Warszawianka - Stanisław Wyspiański (czytamy książki online txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Dramat Stanisława Wyspiańskiego, który powstał w latach 90 XIX w. Ten komentarz do powstania listopadowego nawiązuje do pieśni Kazimierza Delavigne’a o tym samym tytule.

Dramat rozgrywa się 25 lutego 1831 roku, w czasie bitwy o Olszynkę Grochowską, a jego bohaterami są generałowie powstania listopadowego, Józef Chłopicki i Jan Skrzynecki, oraz Anna i Maria. Generałowie wraz z gospodarzami dworku czekają na informacje o wyniku bitwy. W końcu wieści przynosi Wiarus…

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Stanisław Wyspiański
Epoka: Modernizm
Rodzaj: Dramat

Czytasz książkę online - «Warszawianka - Stanisław Wyspiański (czytamy książki online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Wyspiański

Idź do strony:

od proga.

ANNA

w domysłach

Siostro, drżysz, ty się chwiejesz, kochana ty, droga?

Staje obok siostry, podtrzymując ją; wszyscy wychodzą, prócz obu panien. ANNA

przy oknie, patrzy w ulicę MARIA

na środku, koło klawikordu — półgłosem

— — Po cóż pytam? — Badać po cóż?

Wiem, już niemal wiem...

...Cóż to ze mną? W oczach ciemno...

Z pola walki jęk dział głuchy.

Wichr kryje w śnieżyste puchy

pola... olszynę, bój. —

Z pól skostniałe wstają duchy;

lecą wirem, gonią tłumnie

w szumiącej śnieżycy;

sztywne, trupie ich postawy,

pierś im znaczy stygmat krwawy;

czoła dumne...

Oni jego drużbowie-orlicy...

— a on, mój.

...Cóż to ze mną — — —?

Jak to, więcem klęskę odgadła —?

To może być nieprawda.

Nie! — to nie!! — ach —

czy to już Noc duszę moją opadła?

Patrzy przed siebie nieruchomie42. ANNA

w oknie z lewej

Maryniu, jadą — chodźże patrzeć — — —

aha, teraz Chłopicki sam,...

wiodą mu konia, dosiada — ha! to koń się zrywa,

...zatrzymali — — bohater wspaniały —

co za marsowy wzrok, bo prawie nie odrywa

oczu od naszych okien — że aż mi to dziwno;

może poznał, że to z nas która. —

Podejdź-że ku mnie. —

Patrzy się tu, lecz wzrokiem, co w dal jakąś goni...

MARIA

Nieszczęścia czarnych skrzydeł widzi dwoje,

rozwieszonych nad armią.

ANNA

Małachowski! — Skrzynecki! — ha, dosiedli koni.

Zniknęli jak dwa wichry. — Boże mój! Ułany!

Oni muszą zwyciężyć, Mario!

MARIA

Idą w dal, kędy43 losy nad nimi się spełnią.

Postępuje z wolna ku oknu. ANNA

Patrz! jacy piękni, młodzi, jak dorodni;

cały gościniec pełnią, tak sutym szeregiem

płyną na koniach...

Siostro, ja nawet pomyśleć nie mogę,

żeby z nich który padł, zginął od kuli.

A oni płyną tam, gdzie grad kul leci; —

mnie by, siostro, z żalu

moje zamarło serce. O nasi!, o nasi!

MARIA

Serce we mnie omdlewa. Piękność ich tak krasi

na ostatnich chwil kilka.

drgnęła patrząc; nagle pochyla się ku oknu

To ten jest Chłopicki, co zwraca koniem — —?

Patrzy tu, przyzywa kogoś, laską skinął,

ANNA

A pan Jan już przy generale znowu;

widzisz, to jego wołał. — — —

Coś z nim mówi, oddaje mu jakiś zwitek.

MARIA

drżąca

Ten sam zwitek, co żołnierz przyniósł.

ANNA

Mój młodzik salutuje.

Co? Tutaj biegnie? — Widocznie tu! — Do nas?

MARIA

szybko w domysłach

Do mnie...

Nie śmiał mi powiedzieć sam;

przysyła adiutanta... gońca. —

I ten zwiastun ulęknie się mego oblicza

i łzy mu w gardło wtłoczą wieść straszliwą.

głośno

Zatrzymać go. — Stój, gończe! Ty mnie nieszczęśliwą

nie czyń!! — Ty żywym słowem reszty mego życia

mnie nie wydzieraj...

szybko zamyka drzwi z boku, z lewej

On jeszcze we mnie żyw,

jeszcze go widzę — przed sobą, przy sobie —

jak się żegna, żyw jeszcze, żyw jeszcze...

ANNA

przestraszona, mówiąc do kogoś za drzwiami

To pan, panie Janie! —

do Marii

Co ci jest —

MARIA

gwałtownie

Nie zwołuj, nie zwołuj!!

ANNA

ciszej; — zawstydzona

Bo moja ty droga — my się także chcemy

pożegnać ładnie —

odsuwa ją lekko ode drzwi

...Zezwolisz siostro; — zrozumiesz, ty kochasz.

