Ksiądz Marek - Juliusz Słowacki (czytaj .txt) 📖
Krótki opis książki:
Rok 1768. Wojska rosyjskie połączone z oddziałami wiernymi królowi Stanisławowi Augustowi dowodzonymi przez Franciszka Ksawerego Branickiego (w utworze zwanego Baraneckim) przygotowują się do zdobycia Baru.
Dowództwo konfederatów decyduje się na wycofanie z miasta wobec braku prochu, jedzenia i pieniędzy; mimo że zbuntowali się przeciw królowi między innymi w imię obrony religii katolickiej, jawnie przyznają, że teraz liczą na pomoc muzułmańskiej Turcji. Również władze kościelne opuszczają Bar, zabierając ze sobą sakralne precjoza w obawie przed ich zbezczeszczeniem przez zdobywców. Jedynie nieustraszony ksiądz Marek gotów jest do końca dawać wsparcie osamotnionym mieszkańcom miasta.
Jedna z wielu podjętych przez Słowackiego prób uwznioślenia osoby księdza Marka (jego postać pojawia się również w Beniowskim i w osobnym urywku poematu) oraz stworzenia legendy konfederacji barskiej jako eksplozji arcypolskiej „świętej anarchii” - zawiera pełen zestaw rekwizytów polskiego romantyzmu.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Juliusz Słowacki
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Ksiądz Marek - Juliusz Słowacki (czytaj .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Juliusz Słowacki
kałakuckie...
Dziewczyna ma serce ludzkie...
Może gotuje balsamy,
Szarpie56 strzępi dla szpitali,
Albo się w modlitwie pali
I płacze jak Rachel u Ramy57.
KOSAKOWSKI
Zawołaj mi ją.
RABIN
A po co?
KOSAKOWSKI
Bo ona wyszła za bramy.
RABIN
Nu... ona nie chodzi nocą.
KOSAKOWSKI
Łżesz, Żydzie... Oto ci powiem,
Że kiedyś ty liczył złoto,
To ja na uliczne błoto
Spojrzałem w ciemne czeluście;
I gdzieś pod księżyca nowiem
Postać, cała w białej chuście,
Jak słup w bieliznę ubrany,
Mgłą owinięta pochmurną,
Za księżycem z porcelany,
Za powietrzną jakąś urną
Złotą, świecącą do koła,
Jak lilija, co kielichem
Złotym oświeca anioła:
Postać taka do kościoła
Szła i spotkała się z mnichem.
Ten mnich — to ksiądz karmelita,
A ta postać — to Judyta.
RABIN
Panie mój... to być nie może.
Judyt!... Nie ma jej w komorze!...
Nu, prawda, że poszła... Judyta!...
Nu ja nie wiem, jasny panie,
Gdzie moja córka ukryta?
Pójdę na poszukiwanie.
wchodzi Jozafat z latarnią
A gdzie ty bywał, mój sługo?
JOZAFAT
Pannę rabinównę wodził.
RABIN
A gdzie z twoją panną chodził?
JOZAFAT
O tem rozpowiadać długo.
Gdybyś mi był na Wielkanoc
Dał na kolendę58 złotówkę,
Powiedziałbym, gdzie Żydówkę
Odprowadziłem dziś na noc.
RABIN
Jozafacie, ja ciebie odpędzę!
JOZAFAT
Czytujesz w Talmudu księdze,
A nie wiesz, gdzie córka chodzi?
KOSAKOWSKI
otwierając drzwi do szynkarni
Hej! albeńska moja młodzi59,
Proszę tu do mnie z szynkarni.
wchodzi Bojwił i Litwinów kilkunastu w kurtach szarych, w czapkach przeszytych drutami
Panowie, kto wami dowodzi?
BOJWIŁ
Ty, jak zawsze djabeł60 Klemens,
Infernem nec Deum tremens61;
Na róg przysięgliśmy sarni
I na buty Radziwiłła.
KOSAKOWSKI
Otóż wybieram Bojwiła,
Namiestnikiem go stanowię;
Jeżeli się tylko dowie,
Że mię na koniu widziano
Z tą srebrną szablą nad głową
I w ręku z tą chustą rumianą:
Niech mi da rycerskie słowo,
Zgiąwszy przed Bogiem kolano,
Że mój karaban62 zaprzęże,
Mój trzos weźmie i manatki
I wyjedzie za rogatki.
Nie dbając na warty księże...
A choćby sto gromów trzasło
I świat drżał, niech nie uważa,
A na takie moje hasło
Powiesi tu arendarza.
do Rabina
Dobry jesteś i uczynny,
Więc niechaj ci twarz nie bladnie,
Bo jeżeliś ty niewinny,
To ci włos z głowy nie spadnie.
do Litwinów
Wziąść63 go i strzec. Niech za bramy
Nie wychodzi. Gdy ujrzycie
Mój znak, to go powiesicie.
Przysięgacie?
LITWINI
Przysięgamy!
Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj Wolne Lektury drobną wpłatą: wolnelektury.pl/towarzystwo/
AKT II
Plac w Barze ubrany jak na Zielone Świątki w brzozy, klony i jarzębiny. Wchodzą: Ksiądz Marek, Judyta i Starościc z Barku.
KSIĄDZ MAREK
do Judyty
Wracaj, Izraelitanko,
I bądź o ducha spokojną,
Niedługo będziesz wygnanką.
Na to się toczy ta wojna,
Na to ja moję64 siwiznę
Ofiarowałem, kość złożę,
Aby silne duchy boże
Miały na ziemi ojczyznę
I sztandar sercom zatknięty.
Więc manele, dyamenty65,
Któreś ty Bogu złożyła,
Przyjmę... A ty, duchom miła,
Już miłości nauczona,
Chociaż przez krwawe ramiona
Chrystusa i boskiej Matki
Jeszcze nie obcięta z cierni,
Ale jako polne kwiatki
W słońca jasnego farbierni
Umalowana sowicie
W izraelowej purpurze,
W polskich bławatków błękicie;
Jeszcze nie biała lilija
A już pachnąca jak róże;
Strzeż serca, co się rozwija,
I łez wiszących, nad rzęsą,
Bo mówię ci, przyjdą burze
I duchem twoim zatrzęsą;
Z drogi cię może zawrócą
I trupem pod nogi mi rzucą
Jak garstką przeklętych kości...
Idź, córko — i trwaj w miłości!
Błogosławi klęczącą Judytę, która wstaje i w milczeniu odchodzi.
STAROŚCIC
Panie, Klemens Kosakowski
Po całem cię mieście szuka.
KSIĄDZ MAREK
Nad tym człowiekiem gniew boski.
STAROŚCIC
Księże, lecz to śmiała sztuka!
Głowa zła, lecz serce złote.
KSIĄDZ MAREK
Otóż obaczysz, jak zgniotę
Tę głowę, tę czaszkę całą,
Aby serce ocalało.
STAROŚCIC
Jak to?
KSIĄDZ MAREK
Z miasta go wygonię.
STAROŚCIC
Lecz on ku miasta obronie
Potrzebny... wódz tego steku...
KSIĄDZ MAREK
przerywając
Bóg tylko potrzebny, człowieku.
STAROŚCIC
On ma partyzantów wielu...
KSIĄDZ MAREK
Posłuchaj mnie, przyjacielu.
Zaprawdę, że ludziom łatwo
Mówić grzeczności wzajemne,
Rozrzucać słowa przyjemne,
Obchodzić się z ludźmi jak z dziatwą
Przynęconą na łakocie,
Albo dawać cięgi mocne
Jak palmy przedwielkanocne,
Umoczone całe w złocie,
Owite kwiatki złotymi...
Tak, że wchodzą do kościołów
Jakby z krainy aniołów
Inne drzewa, nie z tej ziemi...
Toteż zwyczaj u nas żyje,
Że wierzbą z kwietnej niedzieli
Bijesz własnych przyjacieli,
Mówiąc, że wierzba je bije
A tyś nie winien, że boli...
Raz w rok żart jest pozwolony,
Uświęcono kłamstwa tony,
Aby się duch tej swawoli
Dorwawszy, znalazł spoczynek
I z pod66 niańki się wyłamał,
Objadł się cukru, rodzynek,
A potem rok cały nie kłamał
I z prawdą już nie swawolił.
Więc jeżeli w prawdę wierzysz,
A Bóg ci miecza pozwolił,
Bić kazał, a nie uderzysz,
Choćby serce własne krając,
Ale uderzysz igrając
Jak arlekin, nie jak człowiek;
Jeżeli prawdy piorunem
Nie spalisz grzesznika powiek,
Nie jesteś wtedy piastunem
Boskiej powagi i chwały.
STAROŚCIC
Słuchałbym ciebie dzień cały,
Ojcze Marku.
KSIĄDZ MAREK