Bolesław Śmiały - Stanisław Wyspiański (tygodnik ilustrowany biblioteka cyfrowa TXT) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Bolesław Śmiały, pierwszy król Polski, zabija biskupa Stanisława, jej patrona. Do dziś aktualny problem konfliktu pomiędzy państwem a kościołem w interpretacji Wyspiańskiego.

Ten tekst trzeba czytać z podręcznikiem historii w ręku — bez szczegółowej wiedzy o przebiegu konfliktu pomiędzy pierwszym królem Polski (dzisiaj zwanym Bolesławem II Szczodrym) a biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa (późniejszym świętym) nie zrozumiemy nawet ćwierci aluzji i sądów Wyspiańskiego. Ten długi, wierszowany monolog opowiada całą historię z punktu widzenia króla Bolesława. Nie jest to jednak jedyny utwór Wyspiańskiego poświęcony tej tematyce: dramat Skałka opowiada tą samą historię, ale z punktu widzenia duchownego.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Stanisław Wyspiański
Epoka: Modernizm
Rodzaj: Dramat

Czytasz książkę online - «Bolesław Śmiały - Stanisław Wyspiański (tygodnik ilustrowany biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Wyspiański

Idź do strony:

się smugą

w błękitach wije przy grodzie

i słyszę, jakby głosy dźwięczne długo

ze dna, czy śpiewy gdzieś w wodnym narodzie

rusalnym dla mnie i jakby żegnanie

i skarga w tych pluskotach, czy igranie...

1. Błąkasz się królu krwawy

i ku mnie wiedziesz konia, —

cóż ku mnie wodzisz konia,

gdy jemu pachną błonia

a ty się rwiesz do Sławy?

2. We Słońcu stoisz złoty

i ku mnie kłonisz twarzy, —

cóż w niej się ogień żarzy,

ze smutku-że, tęsknoty —

we słońcu zgaszasz złoty...

3. Za tobą twoje grody

łyskają wież dziobami, —

cóż się u piasków wody

wodzisz nad pustkowiami...

4. Źleć w domu, małeć serce;

czy chcesz na Czerwone-miasta,

jak cię pana witają i własta

i ścielą mostem kobierce...

5. Źleć w domu, małać dusza;

czy chcesz na Pomorzany, —

oto, gdy śnieg zaprusza,

lodem się zetną piany,

poimasz Pomorzany.

6. Czy chcesz za czeskie góry,

czy na węgierskie szlaki,

żeś zładził mnogie znaki

i rycerzy skrzydlatych las konny.

7. Cóż, gdyś już zgotowiony,

w zamkowe patrzysz mury

i zapuszczone brony

i kłonisz twarz ponury....

8. Cóż w niej się ogień żarzy, —

ze smutku-że, tęsknoty

we Słońcu zgaszasz złoty,

czy stos się tobie marzy

pozgonny...

9. Królu wypogódź czoło

.....................

Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.

XLII

A ja stoję, żegnam, com polubił....

„Królu wypogódź czoła....”

w pluskaniu szemrze zgoła....

Powrócę! — Podjechałem ku wodzie

i długom stał u brzegu, ducha gubił,

wpatrzony w gród, w podegrodzie,

w stołpy drewniane, warowne wieżyce,

w rzekę.... jak na niej wiatr fale hołubił...

.. .. .. .. .. ..

i przypomniałem Gniezno i Lednicę.

XLIII

Jeżeli wrócę, — — to tam!

.. .. .. .. .. ..

XLIV

Na Ostrowie zasadzą królewską stolicę,

wskrzeszając dawne zwaliska ułomne;

opaszę się w ogniste błyskawice

i warownie pobuduję niezłomne

i będę mieczem zakreślał granice

i waszym trwogom Popiela przypomnę!

.. .. .. .. .. ..

XLV

I naraz orły moje widzę w dali,

jak nad Skałką polatują i krążą,

jak im się w pąsach słońca pierś korali

i widzę, oto ku mnie, ku mnie dążą;

to się aż gubią w chmurach dziwnie mali,

to się ciskają nagle w dół i ciążą

skrzydłami ponademną, dziwe-ptaki,

Jego-stróże, we wróżbne rozwinięte znaki.

XLVI

Bo z nich na niebie był krzyż napowietrzny,

co się nadamną chwiał na chmurach czarny,

żem poznał miecz ów mściwy, obosieczny

i wiew poczułem cmentarny;

że może Znak ten Śmierci dla mnie wieczny,

żem się skończył ja królewski i cezarny.

Odtąd patrzyłem na Słońca zachody,

jak na idące w Sen krwawe narody.

XLVII

Jakoweś walki obłoków przedzgonne

i wielkie wojsk koczowiska,

mieniące w łunach, piechotne i konne,

to w dal płynące, to z bliska,

to k’sobie, jakby łanem kopij skłonne,

to w rozległe rozwite koliska,

to potężniały, to gasły dla oka,

aż je wieczorna stłumiła pomroka.

XLVIII

Z zadumy się zrywam, szarpnąłem wędzidła

i koniam wspiął ostrogą;

za mną rycerni, rozwici we skrzydła,

wśród trąb dących złowrogo, —

a ponademną te chmurne straszydła

orłów nad moją drogą.

— O jakaż mnie Dola! O jakaż mnie droga!

Ja w walce tknięty od Boga!!

XLIX

Lecę a ze mną rycerni, upalni,

jak wichry i wicher górą;

w pędach, w polotach tententem kowalni,

w kurzawie, za pyłu chmurą;

od złotych podkowów rumotem nawalni,

krzesząc krzemionów iskrami rzutnemi;

już hen, już zdala od rzeki do grodu,

widmami ścigany orlemi.

I dalej i dalej przeganiam za krańce

ogrodzia, powiśla, podgórza;

przemijam, przelatam, zjawiska, błyskańce,

z pod ziemi jak tłum się wynurza:

to widma drzew nagłe, jak biorą się w tańce

za ręce gałęzie, jak krąg się wydłuża....

Minęły, już giną, już pola, już zbladły,

już nikną, już lasy, już rzedną, przepadły.

Czyjś głos, — ktoś mię woła, — czy Echo, czy złuda,

czy serce się we mnie zarywa....

Czyjś głos, — ktoś mię woła, — z mojego ktoś luda,

bo moim się hasłem odzywa....

Czy jaka podwoda, — czy pogoń, — czy cuda...

cóż serce się moje zarywa — —?

Czyjś głos, — czyjś znajomy, — głos syna, głos syna...

Syn za mną! w pogoni! przyzywa, zaklina:

LII

«Ach ojciec, mój ojciec, słuchajcie, postójcie,

cóżeście nas tak porzucili;

my strasznie spłakani, o stary zmiłujcie, —

z okieńców za wami patrzyli.

Ach ojciec, ja naraz okrutnie zrozumiał:

wyście się nas wyrzekali!

Ach ojciec, mój ojciec, słuchajcie, darujcie,

ja z wami, chcę z wami, tej chwili».

I wołał a tentent wołanie zatłumiał,

aż moi mnie konia wstrzymali.

LIII

Koń stanął, — ja patrzę: — o grozo, w kurzawie

mój syn się z siodła osuwa

i zlata a oni wciąż krzyczą we wrzawie;

pył gęstwą wszystko zasnuwa.

Skoczyłem i jego w pół-pierś chwytam prawie;

o dziecko, krwią się zapluwa!

Bez tchu, — w moim ręku, przewisły, omdlały

a usta mu jeszcze od wołań tych drgały:

«chcę z wami»! — i czuję, że łzami się dławię.

LIV

I synam do piersi przytulił przy zbroje

i zerwę się duchem w gęstwiny

i tulę i niosę przez sośnie nad zdroje,

zali żyw, — patrzy, a obie ręczyny

na szyję, za głowę zakłada mi moję, —

i oczy! — a w ustach krwi czarne maliny.

I biorę go nanoś i składam na wrzosy. —

Usypia.... I dłonią muskając mu włosy:

«To żem ja was tak porzucił,

wy się o to smęcicie kochani;

straciliście to wiarę, żebym wrócił.

Żeśmy krwią tą rzeźną pokalani,

że się we mnie duch zaląkł, posmucił;

że mnie czarni opadli szatani.

Bóg odemnie oblicze odwrócił»

«Żem ja zabył żony, syna, macie —

żem ócz waszych unikał we trwodze,

żem w rodzonym ujrzał wroga bracie;

żem jest rzucon na rozstajnej drodze

a wy za mną spłakani szukacie;

żem się w nieszczęść ogromnej szrężodze

zapamiętał, — że teraz po leśnym ugorze

krzyk jeno słychać mój i rozpacz gorze».

Dobiegłem aż do nadmorskich wybrzeży,

po onych skalnych tułając się skłonach,

dróg upatrując, jak ptak, gdy odbieży

ku słońcu, — aż tu słońce gaśnie w skonach

ponad tą ziemią, którą skrzydły zmierzy.

Potkaliśmy się tam obaj w koronach,

w łachmanach zbroic, w samotnem pustkowiu

na bój śmiertelny stając w pogotowiu.

Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/

LVI

Rozpacz i mściwość zaryła się w lica:

Wydawał mi się, jakoby brat bólu.

Wołał: — «Spalenizn gruz moja stolica!