Wpada młody oficer i przystaje przy drzwiach na widok Marii; Anna podbiega ku niemu; Maria, cała drżąca, siada sztywna przy klawikordzie, niespokojnie śledząc za każdym ruchem oficera; ten całuje Annę w rękę; Anna ręką lewą odpląta wstążkę od ubioru uczesania głowy i podaje mu. ANNA

Weź pan tę szarfę...

MŁODY OFICER

tknięty tym

Panno Anno!...

ANNA

Jak to, pan tej mojej wstęgi

nie pragnął może?

Pan prawie przyjąć nie chce — —?

MARIA

w myślach

Widział wstęgę krwawą; —

może przyniósł, przynosi...

ANNA

do oficera

Weź szczęście i sławę.

MARIA

głośno

Dzisiaj świtem, ja mego stroiłam rycerza,

moją szarfą, mym szczęściem i żądaniem sławy;

pan nie chce być memu bohaterowi bratem.

MŁODY OFICER

biorąc wstążkę; poważnie, patrząc w Marię

Niech kraj mój życie weźmie; to Szczęście, szczyt Sławy.

MARIA

patrzy w niego, w oczy — i wychodzi do pokoju bocznego, w drzwi pierwsze z prawej ANNA

Pan blednie, panie Janie, co panu jest? Czemu pan nagle pobladł?

MŁODY OFICER

po odejściu Marii, mówi szybko, oglądając się na drzwi, którymi wyszła

Na miłość boską, panno Anno, przyjm pani to spokojnie; — — Józef zginął, godzinę temu; — dzisiaj to, o świcie, generał sam wysłał go na posterunek, który sam od dawna uważał za stracony, a tylko przez upór, żeby wykazać niedołęstwo księcia, trwał w posłuszeństwie raz wydanym rozkazom; — a Józef się domagał, prosił; że zaś jeden z nas musiał pójść, dobrze to wiedział. — Tam z całej dywizji nikt nie został; ów żołnierz, który tu przed chwilą wszedł na salę, ów stary wiarus, jak się pokazało, był ciężko ranny, jeno wszystko skrywał w sobie; — w sieniach go złożono; — ten żołnierz przyniósł raport: że dywizji całej już nie ma.

ANNA

Moja siostra!

MŁODY OFICER

Wczoraj wieczorem Józef w żartach, gdy już raz uzyskał zezwolenie od generała, by na ów post jechał, prosił, a śmiał się, ażeby generał wstążkę z jego piersi, gdy polegnie, sam zwrócił jego narzeczonej...

Generał przyrzekł. Było śmiechu wiele i żartów. Żaden z nas nie myślał wtedy, że pozycja tak groźna była i że Chłopicki miał ją za straconą nieodwołalnie...

A teraz tam leci sam, goni

tę Śmierć, co mu jego rycerze wykradła.

Pierwszy na przedzie, w lot o kilka koni

wyprzedził nasze szwadrony.

Widzieć go teraz, jaki weń szalony

duch wojny wstąpił...

trąby odmarszu

— — Oto wstążka jest jej; —

generał nie śmiał sam doręczyć.

ANNA

biorąc wstążkę

Boże! Cała we krwi!

MŁODY OFICER

Bądź mi zdrowa —

ANNA

żegnając się, zarzuca mu ręce na szyję, przy czym porzuca wstążkę zbroczoną na klawisze klawikordu

Panie Janie — mój drogi... mój Jasiu!

MŁODY OFICER

przytula ją do siebie, okręca, trzymając wpół; sadza na krześle i wybiega: a jeszcze we drzwiach zawoła, wskazując okno

Pułk czwarty, Anno!

ANNA

która się zerwała natychmiast

Czwartacy! Chcę widzieć...

Wybiega za nim.

Trąba odmarszu odzywa się kilka razy mocno, w różnych odległościach z gościńca;

za oknami przejeżdża i przechodzi wojsko w szyku; widać ich do pół na koniach, końskie łby i tętent nieustanny i stukanie i brzęk słychać.

MARIA

wychodzi z bocznych drzwi z prawej; włosy w nieładzie; idzie jak posąg — oczy duże, rozświetlone; idzie przed siebie we śnie zapamiętania, ręce nieco naprzód wyciągnięte

Wiem, wiem.

Oni nie śmią mówić przede mną. —

— Milczycie; ja wyczytam, zgadnę, zgadnę wiele

z oblicza; patrzcie w oczy mnie, odgadnę wszystko...

Szum, łoskot, tylu mężów orężnych się zbiera...

Otwiera okna obydwa machinalnie; oficerowie przejeżdżający i wojsko widzi ją. CHÓR

wojsko popod oknami przejeżdżające

«Leć nasz orle w górnym pędzie,

Sławie, Polsce, światu służ...»

