Pisma mistyczne - Juliusz Słowacki (biblioteka cyfrowa za darmo .txt) 📖

rozprawiać o tym, czym jest jaźń jego, ale czym być powinna.

Organizacja Duchów — których związek stanowi naród — podobną jest niby roślinnej: gałązki najwyższe wydają kwiat i owoc — to są Duchy kończące misję, geniusze. Gałązki te, przed wydaniem odcięte, pomnażają siłę krzewu (Duchy genialne, które dla okoliczności nie mogą się rozwinąć) i później inne gałązki — jakoby swoją i ich mocą obdarzone — rodzą. (Andre Chenier204 na rusztowaniu uderzający się w czoło i mówiący: „Jednak tu było coś wielkiego!” — może jest w Lamartinie205). —

Duch w powoju: zręczność i ambicja. — Duch róży: piękność dla piękności; Heglowa sztuka dla sztuki. — Wziąwszy całe królestwo roślinne, obaczylibyśmy wszystkie wyroby Ducha — kary i nagrody. — Dopiero w zwierzętach — sumienie, to jest: idee, które w człowieku są aprioryczne — dobro i złe, sprawiedliwość. — Człowieka ostatnim wyrobem: miłość boża.

Ziemia, jako wielka fabryka Ducha Bożego, który dopiero przez nabranie uczucia indywidualnej nieśmiertelności zdobywa ją. — Indywidualna nieśmiertelność bez wiedzy w tworach...

Są niektórzy bez przyjaciół, cierpiący samotnie; — a są, którym Bóg dał jedną lub drugą osobę, sprawującą urząd bibuły przy papierze: ci, skoro łza zwilgoci oko, zaraz ją wypiją i utrzymują tym sposobem Ducha w dziwnej suchości.

Wiatr nauczyłem nauki Słowa — i słońcu kazałem obnieść ją po świecie.

[Dnia 15. kwietnia 1845]. Sen dziwny — niby mnóstwo koni, białych jak srebro, nad dachem zamku wielkiego ulatywało w powietrze, ciągnąc niby w szafirowy błękit gromadą łabędzią; lecz te konie — unieść się nie mogąc — zleciały wielką chmurą na dół, aż na ziemię, i podniosły kurzawę grubą, w której zniknęły z całym obrazem.

[Z dnia 20. na 21. kwietnia]. Widzenie na jawie ognia ogromnego nad głową — kopuły niby niebios całych, ogniami napełnionej, tak że w okropnym przestrachu mówiłem: „Boże Ojców moich, zmiłuj się nade mną!” — i niby z chęcią widzenia Chrystusa przeszywałem wzrokiem te ognie, które się odsłaniały... i coś niby miesiąc biały ukazało się w górze — nic więcej.

Boże Ojców moich, bądź mi litośny!

Duchy cierpieć przestaną, gdy na swoje miejsca popowracają: jerozolimskie do Judei, greckie do Aten. — Wszystko teraźniejsze ten czas przygotowuje.

Zmartwychwstać: jest to napełnić Duchem swoim ciało dawne i formę dawną. Zmartwychwstał jeden tylko dotąd Chrystus. Polska także Duchem swoim musi dawne formy rządu swego napełnić i ruszyć. — W innej formie powstać: jest to odrodzić się w przemienionej naturze; tak Grecja się odrodziła, lecz nie zmartwychwstała.

Ideą wyrzniem się, jak ząb, z łona Rosji.

Wolność Ducha we Francji zdradziła nieświadomość i płytkość duchowej Wiedzy we Francuzach. Wypisali się z całej wewnętrznej Wiedzy i pokazało się, że nic nie wiedzą.

Witelius206 (Ciołek), na tęczę patrząc, która się na wodospadach ze skał Witerbii lecących malowała — pisał optykę...

Pijaństwo. — Równie jak ogień, który jest światłem z Ducha wydobytym pod przymusem cielesnym — podobnie pijaństwo jest zapałem wyzwolonego Ducha, przez rozgrzanie krwi sprawionym. Salomon. — „Wybito mnie! — powiesz — i nie chorowałem, kijami aż do sińca obłożono, a nie czułem; gdy ze snu wstanę, pójdę na nowo szukać napoju”. — Tym się tłumaczy ludu naszego ciągły stan — i brak wzrostu Duchów, który postrzegamy w masie narodu. Duchy te idą do grobu, przepędziwszy żywot w ciągłym wódki szukaniu — i budzą się znów z zepsutą naturą.

Francuski naród ma rozgrzanie cielesne, a nigdy z duchowego nie szedł natchnienia.

Myśli ludzkiej promienie są atmosferami dla Duchów.

Kto by mocen był strumień magnetyczny od którejkolwiek części świata odwrócić, sprawiłby głód, zarazę i śmierć.

Papierowa moneta czyli papiery krajowe uczą lud — nawet prosty — tej myśli, że bogactwo każdego indywiduum zmniejsza się lub rośnie wraz z pomyślnością narodu. Polacy o tym na sejmach nie wiedzieli; owszem, każdy szlachcic myślał, że przy zubożeniu całego narodu, on przy swojej wsi zostawszy, skoro się utraty uchroni — stanie się możniejszym.

Ziarno ziemi — a każdy Duch jako promień — im wyżej nad ziemię sięgnie myślą i czuciem, tym większy; jeżeli skomunikuje się ze Słowem: święty i już syn boży.

Za czasów Lota synowie boscy skomunikowali się z córkami ludzi — z tych wielcy ludzie... dzisiejsi spirytualiści są takimi.

Z tej strony patrzeć na świat, co Bóg patrzy: to jest ze strony Ducha.

Fajerwerk — muzyka ogniowa.

Geniusz przez Ducha Świętego natchnięty207 rząd weźmie w Polsce: teraz jest ostatnie crisis — ostatecznymi siłami bronią się Polacy od tej władzy.

Tę samą ideę — lecz w częściach tylko — reprezentują inne Duchy, już objawione: Mickiewicz208, Autor Nieboskiej209, Bukaty210, Królikowski211, Towiański212, Libelt213. — Mickiewicz, jako geniusz uderzony cudownością fenomenów, skrzydła ibisowe214 tej idei ubóstwiający. Autor Nieboskiej błyskawicami własnej myśli jest do niej prowadzony, a z najwyższą niecierpliwością syntezy przez nią danej oczekuje. Bukaty twardo i logicznie bryłowatym ją zna sposobem i nią algebraicznie świat rozwiązuje. Królikowski, z prostotą dobrego mieszczanina krakowskiego do Chrystusa się uciekłszy, od Chrystusa jej dostał w kształcie katechizmu i moralnej nauki. Towiański zaś, jako szlachcic filozof, który może najcałkowiciej ją był mieć powinien — a w objawieniach umyślnie początki jej genezyjskie, lecz logiczne, dowolną indianizmu215 metempsychozą pobudził — a miasto216 Celów Ostatecznych — z potrzeby widać za cel ukochanie woli bożej położył: sam się objawicielem tej woli, a zatem wodzem postawiwszy. Libelt ostatni — nie tworzyciel w niej, ale już pracownik. — Oto są dotychczas jedyne Duchy, które tworzą pierwszy, prawdziwy szereg nowych ludzi w Polsce i przyszłość jej budują. Inni są, aby bawili docześnie naród — sami się bawiąc bawieniem narodu... Szacowne bardzo istoty, lecz na teraz wcale niepotrzebne; dlatego też przycichli niby ptaszyny — czując, a nie rozumiejąc, że nad głowami oto narodu tworzy się i zawichrza burza, przyszłymi piorunami ciężarna. Ci wszyscy — proszą prawie, aby dawne słońce wróciło i słonecznych łąk kwiateczki znów zrywać było wolno.

Podług Hegla, ta sama idea czysta — wszędy w swoim innobycie — jest pierwiastkiem świata. Winien by był dodać: idea czysta, rozwijająca się, czyli rosnąca do Finalnego Celu.

Filozofia nowa zdobyte natchnieniem prawdy ciągle winna przez rozum obrabiać.

Pryncypium światła znajduje się w tworach i jest własnością mocy spirytualnej: np. światło w robaczkach świętojańskich, znikające za ucięciem głowy; próchno, w którym także musi być przez animalkule217 wydane; światło nad głową suchotników; światło mórz, wydobyte ruchem także z niezliczonego mnóstwa zwierzątek obudzonych tymże ruchem... Lecz czemuż tak rzadkie w naturze i tak małą cząstką udzielone tworom? Dlaczego Duch między innymi formami tak rzadko zapragnął światłości, woli (?) świetlanej? Dlaczego nie ma między żurawiami przewodniczących ptaków latarnianych — ptaków-meteorów? Zdaje się, że niezażądanie światła jest pierwszym grzechem Ducha, zaleniwiającego się w naturze, chcącego nocy, snu, spoczynku: egoizmem indywiduów pierwszych, wyrabiających się z kamieni w rośliny. Jakoż królestwu roślinnemu braknie samo-światła — i to przerwanie formy w łańcuchu poszło przez wszystkie twory. — Lecz czyliż nie ma być odzyskanym w człowieku przez miłość bożą i mieć na Ostatecznym Celu zapalenie i rozpromienienie atmosfery globowej?

Ziemia takowy pierwiastek posiada; fizyka teraźniejsza domyśla się, że zorze północne są ekshalacją218 ziemną — gwiazdy spadające i różne meteory także. Rasy więc północne, może najpierwsze zostaną oświetlone — i wydadzą nowe twory samo-jasne. Ruch materialny ludzkości może prowadzi do tego kosmicznego wypadku, będącego zwycięstwem nowym Ducha nad formą. — Światłem, które na siedm kolorów — jak głosem, który ma siedm tonów — można będzie wydawać uczucie, śpiewać, że tak powiem — hymny miłości bożej — palić się przed nim, tłumacząc ogień ogniami; dochodzić do najwyższego zachwycenia, nieznanego dotąd, wyższego stokroć nad zachwycenie muzykalne. — Duchu ludzki niespokojny! tęczą będziesz uspokojony — gwiazdą, a zawsze nieśmiertelny... Wtenczas i jeden z jednostki twojej nie pomyśli o materializmie.

Formy przez indukcję powinny być odkryte — i tak dwa bieguny: ciepło i zimno sprawia jednakie fenomena. Egipt i Sybir są nadzwyczaj na oko podobne: widząc te dwa odciski silnej natury, historyk naturalny mógłby cały pas mieszańców na ziemi opisać — planty219 np. w Polsce albo w Syrii znajdujące się — mrówka — wielbłąd.

Wszędy jest odcisk odpowiedni, czyli przeciwno-parzysty; śnieg — piasek co do kształtów. W Egipcie śnieg nie pada dla wielkiego gorąca. Przekonany jestem, że istnieje gdzie w pasie sybirsko-kaukaskim szlak, gdzie dla ciągle ściśniętego mrozem powietrza nigdy śnieg nie prószy.

Czyli220 w Duchach są także przeciwno-parzyste, czyli wywrotno-głowne refleksa?

Adam221 mówił, że w ziarnku zboża jest całe zboże, albowiem gdyby zginęło, z ziarnka może być odzyskane. Dawno ks. Jundziłł222 mówił o nasionku dębu, że zamyka dąb ze wszystkimi żołędziami i wszystkie dęby, idące z tych żołędzi. — Nie znaczy to jednak, aby w nasionku już te dęby znajdowały się i mogły być przez mikroskopy widziane owe lasy — nasionko ma tylko moc wydania najbliższej konsekwencji, do jakiej Duch nasionka przez naturę prowadzi. — I my nie mamy w sobie wszystkich objawień do końca świata, ale mamy moc czerpania z Boga najbliższych i ciągle idących po sobie prawd duchowych, które tak idąc wstępnie, do ostatecznej causy finalnej223 prowadzą.

Filozoficzność języka: Duch smutny, szukający podobnych słów, drżący na podobne słowa — aerumnarum plaena anima224 Cezara — po słowiańsku: trumnica dusza moja.

Wspomnienia Duchów jedne, które czasem we wszystkich ludziach wieku odbijały się, tajemniczy urok mając dla wszystkich: np. o rybie echineis225 Hiszpan, piszący pierwszy dramat Celestynę, mówi w przedmowie; Rabelais także, choć różny Duchem od niego — a pewnie i wielu innych. Są to Duchy — kiedyś w uprzednim żywocie — naturalistów, którzy o rybie echineis słyszeli.

Poeci są wielkimi odgrzebywaczami słów Duchów226, bo je mają podszepnięte — a słowa te, do rymu użyte, mają potęgę rewelacyjną, to jest dzwonią jakimś tajnym wspomnieniem w każdym Duchu.

Mickiewicza cała potęga w tym rewelatorstwie słów. Czasem malarz, przechodzący na poetę, jest w słowach rewelatorem kolorytu — Dant, Wiktor Hugo... Muzyk, na poetę przeszedłszy, znajduje rewelatorskie wyrazy dźwięku. Po wielkiej liczbie dziś muzyków — kiedyś wielka liczba będzie harmonistyków poetycznych, piszących wiersze tylko dla dźwięku, aż pójdą wyżej... Ja sam przez rewelatorstwo muzyki w Żmii i pierwszych płodach — malarstwo w Beniowskim przeszedłem — wchodzę Ks. Markiem w rewelatorstwo boskości Ducha.

Chart, robiący siebie zgrabniejszym i lotniejszym od gończego psa, traci głos.

Dosyć było jednej formy na wyrób strasznego Ducha mocy i wspaniałości: jak lew — a ta forma jest rzadką i równie rzadki Duch w ludziach — kiedy na pracowitość tyle form miał: wielbłądy, osły, woły itd.

Z przeszłości mamy twórczość sylogizmową, z przyszłości zachwytujemy dogmatyczną.

Pewnik a priori: na cnoty rzadkie — rzadkie formy w naturze znajdujemy.

Rodzaje zwierząt, gdzie różnych form ten sam Duch potrzebował — niejako krzaki zwierzęce; np. psy w kwiatach: kwiaty różnego koloru, np. astry. Astr na słoneczniku: ofiara z pełności i kolorów, a zdobycie wielkości — obrotu zegarowego — ziarn etc.

Margerytka jest mrównikiem kwiatów, czyli raczej: ulem, rządzonym przez jednego zapłodnika.

Duch zaniedbał siły światła w materii i siły przeczuciowej w Duchu; ta jest w kwiatach, rzadziej w zwierzętach — odzyskana będzie przez Wiedzę.

Duch, opuściwszy jedną formę, a przeszedłszy do doskonalszej, najczęściej przeszłą się formą karmi — w duchowym świecie to samo. Wolter przyjdzie bić Woltera i będzie najwścieklejszym na siebie.

Ja to wiem, że szarlatanerią można ludzkość oszukać — zmusić ją do uczynienia rzeczy dobrej, dawszy jej miecz z fałszu, miecz dziecka ołowiany; ale się potem ludzkość mści straszliwie, mści hańby i plamy rozumu swego krwią rewolucyjną... Zabroniłem więc sobie wszelkiego fałszu, nawet w środkach; mogą mię więc ludzie ubiec, ale wiem, że nie wyprzedzą.

Poeta, co dobre dzieło napisze, a turbuje się o nie, jest niepodobny bóstwu — bo czyżby Bóg, stworzywszy słońce, posłał anioła, aby się dowiadywał, czy już na nie patrzą ludzie?

Myślałem 6. stycznia 1844 r. o matce — ile łez wylała i miałem sen o niej, że ją widzę na Czerczy górze, na samym wierzchu skał, jak fontannę w kształcie szerokiego namiotu ze spadającej, srebrnej wody — cudny namiot łez, abym się podeń schronił i był okryty!

Porządek, który utrzymują planety, jest ich zasługą przed Bogiem — albowiem mają wolną wolę...

Jeżeli naród odbywa jaką fazis podobną do odbytej przez drugi naród, to wejrzawszy w masę Duchów, ujrzelibyśmy, że Król duch, czyli typ, jest to Duch, przeszły227 z narodu w naród, a mocniejszy nad inne — a upragniony przez masy, albowiem ciała na ciała działać nie mogą, Duchy więc muszą zupełnie swoją mocą je przeistaczać.

Wiara jest teraz w złączeniu wiedzy i czucia, poddanych mocy gorejącego Ducha — to jest Trójca wnętrzna świata, odpowiadająca Trójcy Twojej na niebiosach!

Nie niszczcie ksiąg, albowiem w każdej jest część przecząca i część