W obliczu końca - Marian Zdziechowski (czytanie książek na komputerze txt) 📖
Krótki opis książki:
Kilkanaście szkiców profesora Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie publikowanych wcześniej w prasie, wybranych przez autora i wydanych w formie książki rok przed jego śmiercią. Pesymizm, dominujący w poglądach Zdziechowskiego, skłania go do przekonania, że „Stoimy w obliczu końca historii. Dzień każdy świadczy o zastraszających postępach dżumy moralnej, która od Rosji sowieckiej pędząc, zagarnia wszystkie kraje, wżera się w organizmy wszystkich narodów, wszędzie procesy rozkładowe wszczyna, w odmętach zgnilizny i zdziczenia pogrąża”.
Chociaż według słów autora treścią tych tekstów, „jak w ogóle wszystkiego, co po wojnie pisałem, jest walka z bolszewictwem”, dotyczą różnorodnej tematyki, począwszy od masonerii, poprzez opis terroru bolszewickiego, rozważania na temat przyczyn upadku cywilizacji rzymskiej i wad demokracji, analizę francuskiego antyromantyzmu, na mowach okolicznościowych skończywszy. Zbiór zawiera również studium O okrucieństwie, opublikowane w formie książkowej w roku 1928.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Marian Zdziechowski
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «W obliczu końca - Marian Zdziechowski (czytanie książek na komputerze txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Marian Zdziechowski
[przypis autorski]
521. wszystko to, co by się dało przytoczyć i wyzyskać do wielkiego aktu oskarżenia przeciw romantyzmowi, ułożył w systematyczną całość w opracowanej z niepospolitą erudycją i pięknej formą książce prof. Louis Reynaud — [Louis Reynaud], Le Romantisme. Ses origines anglo-germaniques, Paris, Colin, 1926. [przypis autorski]
522. I takie podłego gatunku „ja” czynić prawodawcą i sędzią! — [Maurras], Romantisme et révolution. [przypis autorski]
523. sybarycki — charakterystyczny dla sybaryty: człowieka rozmiłowanego w zbytku, wygodach i przyjemnościach życia. [przypis edytorski]
524. Proust, Marcel (1871–1922) — francuski pisarz, autor cyklu W poszukiwaniu straconego czasu, arcydzieła powieści psychologicznej. [przypis edytorski]
525. Diderot, Denis (1713–1784) — francuski pisarz, krytyk i filozof, współredaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, autor powiastki filozoficznej Kubuś Fatalista i jego pan. [przypis edytorski]
526. Montesquieu, Charles Louis (1689–1755) — francuski filozof i pisarz, teoretyk prawa, jeden z głównych przedstawicieli oświecenia; autor Listów perskich i Ducha Praw. [przypis edytorski]
527. dezynwoltura — nadmiernie swobodne, lekceważące zachowanie. [przypis edytorski]
528. purytanizm (z łac. puritas: czystość) — ruch religijno-społeczny w XVI i XVII-wiecznej Anglii, dążący do zwiększenia czystości doktrynalnej Kościoła anglikańskiego oraz propagujący wstrzemięźliwy tryb życia. W 1640 purytanie zdominowali Izbę Gmin w parlamencie, uchwalili szereg ustaw ograniczających władzę królewską, co doprowadziło do wojny domowej zwanej rewolucją angielską, zakończonej zwycięstwem parlamentarzystów pod przywództwem Olivera Cromwella, publiczną egzekucją króla Karola I Stuarta i ogłoszeniem Anglii republiką (1649). [przypis edytorski]
529. Karol II Stuart (1630–1685) — król Anglii i Szkocji (od 1660), objął władzę po śmierci Olivera Cromwella, który jako lord protektor sprawował dyktatorskie rządy w republice; przywrócił na dworze królewskim bale i rozrywki sprzed surowych czasów rewolucji purytańskiej, był mecenasem artystów i naukowców. [przypis edytorski]
530. Locke pisze rozprawę o „zgodności chrześcijaństwa z rozumem” — The reasonableness of christianity as delivered in the scriptures, wpisana na indeks ksiąg zakazanych w 1737. [przypis edytorski]
531. Toland, John (1670–1722) — irlandzki filozof, teolog, wolnomyśliciel, panteista, zwolennik wolności słowa i obrońca ofiar prześladowań religijnych; autor m.in. dzieła Christianity Not Mysterious. [przypis edytorski]
532. Tindall, Matthew (1656–1733) — brytyjski filozof, bardzo popularny w początkach Oświecenia, jeden z głównych przedstawicieli deizmu; autor traktatu Christianity as Old as the Creation..., zwanego biblią deizmu. [przypis edytorski]
533. deizm — pogląd, według którego istnienie Boga można wywnioskować racjonalnie z obserwacji świata naturalnego, połączony z odrzuceniem źródeł religijnych jako autorytetów; uznający, że Bóg stworzył wszechświat wraz z prawami natury, ale nie ingeruje w jego działanie. [przypis edytorski]
534. Pope, Alexander (1688–1744) — czołowy poeta angielskiego oświecenia. [przypis edytorski]
535. Thomson, James (1700–1748) — angielski poeta i dramaturg pochodzenia szkockiego. [przypis edytorski]
536. Young, Edward (1681–1765) — poeta angielski, autor poematów białym wierszem Night-Thoughts, zawierających rozważania na temat życia, śmierci i nieśmiertelności. [przypis edytorski]
537. Osjan — legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań; Miał być autorem rzekomo starożytnych poematów celtyckich Pieśni Osjana, opublikowanych w 1760 przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego; mimo że w 1805 starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie. [przypis edytorski]
538. Beattie, James (1735–1803) — szkocki poeta, jeden z prekursorów romantyzmu. [przypis edytorski]
539. nazwał Kircher budzeniem się duszy (Erwachen der Seele) — w Philosophie der Romantik. [przypis autorski]
540. Fénelon, François, właśc. François de Salignac de la Mothe (1651–1715) — francuski teolog, pedagog, pisarz i kaznodzieja; prekursor idei oświecenia; znany szczególnie jako autor powieści Przygody Telemaka (1699). [przypis edytorski]
541. Corneille, Pierre (1606–1684) — francuski dramaturg, autor tragedii klasycystycznych. [przypis edytorski]
542. Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — francuski dramaturg, autor tragedii opartych na motywach klasycznych. [przypis edytorski]
543. Bernardin de Saint-Pierre, Jacques Henri (1737–1814) — francuski pisarz, uczeń i zwolennik poglądów J. J. Rousseau; autor powieści sentymentalnej Paweł i Wirginia (1788), opisującej miłość na łonie przyrody oraz zgubny wpływ wychowania w cywilizacji. [przypis edytorski]
544. c’est le triomphe sans combat de l’instinct (fr.) — to triumf bez walki instynktu. [przypis edytorski]
545. c’est là qu’est la nouveauté du drame bourgeois de Goethe (fr.) — na tym polega nowatorstwo mieszczańskiego dramatu Goethego. [przypis edytorski]
546. Richardson, Samuel (1689–1791) — angielski pisarz, twórca nowożytnej powieści angielskiej, autor popularnych romansów epistolarnych. [przypis edytorski]
547. Nowa Heloiza — popularna w XVIII w. sentymentalna powieść Jana Jakuba Rousseau z 1761, w formie listów dwojga nieszczęśliwych kochanków: skromnego nauczyciela i jego arystokratycznej uczennicy. [przypis edytorski]
548. Scott, Walter (1771–1832) — szkocki autor powieści historycznych (m.in. Ivanhoe, Rob Roy) i poeta, bardzo popularny w swojej epoce. [przypis edytorski]
549. Lamartine, Alphonse de (1790–1869) — polityk i pisarz francuski, uznawany za twórcę francuskiego romantyzmu. [przypis edytorski]
550. Hernani — dramat Wiktora Hugo (1829); jego premiera stała się pretekstem do gwałtownego sporu między klasykami a romantykami, określanego jako „bitwa o Hernaniego”. [przypis edytorski]
551. który się ograniczył tylko literaturą — dziś: który ograniczył się tylko do literatury. [przypis edytorski]
552. Massis, Henri (1886–1970) — konserwatywny dziennikarz, krytyk i historyk literatury; działacz nacjonalistycznej Action Français, autor manifestu broniącego interwencji faszystowskich Włoch w Abisynii (1935); w 1938 odwiedził Portugalię i wyraził poparcie dla portugalskiego dyktatora Salazara, w 1941 został członkiem Rady Narodowej w kolaboracyjnym rządzie Vichy. [przypis edytorski]
553. Tagore, Rabindranath (1861–1941) — indyjski poeta, prozaik, filozof; laureat literackiej nagrody Nobla (1913). [przypis edytorski]
554. Dostojewski, Fiodor (1821–1881) — wybitny powieściopisarz rosyjski, mistrz realistycznej prozy psychologicznej, autor m.in. Zbrodni i kary. [przypis edytorski]
555. Taine, Hippolyte Adolphe (1828–1893) — francuski filozof, historyk, krytyk i teoretyk kultury; jeden z głównych przedstawicieli pozytywizmu. [przypis edytorski]
556. je le dis froidement (fr.) — mówię to na chłodno. [przypis edytorski]
557. Antyromantyzm ten odbił się nawet w Niemczech, np. u Hermanna Bahra — w artykule z „Schönere Zukunft”. [przypis autorski]
558. romantyzm, woła austriacki pisarz, Józef August Lux, w swej programowej książce, to nie rozwichrzenie i bunt... — [Joseph August Lux], Ein Jahrtausend deutscher Romantik, Innsbruck. [przypis autorski]
559. Brandes, Georg (1842–1927) — duński krytyk i filozof, popularyzator dzieła Nietzschego. [przypis edytorski]
560. Novalis, właśc. Friedrich Leopold von Hardenberg (1772–1801) — poeta, prozaik i myśliciel, jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu romantycznego w Niemczech. [przypis edytorski]
561. Weimar — miasto w Niemczech, gdzie mieszkali czołowi przedstawiciele nurtu literackiego zwanego klasyką weimarską: Goethe, Schiller, Wieland i Herder. [przypis edytorski]
562. według słusznej uwagi ks. Fr. Muckermanna — w studiach o Fr. Schleglu, które wychodziły w miesięczniku „Der Gral” w latach 1911–12. [przypis autorski]
563. bitwa pod Sadową (3 lipca 1866) — stoczona między wojskami pruskimi a austriackimi, zapewniła Prusom dominację w Związku Niemieckim. [przypis edytorski]
564. publicystą Konstantym Frantz, który namiętnie zwalczał politykę Bismarcka, wytykając kanclerzowi, że za pochodnię wziął sobie kleindeutsche Idee, którą urzeczywistnił, zadając cios Austrii pod Sadową... — por. M. Zdziechowski, Europa, Rosja, Azja, Wilno 1923, s. 116–135. [przypis autorski]
565. odszczepieństwem od wielkich tradycji kultury niemieckiej, od wielkiej uniwersalistycznej misji narodu — Fr. Foerster, Politische Ethik u. Politische Pädagogik, 1920, s. 257–355, M. Zdziechowski; op. cit., s. 110–111. [przypis autorski]
566. Religia przodków jest najcenniejszym skarbem narodów... — [Fr. Muckermann], op. cit., „Der Gral”. [przypis autorski]
567. On się tak wżył w historię, że idea organizmu, organicznej jedności narodów stała się sercem jego myśli — ibid. [przypis autorski]
568. Czym nuty w akordzie, tym narodowości są w człowieczeństwie... — Zygmunt Krasiński, wstęp do poematu mesjanistycznego Przedświt. [przypis edytorski]
569. principium identitatis (łac.) — zasada identyczności; filozoficzna zasada, wg której jeśli dane obiekty mają wszystkie własności takie same, to stanowią ten sam obiekt. [przypis edytorski]
570. Więc nie jest romantyzm liryzmem tylko, nie jest wątpieniem i skargą... — Clem. Sartorius, Die deutsche Romantik w „Schönere Zukunft”, nr 478 (1926). [przypis autorski]
571. il y a le moi qui demeure (fr.) — jest tam jaźń, która pozostaje. [przypis edytorski]
572. i właśnie to „Ja” romantyzm wieczny usiłuje oswobodzić... — J H. Bremond, Prière et poésie, Paris, Grasset 1926. [przypis autorski]
573. de la grande nation (fr.) — wielkiego narodu. [przypis edytorski]
574. Fichte, Johann Gottlieb (1762–1814) — filozof niemiecki, obok Hegla i Schellinga jeden z najważniejszych przedstawicieli idealizmu niemieckiego; zajmował się przede wszystkim problematyką moralną; krytyczny następca myśli Kanta, twórca teorii wiedzy oraz nowego typu idealizmu subiektywnego, tzw. filozofii czynu. [przypis edytorski]
575. Hm, bin ich doch klüger? (niem.) — Hm, czy jednak jestem mądrzejszy? [przypis edytorski]
576. Wo ich stehe, just da ist die Welt (niem.) — gdzie stoję, tam jest świat. [przypis edytorski]
577. hart sind wir, wie unser Gestein (niem.) — jesteśmy twardzi jak nasza skała. [przypis edytorski]
578. unter seinem Regiment (niem.) — pod jego rządami. [przypis edytorski]
579. kleine lallende Kinder (niem.) — małe, gaworzące dzieci. [przypis edytorski]
580. Wszak dzieci te, kleine lallende Kinder, nie należą do żadnego narodu... — Ten ustęp i inne przytaczam w skróceniu. [przypis autorski]
581. und alles für nichts (niem.) — i wszystko na nic. [przypis edytorski]
582. jeśli Bóg z nami, któż przeciwko nam — Rz 8, 31. [przypis edytorski]
583. Deutschland, Deutschland über alles (niem.: Niemcy, Niemcy ponad wszystko) — pierwsze słowa złożonej z trzech zwrotek pieśni Das Deutschlandlied (Pieśń Niemiec), napisanej w 1841 (przed zjednoczeniem Niemiec w 1871), będącej od 1922 hymnem państwowym Niemiec; w okresie nazistowskim wykorzystywano tylko pierwszą zwrotkę, o wydźwięku nacjonalistycznym; obecnie hymn stanowi jedynie trzecia zwrotka, pominięto drugą ze względu na zbyt prozaiczny wydźwięk oraz pierwszą z uwagi na nacjonalistyczną wymowę, skojarzenia z nazizmem oraz fakt, że wszystkie wymienione w niej punkty geograficzne, zakreślające obszar niemiecki, znajdują się obecnie poza terytorium Niemiec. [przypis edytorski]
584. Innocenty III, właśc. Lotario de’ Conti di Segni (1161–1216) — papież od 1198; jeden z najwybitniejszych i najpotężniejszych pod względem władzy politycznej papieży; znacznie rozszerzył zakres wypraw krzyżowych, ogłaszając krucjaty przeciwko muzułmańskim Maurom na Płw. Iberyjskim oraz przeciwko albigensom (katarom) w ob. płd. Francji; zorganizował czwartą krucjatę, która zakończyła się splądrowaniem Konstantynopola; zatwierdził regułę zakonu franciszkanów; zwołał IV Sobór Laterański. [przypis edytorski]
585. albigensi — dualistyczny ruch chrześcijański w XII–XIV w. działający na terenach Langwedocji (obecnej płd. Francji), m.in. w okolicach miasta Albi (stąd nazwa), utożsamiany z ruchem katarów; uznawali świat materii za źródło zła, żyli w ascezie, odrzucali organizację kościelną i większość sakramentów; potępieni przez Kościół, rozbici przez krucjaty i wytępieni przez inkwizycję. [przypis edytorski]
586. Najwyższy kapłan, surowy, wyniosły i wspaniały, poczuł, że między nim a słodkim a spokojnym Franciszkiem z Asyżu istnieje... — P. Cuthbert, Żywot św. Franciszka z Asyżu, przekład polski, 1927. [przypis autorski]
587. Chesterton, Gilbert Keith (1874–1936) — angielski pisarz, krytyk literacki, publicysta; autor licznych esejów filozoficzno-religijnych, w których bronił światopoglądu chrześcijańskiego; w 1922 przeszedł z anglikanizmu na katolicyzm; w 1927 odwiedził Polskę, co przyczyniło się do jego popularności wśród Polaków. [przypis edytorski]
588. Umbria — region w środkowych Włoszech. [przypis edytorski]
589. tę Panią-Ubóstwo przepoił słońcem i zapachem wiosny umbryjskiej — ks. Cz. Falkowski, Św. Franciszek z Asyżu, Wilno 1926. [przypis autorski]
590. Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec i Raj; przewodniczką poety po Raju była Beatrycze, ukochana Dantego. [przypis edytorski]
591. Jak Dant za życia przeszedłem przez piekło (...) w pomoc zbiegła pani, Której się wzroku czarne duchy boją... — Krasiński, Przedświt. [przypis edytorski]
592. nihil habentes, omnia possidentes (łac.) — nic nie mają, a posiadają wszystko (2 Kor 6, 10, w tłumaczeniu Wulgaty). [przypis edytorski]
593. totus existens in jubilo (łac.) — cały będąc w wesołym śpiewie (wyrażenie ze średniowiecznego Vita prima di S. Francesco d’Assisi, żywota św. Franciszka, autorstwa Tomasza z Celano). [przypis edytorski]
594. błękity Niebios i wód brzegi, i Alp szczyty
Darmowe książki «W obliczu końca - Marian Zdziechowski (czytanie książek na komputerze txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)