Płeć i charakter - Otto Weininger (biblioteczny txt) 📖
Krótki opis książki:
Główne dzieło młodego wiedeńskiego filozofa, które zyskało dużą popularność, kiedy jego autor kilka miesięcy po publikacji popełnił samobójstwo. Jako jedna z klasycznych pozycji wiedeńskiego modernizmu miało wielki wpływ na niemieckojęzyczne życie kulturalne w pierwszej połowie XX wieku, między innymi na poglądy Wittgensteina, Strindberga i Spenglera. Autor skupia się na kwestii płci, w której kobiety i mężczyźni są postrzegani jako dwa przeciwne bieguny, stwierdzając przy tym, że faktycznie w każdym człowieku tkwi zarówno pierwiastek męski, jak i żeński, choć w różnych proporcjach. To nowatorskie podejście staje się jednak dla niego punktem wyjścia do rozważań głęboko antykobiecych: pierwiastek męski ma cechować świadomy siebie indywidualizm, logika, moralność i dążenie do wyższych celów, podczas gdy kobiecy charakteryzuje brak indywidualizmu (duszy), alogiczność, amoralność, bierność, skoncentrowanie na seksualności i rozrodczości. Osobny rozdział Weininger, choć sam był Żydem, który rok wcześniej przeszedł na chrześcijaństwo, poświęca archetypowym Żydom, przypisując im kobiecość, brak wiary i poczucia dobra i zła.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Otto Weininger
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Płeć i charakter - Otto Weininger (biblioteczny txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Otto Weininger
nauczył się magii. [przypis edytorski]
294. Cyprian z Kartaginy (ok. 200–258) — biskup Kartaginy, wczesnochrześcijański pisarz apologeta, męczennik; ścięty mieczem za niezłożenie ofiary bogom rzymskim. [przypis edytorski]
295. Il Penseroso (wł.: poważny) — wiersz Johna Miltona z 1645, którego podmiot liryczny kontempluje życie, pogrążając się w melancholii, która, jak uważa, przyniosłaby mu natchnienie; jego przeciwieństwem jest podmiot liryczny wiersza L’Allegro: radosny i korzystający z życia. [przypis edytorski]
296. Anaksagoras z Kladzomen (ok.500–ok. 428 p.n.e.) — filozof grecki, przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody, nauczyciel i doradca Peryklesa. Uważał, że świat jest zbudowany z materii składającej się z wielu niezniszczalnych, pierwotnych zarodków wszystkich rzeczy (homoiomerie), które wyłoniły się z pierwotnej mieszaniny dzięki ruchowi nadanemu światu przez wieczny, wszechwiedzący umysł (nous). [przypis edytorski]
297. Geulincx, Arnold (1624–1669) — flamandzki filozof i logik, twórca okazjonalizmu, poglądu, który miał usuwać problemy z dualizmem ducha i materii w filozofii Kartezjusza. [przypis edytorski]
298. Baader, Franz von (1765–1841) — niemiecki filozof, jeden z najbardziej wpływowych teologów swojej epoki; potępiał większość filozofii europejskiej od czasów Kartezjusza jako prowadzącą do ateizmu. [przypis edytorski]
299. Emerson, Ralph Waldo (1803–1882) — amerykański eseista, poeta i filozof, jeden z najbardziej wpływowych myślicieli i pisarzy XIX w.; przedstawiciel transcendentalizmu, kontynuował idealistyczne wizje stosunku między człowiekiem a Absolutem przedstawiane przez Platona, Augustyna z Hippony i Berkeleya. [przypis edytorski]
300. Angelus Silesius, właśc. Johannes Scheffler (1624–1677) — barokowy śląski poeta religijny; tworzył po niemiecku aforyzmy, utwory apologetyczne i pieśni religijne; głównym tematem podejmowanym przez niego było mistyczne zjednoczenie człowieka z Bogiem. [przypis edytorski]
301. Filon z Aleksandrii (ok. 25 p.n.e.–ok. 50 n.e.) — filozof i teolog żydowski, interpretował Biblię alegorycznie, tworząc syntezę judaizmu z filozofią grecką, zwłaszcza z platonizmem i stoicyzmem; jako pierwszy sformułował tezę, że zadaniem filozofii jest poznanie Boga. [przypis edytorski]
302. Jacobi, Friedrich Heinrich (1743–1819) — niemiecki filozof i pisarz, za źródło poznania uznawał wiarę i odczucia intuicyjne zamiast rozumowania spekulatywnego. [przypis edytorski]
303. Comte, August (1798–1857) — francuski filozof i socjolog, główny przedstawiciel pozytywizmu francuskiego, twórca terminu „socjologia’’. [przypis edytorski]
304. Feuerbach, Ludwik (1804–1872) — filozof niemiecki, uczeń Hegla, później zwolennik materializmu. [przypis edytorski]
305. Locke, John (1632–1704) — angielski filozof, twórca klasycznej postaci empiryzmu i liberalizmu. [przypis edytorski]
306. Karneades z Cyreny (214–129 p.n.e.) — filozof grecki, wybitny przedstawiciel sceptycyzmu, zwierzchnik Akademii Platońskiej (od ok. 155 p.n.e.). [przypis edytorski]
307. Brentano, Franz (1838–1917) — niemiecki psycholog i filozof, reprezentant realizmu epistemologicznego. [przypis edytorski]
308. Lipps, Theodor (1851–1914) — niemiecki filozof, starał się zredukować filozofię do psychologii. [przypis edytorski]
309. Heymans, Gerardus (1857–1930) — holenderski filozof, psycholog, wyznawca idei monizmu psychicznego. [przypis edytorski]
310. Husserl, Edmund (1859–1938) — niemiecki matematyk i filozof, jeden z głównych twórców fenomenologii. [przypis edytorski]
311. Bonnet, Charles (1720–1793) — szwajcarski przyrodnik i filozof. [przypis edytorski]
312. Hering, Ewald (1834–1918) — niemiecki fizjolog, twórca własnej teorii widzenia barw. [przypis edytorski]
313. Hartley, David (1705–1755) — angielski filozof i lekarz, sensualista; twórca teorii asocjacji, zapoczątkował psychologię asocjacjonistyczną. [przypis edytorski]
314. antycypować — przewidywać; uprzedzać, wykonywać przedwcześnie. [przypis edytorski]
315. Høffding, Harald (1843–1931) — duński filozof i psycholog. [przypis edytorski]
316. Zdarza się to wprawdzie i każdemu mężczyźnie, że się czasem „nie rozumie”, u bardzo wielu mężczyzn jest to nawet zjawiskiem stałym... — Które zna zarówno ten, co zawsze siebie rozumie, jak i ten, co nigdy siebie nie rozumie. [przypis autorski]
317. immanentny (filoz.) — tkwiący w czymś, niewynikający z działania czynnika zewnętrznego. [przypis edytorski]
318. sofizmat — pozornie poprawne rozumowanie rozmyślnie dowodzące nieprawdziwej tezy, w rzeczywistości opierające się na zatajonym błędzie. [przypis edytorski]
319. fakt nieprzerwanie ciągłej pamięci przedstawia się jako psychologiczny wyraz logicznej zasady tożsamości — Tym samym, jak mam nadzieję, śmiałość tego zupełnie nowego przejścia z dziedziny pamięci do logiki może być uważana za dostatecznie uzasadnioną. [przypis autorski]
320. principium identitatis (łac.) — zasada identyczności; filozoficzna zasada, wg której jeśli dane obiekty mają wszystkie własności takie same, to stanowią ten sam obiekt. [przypis edytorski]
321. contradictionis [principium] (łac.) — zasada sprzeczności, znana też jako zasada niesprzeczności; prawo logiczne, zgodnie z którym dwa zdania sprzeczne ze sobą nie mogą być jednocześnie prawdziwe (przedmiot nie może mieć i zarazem nie mieć jakiejś cechy). [przypis edytorski]
322. exclusi tertii [principium] (łac.) — zasada wyłączonego środka; prawo logiczne, zgodnie z którym każde zdanie logiczne albo jest prawdziwe, albo prawdziwe jest jego zaprzeczenie. [przypis edytorski]
323. principium rationis sufficientis (łac.) — zasada wystarczającej racji; zasada rozumowania postulująca, że wszystkie twierdzenia muszą mieć należyte uzasadnienie, by zostać uznane za prawdziwe. [przypis edytorski]
324. Simmel, Georg (1858–1918) — niemiecki niemiecki socjolog, filozof, eseista i teoretyk kultury; neokantysta, który próbował zastosować metodę Kanta w naukach społecznych. [przypis edytorski]
325. logical insanity (ang.) — brak poczucia logiczności; niepoczytalność logiczna. [przypis edytorski]
326. quaternio terminorum (łac.) — czwórmian terminów; błąd logiczny polegający na tym, że termin wspólny dla obydwu przesłanek sylogizmu (schematu wnioskowania) w każdej z przesłanek jest użyty w innym znaczeniu. W sylogizmie występują dwie przesłanki, zwane większą i mniejszą, przy czym we wniosku sylogizmu termin z przesłanki większej występuje jako podmiot, termin z przesłanki większej jako orzecznik, zaś termin wspólny obu przesłankom (termin średni) we wniosku nie występuje. Błąd quaternio terminorum oznacza, że w rzeczywistości w sylogizmie użyto czterech terminów, a nie trzech, zatem poprawnego wniosku wyprowadzić się nie da. [przypis edytorski]
327. Descartes, René, pol. Kartezjusz (1596–1650) — francuski filozof, fizyk i matematyk; prekursor geometrii analitycznej; zwolennik racjonalizmu w filozofii, zwany ojcem europejskiej filozofii nowożytnej. [przypis edytorski]
328. Sokrates (469–399 p.n.e.) — filozof grecki, nauczyciel Platona. Stosował metodę żywego dialogu, dysputy jako sposób dochodzenia do prawdy. Sokratesowi wytoczono proces o niewyznawanie bogów uznawanych przez państwo i demoralizację młodzieży. Został skazany na śmierć przez wypicie trucizny. Nie pozostawił żadnych pism, zaś jego poglądy są znane z dzieł autorów, którzy go znali: Platona, Ksenofonta i Arystofanesa. W kulturze utrwalił się wizerunek Sokratesa stworzony przez Platona w jego dialogach. [przypis edytorski]
329. Veritas norma sui et falsi est (łac.) — prawda jest normą samej siebie i fałszu (zdanie Spinozy z dzieła Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona). [przypis edytorski]
330. Krytyka praktycznego rozumu — jedna z trzech głównych prac krytycznej filozofii Kanta, poświęcona filozofii moralnej, wyd. w 1788; wywarła wielki wpływ na rozwój etyki. [przypis edytorski]
331. salwować się (z łac.) — ratować się, uciekać. [przypis edytorski]
332. paralogizm — nieświadomie błędne rozumowanie prowadzące do fałszywego wniosku; tu mowa zapewne o krytyce „paralogizmów czystego rozumu” wyrażonej przez Kanta w Krytyce czystego rozumu. [przypis edytorski]
333. spinozyzm — koncepcja Barucha Spinozy, wg której istnieje tylko jedna substancja, zwana naturą lub Bogiem, zaś są poszczególne rzeczy są jej modyfikacjami. [przypis edytorski]
334. a limine (łac.) — dosł.: na granicy; od samego początku. [przypis edytorski]
335. akcydencja (daw.) — akcydens: nieistotna cecha rzeczy mogąca się zmieniać zależnie od okoliczności. [przypis edytorski]
336. Lichtenberg, Georg Christoph (1742–1799) — niemiecki fizyk i pisarz epoki oświecenia; twórca niemieckiej fizyki eksperymentalnej; znany jako autor wydanych pośmiertnie notatników z krótszymi i dłuższymi przemyśleniami, uznawany za twórcę niemieckiej aforystyki. [przypis edytorski]
337. rendez-vous (fr.) — spotkanie. [przypis edytorski]
338. inteligibilny (filoz.) — racjonalny, rozumowy; w filozofii Kanta, a po nim Schopenhauera, występuje rozróżnienie pomiędzy charakterem empirycznym, w którym uczynki jednostki, jako zjawiska, są powiązane z innymi zjawiskami i wynikają z nich na mocy praw przyrody, a charakterem inteligibilnym, wynikającym z wolnej woli i racjonalności podmiotu, który powoduje uczynki, lecz sam nie podlega żadnym warunkom zmysłowości. [przypis edytorski]
339. noumenalny — przym. od noumen, terminu w filozofii Kanta, oznaczającego: „rzecz sama w sobie”, istniejąca niezależnie od ludzkiej świadomości, absolutnie niepoznawalna, przejawiająca się tylko poprzez zjawiska i w tej postaci dostępna. [przypis edytorski]
340. Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — niemiecki filozof, przedstawiciel klasycznego idealizmu; twórca całościowego systemu filozoficznego, składającego się z logiki, filozofii przyrody i filozofii ducha, odległy inspirator marksizmu. [przypis edytorski]
341. Sigwart, Christoph (1830–1904) — niemiecki filozof i logik, jeden z głównych przedstawicieli psychologizmu w logice; autor dzieła Logik (1873). [przypis edytorski]
342. surogat (z łac.) — namiastka, produkt zastępczy dla czegoś. [przypis edytorski]
343. Krytyka czystego rozumu (niem. Kritik der reinen Vernunft) — I wyd. 1781, II wyd. zmienione 1787; najważniejsze i najpowszechniej znane dzieło Immanuela Kanta, w którym analizuje on w sposób krytyczny pojęcia i zasady, dzięki którym rozum pracuje, nie posługując się doświadczeniem zmysłowym (empirią). [przypis edytorski]
344. może on wyrażać tylko istnienie czegoś innego niż byt wszelkich rzeczywistych i możliwych przedmiotów... — Dowód ten polega jednak, jak zauważyć trzeba, na utożsamieniu jakiegoś dowolnego, logicznego z teoriopoznawczym przedmiotem w ogóle; sama prawowitość tego utożsamienia nie da się jeszcze uzasadnić. Ale bytem w ogólności, który ściśle biorąc, jedynie z mocy zasady tożsamości wyprowadzony być może, ze względów metodycznych zajmować się tu nie będę. Zresztą, aby pozytywizm obalić (o co tu właśnie chodzi), wystarczyłoby samo już to udowodnienie pewnego istnienia poza doświadczeniem, niezależnego od wszelkiego doświadczenia. Że istnieniem tym jest istnienie jaźni, na to nie ma żadnego uzasadnienia czysto logicznego, a możliwe jest właściwie tylko psychologiczne na podstawie faktu doświadczenia, że normy logicznej nie otrzymuje człowiek z zewnątrz, ale że jest mu ona dana z głębi własnej istoty. Dlatego tylko można byt absolutny, czyli byt absolutu, jak on się w zasadzie manifestuje, z bytem jaźni utożsamiać: jaźń absolutna jest absolutem. [przypis autorski]
345. podanie o Heraklesie — popularna przypowieść o Heraklesie na rozstaju dróg (zob. Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie II 1.21–34), w której bohater musi wybrać pomiędzy dwiema drogami życia, proponowanymi przez dwie kobiety: Cnotę i Nieprawość; jej autorem był grecki filozof Prodikos z Keos (ok. 465–ok. 395 p.n.e.). [przypis edytorski]
346. Stirner, Max, właśc. Johann Kaspar Schmidt (1806–1856) — filozof niemiecki, reprezentant anarchoindywidualizmu. [przypis edytorski]
347. Ibsen, Henryk (1828–1906) — norweski dramatopisarz, reżyser, dyrektor teatru, autor m.in. dramatów Dzika kaczka, Nora czyli dom lalki, Peer Gynt. [przypis edytorski]
348. epigramat a. epigram (lit.) — krótki, przeważnie dwuwierszowy utwór poetycki z dobitną puentą; gatunek pochodzący z poezji starożytnej. [przypis edytorski]
349. Hebbell, Friedrich (1813–1863) — niemiecki poeta i dramaturg. [przypis edytorski]
350. kłamstwoli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; znaczenie: czy kłamstwo. [przypis edytorski]
351. zali (daw.) — czy. [przypis edytorski]
352. Westöstlicher Divan — Dywan Zachodu i Wschodu (1819), zbiór poetycki napisany przez Johanna Wolfganga Goethego oraz Marianne Jung, inspirowany poezją Wschodu. [przypis edytorski]
353. Volk und Knecht und Ueberwinder... (niem.) — [przypis edytorski]
354. heteronomia (z gr. héteros: inny, nómos: prawo) — podleganie normom, których się nie ustanowiło samemu, np. danymi przez Boga; jej przeciwieństwem jest autonomia, samodzielne ustanawianie systemu wartości i własnych reguł moralnych. [przypis edytorski]
355. Antropologia w ujęciu pragmatycznym — Anthropologie in pragmatischer Hinsicht (1798), książka Kanta napisana na podstawie własnych wykładów na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu, ostatnia z ważnych prac tego filozofa zredagowana przez niego samodzielnie. [przypis edytorski]
356. „Wybawienia!”, woła on — Woła Schopenhauer, woła Wagner. [przypis autorski]
357. dionizyjski pierwiastek — emocjonalny, żywiołowy; wg Nietzschego (Narodziny tragedii, 1872) w kulturze istnieją dwa nurty (nazwane przez niego od imion bogów greckich): apolliński, charakteryzujący się spokojem, racjonalnością i harmonią, oraz dionizyjski, który charakteryzuje emocjonalność, żywiołowość, chaotyczność i subiektywizm. [przypis edytorski]
358. pozierać (daw., gw.) — spoglądać, patrzeć. [przypis edytorski]
359. nasamprzód (daw.) — najpierw. [przypis edytorski]
360. Bṛhadāraṇyaka Upaniṣad — jedna z najważniejszych i najstarszych upaniszad, wedyjskich tekstów religijno-filozoficznych, tworzących święte księgi hinduizmu. [przypis edytorski]
361. amfibolia — dwuznaczność lub niejasność wypowiedzi spowodowana niejednoznacznością użytej konstrukcji zdania (składni); tu w znaczeniu ogólnym: dwuznaczność, wątpliwość. [przypis edytorski]
362. wynikają nie tyle z psychologicznych różnic płci, ile raczej, jeśli nie wyłącznie — Por. o rozumiejących i nierozumiejących siebie ludziach, rozdz. VII. [przypis autorski]
363. Makart, Hans (1840–1884) — austriacki malarz, przedstawiciel akademizmu, autor wielkich kompozycji historycznych. [przypis edytorski]
Darmowe książki «Płeć i charakter - Otto Weininger (biblioteczny txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)