Imię przyżenie pieśń o nieszczęść królu;

królestwem olśni miecza błyskawica»!

Już biegł, — już mieczem o brzeszczot uderzę,

i siekłem; — ciepła krew już z ręki ciecze, —

już słabnę, — chcę się mścić, — a ony rzecze:

LVII

«Król Salmon jestem, zabij, jestem klęty;

królestwa mego głośna pusta chwała,

jak głos ten ptasi nad wodne odmęty

na skrzydłach przekleństw wołanych leciała;

byłem w więzieniach podziemnych ujęty

i wiem lat ile Śmierć u wrót drzwi stała;

słyszałem wieczność całą brzęk łańcucha,

rzucam zwycięzcom mym pogardę ducha»

LVIII

Mówił, — mnie twarz się przyoblekła łuną

i w oczy jego patrzyłem przywarte,

jak gasły; — a mnie w ślepiach wstydu runo

zapłonie: — wszakci jemu królestwo wydarte

za moją sprawą — i król z białą kuną

na hełmie przeto był sięgnął korony,

żem ja Salmona zwalił, — sam zdradzony.

LIX

Wody podałem mu pić... — Brzeg ten morza

dalekim zrysem biegł wśród kamienisków

a była cichość słoneczna przestworza

i gorąc parny od skalnych urwisków.

«Ułożym je tu w sen w kamienne łoża,

w sen dumy, — losu ofiary igrzysków.

W grób złożym godła obłędu człowiecze:

korony królów dwie, dwa królów miecze»

Tu cichość, — ledwo ptak o gruzy trzepnie,

poledwo woda wchluśnie na kamienie;

co szybsza fala, poły-ruchu krzepnie

i powolniejsza, zabywszy bieżenie,

jeszcze po żwirach i piachach kęs szepnie,

zanikająca w powrotne strumienie;

dokoła wielkich głazów żwirem grabi,

jako w pół-pędy zaskrzepłych korabi.

LXI

Tęsknota kiedyś pożenie te dusze,

które raz pycha i chwalba ujęła,

że, pustą wszędy odnajdując głuszę,

niszczyć w przekleństwach będą własne dzieła

i targać serca w pokutniczej skrusze,

ażeby śmierć wieczna, jak lodem, je ścięła;

czyniąc, jakoby zastęp skamieniały,

jakby pół-drogi las-hufiec skrzepł cały.

LXII

Przez gąszcz ścigają mię zwierzęta-ludzie....

Uciekam, po za sobą śmiechy słyszę, —

to cichną, — zbieram się w największym trudzie

biedz dalej, — ledwo chwast się gdzie kołysze,

wiatr zmilkł, — zwaliło mnie na drzew wykroty

a ja już z trwogą zasłuchany w ciszę,

łowiec pogłosów, co, chyższe niż groty,

gasły za wichrem, — — .....................

LXIII

A już wieść chyża, żem przez psy rozwleczon,

zaginął w boru ostępach szalony;

żem był oszalał, przez wróże urzeczon,

rozpalon jedną tą żądzą korony;

żem był przez moich koniuchów zasieczon

z litości, — jako jadem zarażony;

żem ja w obłędzie, upojony winem,

w oczach dworaków znęcał się nad synem.

LXIV

Synu, jakież to rozstanie nasze,

my jak owe pątniki proszalne

i to ciche ustronne poddasze

i te losy nam nieprzebłagalne;

twe się serce trzepoce, jak ptasze,

gdy je groty dosięgną fatalne; —

czy sądzisz, że duch we mnie kona

i że Doli waga domierzona.

LXV

Patrzysz w oczu moich tajemnice

jasnym wzrokiem troskliwej pogody, — —

i ta bladość, co przesłania lice,

twoja lubość i to, że ty młody,

ty się śpieszysz na polskie granice

między one zdradne wojewody....

Gdyby ojca przed tobą czerniono,

gdyby ciebie, żeś ty syn mój hańbiono...

LXVI

Tych tajemnic do grobu poniosę,

w mem je sercu zaryto zdradami,

ażby tobie straszne, przetowłose,

do ócz trzęsły zaplotów wężami.

.. .. .. .. .. ..

LXVII

Któż się zadziwia, że ojciec odgadnie

śmierć syna i mękę syna;

że siła czucia, która światem władnie,

oznajmia, że bije godzina,

że ma uderzyć cios, pod którym padnie

ponęta i miłość jedyna;

takem ja przeczuł i widział przed sobą

śmierć, co mię długą więziła żałobą.

Idź do strony:

Darmowe książki «Bolesław Śmiały - Stanisław Wyspiański (tygodnik ilustrowany biblioteka cyfrowa TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz