiecki. [przypis edytorski]

9. teutońskie sędzie i bystrzejsze Franki — dziś popr. B. lm: teutońskich sędziów i bystrzejszych Franków; Frankowie — tu: Francuzi. [przypis edytorski]

10. litewskiem — daw. (XIX w.) forma N. i Msc. lp r.n.; dziś popr.: litewskim. [przypis edytorski]

11. onegdajszy (daw.) — poprzedni, zeszły (rok). [przypis edytorski]

12. twojem — daw. forma Msc. lp r.n.; dziś popr.: twoim. [przypis edytorski]

13. mędrzec Fedona — Sokrates (ok. 470–399 p.n.e.) gr. filozof, w dialogu Fedon, autorstwa jego ucznia, Platona, opisane są ostatnie momenty życia mędrca. [przypis edytorski]

14. Persów zabierca — Aleksander Macedoński, który w latach 334–330 p.n.e. podbił Imperium Perskie (obejmujące wówczas m.in. Anatolię, Fenicję i Egipt). [przypis edytorski]

15. ziemiokrąg — horyzont a. krańce Ziemi. [przypis edytorski]

16. kir — czarna materia będąca znakiem żałoby. [przypis edytorski]

17. Słońce kirem zachodzi — zaćmienie Słońca. [przypis edytorski]

18. mnogie (...) świadki (daw.) — dziś popr. forma M. lm: mnodzy (tj. liczni) świadkowie. [przypis edytorski]

19. zbywać na czym — tu: brakować. [przypis edytorski]

20. ustawnie (daw.) — stale, nieustannie, ustawicznie. [przypis edytorski]

21. kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]

22. następ — tu: następstwo. [przypis edytorski]

23. przezierać — przeglądać; patrzeć na wskroś (na wylot). [przypis edytorski]

24. mistrze — daw. forma M. lm; dziś popr.: mistrzowie. [przypis edytorski]

25. okucia — tu: kajdany, łańcuchy. [przypis edytorski]

26. niem — daw. forma N. lp r.n.; dziś popr.: nim. [przypis edytorski]

27. zawżdy (daw.) — zawsze. [przypis edytorski]

28. wydać — tu: pokazać, ujawnić. [przypis edytorski]

29. stopa — tu: krok; przen.: postępek. [przypis edytorski]

30. zaciekać się (daw.) — zagłębiać się, prowadzić dociekania. [przypis edytorski]

31. własność — tu: właściwość, cecha. [przypis edytorski]

32. posag — tu: dziedzictwo; naleciałość. [przypis edytorski]

33. towarzyski (...) stan (daw.) — tu: społeczeństwo. [przypis edytorski]

34. żadnemi przegrody — daw. forma N. lm; dziś popr.: żadnymi przegrodami. [przypis edytorski]

35. onych — tamtych. [przypis edytorski]

36. do mirmidońskich podobny zwierzątek (...) — Mirmidonowie, według mitologii, powstali z mrówek; [Myrmidonowie: staroż. naród pierwotnie zamieszkujący Eginę, wspomniany w Iliadzie Homera, gdzie Myrmidonowie są charakteryzowani jako nieokrzesani, bezwzględni i karni żołnierze towarzyszący Achillesowi pod Troją; ich nazwa z gr. oznacza „mrówki”; mit o pochodzeniu Myrmidonów od mrówek zapisany jest w Przemianach Owidiusza; red. WL]. [przypis redakcyjny]

37. Helenin — staroż. Grek, wywodzący się z Helenów. [przypis edytorski]

38. Azyjanin — dziś: Azjata; mieszkaniec Azji. [przypis edytorski]

39. skronię — dziś popr. forma B. lp: skroń. [przypis edytorski]

40. ordzewiały — dziś: zardzewiały. [przypis edytorski]

41. Romul, dziś Romulus — legendarny założyciel Rzymu, wykarmiony przez wilczycę. [przypis edytorski]

42. sąsiady — dziś popr. forma B. lm: sąsiadów. [przypis edytorski]

43. ustawny (daw.) — ciągły, nieustanny, ustawiczny; tu: notoryczny. [przypis edytorski]

44. skoro zapaśnikom przeciwnych nie stało — od kiedy zapaśnikom zabrakło przeciwników. [przypis edytorski]

45. kiras — kirys, pancerz, zbroja. [przypis edytorski]

46. kopią — dziś popr. B. lp: kopię. [przypis edytorski]

47. Hebreowie — Hebrajczycy. [przypis edytorski]

48. błąd — tu: błądzenie. [przypis edytorski]

49. turniei — dziś popr. forma D. lm: turniejów. [przypis edytorski]

50. zasiadły opaty — dziś popr.: zasiedli opaci; opat: przełożony klasztoru. [przypis edytorski]

51. bulla — dokument papieski. [przypis edytorski]

52. Rzym powtórnemi ziemię opasał ramiony — tj. Rzym powtórnie opasał ziemię swoimi ramionami (czyli objął ją swoją władzą). [przypis edytorski]

53. Albioński Ostrów — Anglia. [przypis edytorski]

54. Jagiellony — dziś popr. forma M. lm: Jagiellonowie. [przypis edytorski]

55. ustawny (daw.) — ciągły, ustawiczny, nieustanny; ustawnemi czaty: daw. forma N. lm, dziś popr.: ustawnymi czatami. [przypis edytorski]

56. intrata — dochód. [przypis edytorski]

57. zawżdy (daw.) — zawsze. [przypis edytorski]

58. kładną — dziś: kładą, podkładają. [przypis edytorski]

59. przedaż — dziś: sprzedaż. [przypis edytorski]

60. wiano — część majątku wnoszona do rodziny przez pannę młodą (żonę). [przypis edytorski]

61. obrońce — dziś popr. forma M. lm: obrońcy. [przypis edytorski]

62. dla okrągłości cudze rwali końce — mowa o zagarnianiu rubieży sąsiedniego państwa pod pretekstem „zaokrąglenia granic”. [przypis edytorski]

63. dojrzały w wulkanach nadsekwańskich lawy — przen. chodzi o wrzenie przedrewolucyjne (nad Sekwaną nie ma wulkanów w sensie dosłownym, geologicznym). [przypis edytorski]

64. doczesnem — daw. forma N. lp r.n.; dziś popr: doczesnym. [przypis edytorski]

65. sprzecznemi nasiony — daw. forma N. lm; dziś popr: sprzecznymi nasionami. [przypis edytorski]

66. potwornem — daw. forma N. lp r.n.; dziś popr: potwornym. [przypis edytorski]

67. ziemia (...) rodziła pytony (mit. gr.) — Pyton, wąż a. smok strzegący źródła przy wyroczni w Delfach, został zrodzony przez Matkę-Ziemię Gaję. [przypis edytorski]

68. Gallowie — tu: Francuzi. [przypis edytorski]

69. Posiane kły mścicieli odradzają z siebie — nawiązanie do mitu o Kadmosie, który zabiwszy smoka, za radą Ateny zasiał jego zęby w zaoranej ziemi, z zębów smoczych zaś wyrosło plemię wojowników, którzy zaczęli się nawzajem zabijać. [przypis edytorski]

70. platoniczne (...) odbudować miasta — chodzi o zamiar urzeczywistnienia sformułowanej przez Platona w Państwie idei rzeczpospolitej rządzonej przez filozofów. [przypis edytorski]

71. Z gminowładnego wzleciał ptak cesarski gniazda — nawiązanie do koronacji na cesarza Francuzów Napoleona I Bonaparte, będącego wcześniej rewolucyjnym generałem i pierwszym konsulem Republiki Francuskiej (państwa, którym w założeniu władać miał lud, a więc „gminowładnego”). [przypis edytorski]

72. płazik — mały płaz, zwierzę pełzające. [przypis edytorski]

73. stanąć na czole — dziś: stanąć na czele; objąć przywództwo a. wieść prym. [przypis edytorski]

74. parnaska (...) opoka — Parnas, pasmo górskie w środkowej Grecji, w staroż. Beocji, wg mit. gr. będące siedzibą boga Apollina, opiekuna sztuk, oraz orszaku otaczających go Muz, patronek różnych kunsztów; Klio, przedstawiana ze zwojem papirusu w dłoni, była muzą historii. [przypis edytorski]

75. po światu — dziś popr.: po świecie. [przypis edytorski]