MARIA

idzie do klawikordu i gdy bierze klawisze, plącze palce we wstążkę porzuconą, swoją własną, zakrwawioną; — opada z płaczem na ręce i na klawisze. Jękiem ponurym zatrząsł się i zahuczał instrument cały. — Słychać jej szlochanie. — — — Podnosi głowę, zdobywa się na siłę niezwykłą: promienieje cała tą siłą; — gra z mocą i śpiewa:

«Leć nasz orle w górnym pędzie,

Sławie, Polsce, Światu służ.

Kto przeżyje, wolnym będzie;

kto umiera, wolnym już».

wstawszy od klawikordu, idzie ku oknu wołająca:

Orlej sławie, Sławie służ.

Piersi szarp i dziobem rań.

Skrzydła białe we krwie44 włócz;

leć, polatuj krwawy wróż,

bierz orężną dań: —

oto twoi, oto twoi

na koniach, w rynsztunku zbroi,

za tobą, za tobą wszędzie.

Leć, polatuj w górnym pędzie;

Sławie, Sławie, Sławie służ!!!

Drży, trzęsie się, przy oknie otwartym stojąc, z ręką wyciągniętą za odjeżdżającymi; wbiega Anna. ANNA

zamknąwszy okno z lewej

Zamknąć okna! Jak zimno! Ty masz ręce z lodu.

Mario! Tyś nieprzytomna...

MARIA

z ręką wyciągniętą za odjeżdżającymi

Tam się krwią narodu

ubroczy całe pole; krwią się błonie zrosi.

Jakaż Was siła zrywa i ponosi

na bój, na krwawy bój?!

Po śmierć, jak mój!

Patrz, jadą na mogiły.

Krzyże tam będą tkwiły,

gdzie krzewów gęsty rój,

wyschnięty zimą.

ANNA

usuwając się ze zgrozą przed jej wołaniem

Mario, na miłość Boga, co ty mówisz, Mario;

oni idą się bić za ojczyznę,

a ty tak wołasz straszno,

Mario, tak straszno — —

MARIA

bezprzytomna

Widzisz, za nimi, nad nimi, kto — — —!

Przez słońce świecące, patrz, pruszy śnieg

a oni zaczęli ku kresom swój bieg

a oni zaczęli swój pęd.

A! widzisz, ta orłów chmura —

będzie ich siwych ze sto!

O, patrzaj, na piersiach krew!

ANNA

Siostro!

MARIA

Przekleństwo! gniew!!

Łamie i gnie mnie ból;

daremno ty mnie tul. — —

O słyszysz, słyszysz śpiew.

Ten obłok orłów śpiewa;

ta chmura w śpiewie płynąca. — —

O patrz, przez śnieżną sieć,

w górze, w promieniach słońca!: — —

Leć orle!! Orle leć —!!

CHÓR

wojsko popod oknami przejeżdżające

«Leć nasz orle w górnym pędzie,

Sławie, Polsce, Światu służ».

MARIA

Serce moje martwieje,

zbudź moje serce —

siostro... serca nie czuję. — —

Daj rękę — oto martwota. —

Wołaj, krzycz...

przywróć mi czucie. — —

Ręce moje sztywnieją,

Myśl, myśl skrzepła się w lody.

— — — — — — — — — — —

Co widzę? Czego chciałam —? —

Szłam z Nią w zawody;

przeklętej nie strzymałam:

moje serce w dłoń zimną ujęła,

jako kwiat mnie zwarzyła45 i zgięła.

Siostra ją wiedzie ku pokojom z prawej. CHÓR

wojsko popod oknami przejeżdżające

Leć nasz orle w górnym pędzie,

Sławie, Polsce, Światu służ.

— — — — — — — — — — — —

Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/

Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.

Przypisy:

1. pilaster — detal architektoniczny w formie kolumny przylegającej do ściany. [przypis edytorski]

2. garnitur — komplet. [przypis edytorski]

3. wolontariusz — ochotnik. [przypis edytorski]

4. statura — postawa. [przypis edytorski]

5. snać a. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

6. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

7. Cyncynnat — Lucius Quinctius Cincinnatus, rzymski patrycjusz z V w. p.n.e., sprawował urząd konsula w 480 p.n.e.; wg legendy, po upływie swej kadencji wrócił do pracy na roli. [przypis edytorski]

8. bułat — stalowe ostrze bądź stal, z której wyrabiano broń białą. [przypis edytorski]

9. rózgi liktorskie — noszone przed urzędnikami w staroż. Rzymie stanowiły symbol władzy. [przypis edytorski]

10. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

11. traitement (fr.) — tu: omówienie. [przypis edytorski]

12. Mars (mit. rzym.) — bóg wojny. [przypis edytorski]

13. miazm — dziś popr.: miazmat, tj. trujący wyziew. [przypis edytorski]

14. kir — czarna tkanina, symbol żałoby. [przypis edytorski]

15. victoria (łac.) — zwycięstwo. [przypis edytorski]

16. zawora (daw.) — zamknięcie. [przypis edytorski]

17. lacki — polski. [przypis edytorski]

18. Ereb (mit. gr.) — kraina umarłych. [przypis edytorski]

19.

Idź do strony:

Darmowe książki «Warszawianka - Stanisław Wyspiański (czytamy książki online txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz