Rozprawa o metodzie - René Descartes (Kartezjusz) (czytanie książek na komputerze TXT) 📖

12. Bernardina de Saint-Pierre, autora Pawła i Wirginii — Olbrzymie powodzenie Studiów przyrody Bernardina de Saint-Pierre, które są jakby zaprzeczeniem istnienia Descartes’a i przekreśleniem dwóch wieków naukowego myślenia, stanowi ciekawą ilustrację, do jakiego stopnia fala myśli ludzkiej podlega od czasu do czasu, wstecznym prądom i reakcjom. Tutaj ten objaw tłumaczy się upomnieniem się o swoje prawa długo zdławionej koncepcji artystycznej świata. [przypis tłumacza]

13. Generacja literacka, z którą ja stykałem się niegdyś, miała, pod tym względem, pojęcia dość ograniczone: u wielu ówczesnych „młodych”, kult piśmiennictwa francuskiego dałby się sprowadzić bez mała do Pijanego statku Artura Rimbaud, spopularyzowanego we wspaniałym przekładzie Miriama, i Litanii do Szatana Baudelaire’a — Dziś jeszcze znam wybitnego polskiego pisarza i apostoła, który zdaje się żyć w przekonaniu, że literatura francuska zaczyna się i kończy na... Barbeyu d’Aurevilly [Jules Barbey d’Aurevilly (1808–1889), fr. pisarz, twórca mrocznej fantastyki, uważany za prekusora dandyzmu; Red. WL]. [przypis tłumacza]

14. Warto przypomnieć sobie bieg myśli, jaki Descartes bierze za punkt wyjścia do swoich dociekań. Jednym z pierwszych, jak pisze, „było zastanowienie, że często, dzieła złożone z rozmaitych części i wykonane ręką rozmaitych mistrzów mniej są doskonałe, niż te, nad którymi pracował jeden człowiek” — Rozprawa o metodzie, Część II, str. 11. [przypis tłumacza]

15. jako że wszyscy byliśmy dziećmi, zanim staliśmy się mężami — nawiązanie do metafory św. Pawła: „Gdym był dziecięciem, mówiłem jako dziecię, rozumiałem jako dziecię, rozmyślałem jako dziecię. Lecz gdym się stał mężem, wyniszczyłem to, co było dziecinnego.” (1Kor 13,11; przekład Jakuba Wujka). [przypis edytorski]

16. w tymże tomie — Dioptryka, Meteory i Geometria ukazały się zrazu w tym samym tomie, co ta rozprawa. [przypis tłumacza]

17. w osobnym traktacie, którego pewne względy nie pozwoliły mi ogłosić — Traktat o Świecie czyli o Świetle. [przypis tłumacza]

18. Od opisu ciał nieożywionych i roślin przeszedłem do opisu istot żyjących, a w szczególności ludzi — Traktat o człowieku i O kształtowaniu się płodu. [przypis tłumacza]

19. skorom przyjął, iż Bóg stworzył duszę rozumną i że ją złączył z tym ciałem w pewien sposób, który opisałem — Traktat o człowieku. [przypis tłumacza]

20. Ciepło jest przyczyną, iż, kiedy kropla krwi dostanie się do jam serca, wówczas wzdyma się rychło i paruje, jak czynią powszechnie wszystkie płyny, kiedy się je puszcza kroplami do rozgrzanego naczynia — Ten szczegół wybornego zresztą i bardzo nowego wówczas objaśnienia czynności serca jest błędny. Nie ciepło panujące w sercu jest przyczyną ruchu krwi, ale regularne skurcze i rozkurcze mięśnia sercowego, działające jak pompa ssąco-tłocząca. Teoria krążenia krwi spotykała długo w medycynie zaciętych przeciwników, których jeszcze Molier smaga szyderstwem. [przypis tłumacza]

21. co już opisał pewien lekarz w Anglii, któremu trzeba oddać pochwałę, iż przełamał lody co do tego punktu — Harvey, De motu cordis et sanguinis in animalibus (1628). [przypis tłumacza]

22. osoby, które czczę (...) potępiły mniemania fizyczne, ogłoszone nieco wcześniej przez kogoś innego — Dialogi Galileusza. [przypis tłumacza]

23. jeśli wprzód znalazłem jakoweś prawdy w naukach, a mam nadzieję, iż rzeczy zawarte w tym tomie pozwolą osądzić, iż znalazłem ich nieco — Descartes ma na myśli Dioptrykę, Traktat o meteorach i Geometrię, które ukazały się w jednym tomie wspólnie z Rozprawą o metodzie. [przypis tłumacza]

24. potykać się (daw.) — walczyć. [przypis edytorski]

25. zdolen (daw.) — zdolny; jestem zdolen: mogę, jestem w stanie. [przypis edytorski]

26. pomysł, który jest wytłumaczony w Dioptryce — wynalazek soczewki i teleskopu. [przypis tłumacza]