Sarajewo 1914, Szanghaj 1932, Gdańsk 193? - Ksawery Pruszyński (biblioteka komiksowo .TXT) 📖

class="foreign-word">Parthenau — powieść niemieckiego pisarza Maxa René Hesse (1929). [przypis edytorski]

45. Sporthalle — hala w Gdańsku, wybudowana w roku 1915, była miejscem imprez kulturalnych i sportowych oraz zebrań i wieców politycznych. Obecnie siedziba Opery Bałtyckiej. [przypis edytorski]

46. tu l’as voulu (fr.) — chciałeś tego. [przypis edytorski]

47. sie selbst haben es gewunscht (niem.) — sam pan tego chciał. [przypis edytorski]

48. kureń — oddział (w dawnej ukraińskiej terminologii wojskowej). [przypis edytorski]

49. Tacyt — rzymski pisarz, autor dzieła O pochodzeniu i kraju Germanów, napisanego około roku 98. [przypis edytorski]

50. Pieśń o Nibelungach — germański epos bohaterski napisany około roku 1200. [przypis edytorski]

51. Forster, Albert Maria (1902–1952) — Gaulaiter czyli szef okręgu NSDAP na terenie Wolnego Miasta. Po roku 1933 organizator przyłączenia Gdańska do Trzeciej Rzeszy, odpowiedzialny za powstanie obozu koncentracyjnego Stutthof i masowe egzekucje. Po II wojnie skazany w Polsce na karę śmierci. [przypis edytorski]

52. Standartenführer — stopień paramilitarny w bojówkach SA, który odpowiadał stopniowi pułkownika w armii. [przypis edytorski]

53. Linsmayer, Max (1907–1940) — Standartenfuhrer SA w Gdańsku, po roku 1935 pełnił podobne funkcje w różnych regionach Niemiec. [przypis edytorski]

54. generał en chef (z fr.) — tu: głównodowodzący. [przypis edytorski]

55. Volkstag — parlament Wolnego Miasta Gdańska. W roku 1932 miał 72 posłów, w tym dwóch Polaków. Volkstag wyłaniał Senat, sprawujący władzę wykonawczą. [przypis edytorski]

56. Związek Obrony Kresów Zachodnich — polska organizacja założona w roku 1921 w celu obrony praw Polaków na terenie Górnego Śląska i Pomorza. W roku 1932 liczyła 35 tysięcy członków. [przypis edytorski]

57. dessous (fr.) — tu: kulisy. [przypis edytorski]

58. Langgasse — reprezentacyjna ulica w śródmieściu Gdańska, obecna nazwa: Długa. [przypis edytorski]

59. Almanzor — jeden z bohaterów mickiewiczowskiego Konrada Wallenroda, obrońca twierdzy Alpuhara przed szturmem Hiszpanów. [przypis edytorski]

60. c’est le mot (fr.) — to właściwe słowo. [przypis edytorski]

61. Langer Markt — Długi Targ w śródmieściu Gdańska. [przypis edytorski]

62. Symon Petlura (1879–1926) — ukraiński polityk i przewodniczący Dyrektoriatu Ukraińskiej Republiki Ludowej w latach 1919–1921. [przypis edytorski]

63. french (trencz) — płaszcz wojskowy. [przypis edytorski]

64. Osthilfe — „Pomoc dla Wschodu”, program finansowego wsparcia rządu Niemiec dla Prus Wschodnich podczas Wielkiego Kryzysu (od 1929 roku). [przypis edytorski]

65. Sofortprogramm — program materialnego wsparcia dla gospodarki i kultury w landach wschodnich Niemiec, przyjęty przez Reichstag w 1925 roku. [przypis edytorski]

66. Coudenhove-Kalergi, Richard (1894–1972) — polityk austriacki, głosił idee zjednoczenia państw Europy, założyciel Ligi Paneuropejskiej. [przypis edytorski]

67. w rodzaju ostatnio Szanghaju — na początku 1932 wojska Japonii zajęły to chińskie miasto portowe stanowiące centrum handlu międzynarodowego i pozostawały w nim przez kilka miesięcy. Od 1937 do 1945 roku Szanghaj znajdował się pod japońską okupacją. [przypis edytorski]

68. Stanisław Mackiewicz — wybitny publicysta i redaktor naczelny „Słowa” wileńskiego, z którym współpracował Pruszyński. [przypis edytorski]

69. kondominium — terytorium pozostające pod zarządem dwóch lub więcej państw-metropolii. [przypis edytorski]

70. 13 punkt Wilsona — jeden z 14 punktów programu pokojowego, który prezydent Thomas Woodrow Wilson przedstawił w orędziu do amerykańskiego Kongresu 8 stycznia 1918 roku. [przypis edytorski]

71. z noweli Sienkiewicza — Szkice węglem czyli epopeja o tym, co się działo w Baraniej Głowie (1877). [przypis edytorski]

72. Sahm, Heinrich (1877–1939) — prezydent Senatu Wolnego Miasta Gdańska w latach 1920–1930. [przypis edytorski]

73. Wiers-Keiser, Willibald; do 1937 Wierciński, Willibald (1888–1944) — niemiecki prawnik, polityk, od 1934 w NSDAP. [przypis edytorski]

74. Gravina, Manfredi (1883–1932) — Wysoki Komisarz Ligi Narodów w Gdańsku w latach 1929–1932. [przypis edytorski]

75. Der Untergang des Abendlandes — Zmierzch Zachodu, tytuł książki niemieckiego filozofa Oswalda Spenglera, wyd. 1918–1922. [przypis edytorski]

76. Altstadtischer Graben — Podwale Staromiejskie w Gdańsku. [przypis edytorski]

77. Danzig bleibt deutsch (niem.) — Gdańsk zostanie niemiecki. [przypis edytorski]

78. Kürten, Peter — seryjny morderca zwany wampirem z Düsseldorfu, stracony w r. 1931. [przypis edytorski]

79. Papée, Kazimierz (1889–1979) — polski dyplomata, Komisarz Generalny RP w Wolnym Mieście Gdańsku w l. 1932–1936. [przypis edytorski]

80. Ziehm, Ernst (1867–1962) — poseł do Gdańskiego Volkstagu w l. 1920–1937, przewodniczący Senatu Wolnego Miasta Gdańska w l. 1931–1933 . [przypis edytorski]

81. Am General-Kommando — gdańska siedziba: do 1918 niemieckiego naczelnego dowództwa, 1919–1939 Komisarza Ligi Narodów, obecnie Rady Miasta. [przypis edytorski]

82. aussi (fr.) — także. [przypis edytorski]

83. pisał zajmująco (...) — aluzja do książki Curzio Malapartego Legenda Lenina, wyd. 1930. [przypis edytorski]

84. Rohan, Colonna, Windischgraetz — przykłady wielkich rodów z Francji, Włoch i Austrii. [przypis edytorski]

85. ist es möglich (niem.) — czy to możliwe. [przypis edytorski]

86. Hanza, Liga Hanzeatycka — związek, do którego w średniowieczu należały prawie wszystkie miasta Morza Północnego i Bałtyckiego. Dominowały w nich język i kultura niemiecka. [przypis edytorski]

87. Bruges la morte — Martwe Bruges, aluzja do powieści symbolistycznej belgijskiego pisarza Georgesa Rodenbacha, wyd. 1892. [przypis edytorski]

88. Saisonstaat (niem.) — państwo sezonowe. [przypis edytorski]

89. bon gré mal gré (fr.) — chcąc nie chcąc. [przypis edytorski]

90. to samo, co Litwa z Kłajpedą — okręg zwany też Krajem Kłajpedy od 1920 pozostawał pod kontrolą Ligi Narodów. W 1923 Litwini w wyniku akcji polityczno-militarnej przyłączyli go do Litwy. [przypis edytorski]

91. Hakata — organizacja powołana w roku 1894 w celu germanizacji ziem polskich zaboru pruskiego. [przypis edytorski]

92. Polen an der Arbeit — Polska w pracy, wyd. 1932. [przypis edytorski]

93. Wielkie odezwy (...) — mowa o odezwie głównodowodzącego armii rosyjskiej Mikołaja Mikołajewicza Romanowa do Polaków, wydanej w czerwcu 1914 roku. Zawierała ona obietnicę częściowej autonomii dla Polski. Skromny zakres obietnic kontrastował z patetycznym tonem tekstu. [przypis edytorski]

94. ultima ratio (łac.) — ostateczny środek. [przypis edytorski]

95. Mikado — rozpowszechniona w Europie nazwa cesarza japońskiego. [przypis edytorski]

96. enfin (fr.) — w końcu. [przypis edytorski]

97. w 1904 — podczas wojny Japonii z Rosją. [przypis edytorski]

98. Rinascimento (wł.) — Renesans. [przypis edytorski]

99. C’est rassurant (fr.) — to uspokajające. [przypis edytorski]

100. wyczerniony na pruski — przemalowany na czarno, aby przypominał herb pruski. [przypis edytorski]

101. C’est fini (fr.) — to koniec. [przypis edytorski]

102. Wyrubow, Anna Aleksandrowna (1884–1964) — bliska przyjaciółka ostatniej cesarzowej Rosji Aleksandry Fiodorowny, autorka wspomnień o dworze carskim. [przypis edytorski]

103. Ślepi władcy — Les rois aveugles, powieść francuskiego pisarza Josephe’a Kessela o schyłku Rosji carskiej, wyd. 1925. [przypis edytorski]

104. Heeresanger — ulica w Gdańsku w dzielnicy Wrzeszcz, gdzie w latach międzywojennych zlokalizowane były instytucje społeczno-kulturalne zarządzane przez gdańskich Polaków. Obecnie Aleja Legionów. [przypis edytorski]

105. Witte, Siergiej Juliewicz (1849–1915) — minister finansów i premier Rosji. [przypis edytorski]

106. une aventure stupide (fr.) — głupia awantura. [przypis edytorski]

107. une aventure bien stupide (fr.) — bardzo głupia awantura. [przypis edytorski]

108. exaltados (hiszp.) — radykałowie, fanatycy. [przypis edytorski]

109. Stahlhelm — Stalowy Hełm, niemiecka organizacja paramilitarna i nacjonalistyczna, założona przez byłych uczestników I wojny światowej w r. 1919. [przypis edytorski]

110. Zakon Młodych Niemiec — organizacja paramilitarna działająca w Republice Weimarskiej od roku 1921. [przypis edytorski]

111. Strasser, Otto — przywódca antykapitalistycznej frakcji nazistów, na skutek konfliktu z Hitlerem w roku 1930 odszedł z NSDAP i założył własne ugrupowanie „Czarny Front”. [przypis edytorski]

112. wieści o gwałceniach (...) — nawiązanie do wątków powieści Stefana Żeromskiego (wyd. 1902–1904). [przypis edytorski]

113. Bułhak, Jan (1876–1950) — wybitny fotograf. [przypis edytorski]

114. Wiatr od morza — zbiór opowiadań, bajek, reportaży i relacji historycznych dotyczących m. in. Pomorza, autorstwa Stefana Żeromskiego, wyd. 1922. [przypis edytorski]

115. zapoznawane — niedoceniane. [przypis edytorski]

116. Seyda, Marian — polski polityk pochodzący z Poznania, związany z ruchem narodowym, krótko minister spraw zagranicznych (r. 1923). [przypis edytorski]

117. Bartel, Kazimierz — kilkakrotny premier we wczesnym okresie rządów obozu sanacyjnego. [przypis edytorski]

118. Scypion Afrykański Młodszy — wódz rzymski, który w 146 r. p.n.e. pokonał i zniszczył Kartaginę. [przypis edytorski]

119. Obóz Wielkiej Polski — faszyzująca, masowa organizacja polityczna, założona przez Romana Dmowskiego w r. 1926. Rozwiązana za działalność antypaństwową w r. 1933. [przypis edytorski]

120. mocarstwowcy — chodzi o środowiska młodych konserwatystów popierających Piłsudskiego i jego obóz polityczny, skupione wokół Związku Pracy Mocarstwowej, pisma „Myśl Mocarstwowa” i „Bunt Młodych”. Odwoływali się do idei Polski Jagiellońskiej. [przypis edytorski]

121. conditio sine qua non (łac.) — warunek niezbędny. [przypis edytorski]

122. Młodzież Wszechpolska — istniejąca od 1922 roku nacjonalistyczna organizacja  powiązana ze Stronnictwem Narodowym, mająca w latach międzywojennych silne bastiony na polskich uniwersytetach. [przypis edytorski]

123. Legion Młodych — młodzieżówka obozu sanacyjnego, o silnym zabarwieniu antykapitalistycznym; rozwijała się dynamicznie w latach 1930–1933, później uległa rozłamom. [przypis edytorski]

124. Charta libertatis, Magna Charta Libertatum (łac.) — Wielka Karta Swobód, ogłoszona w Anglii w r. 1215. [przypis edytorski]

125. po niemiecku — oczywiście, jest to fikcja. Autor tworzy tu, jak i w akapicie poniżej, wizję futurologiczną. [przypis edytorski]

126. gdzie padł już przecież pierwszy strzał — 20 maja 1939 r. hitlerowskie bojówki w Kałdowie spaliły budynek, w którym urzędowali celnicy polscy. Przy próbie ataku na interweniujących urzędników polskich, został zastrzelony jeden z napastników. [przypis edytorski]

127. wirydarz — ogród w obrębie murów klasztornych. [przypis edytorski]

128. Frauengasse — obecnie ulica Mariacka w Gdańsku. [przypis edytorski]

129. Chodowiecki, Daniel Mikołaj (1726–1801) — malarz gdański, część swej twórczości poświęcił polskim tematom historycznym. [przypis edytorski]

130. komięga — statek wiosłowy używany do transportu towarów. [przypis edytorski]

131. Zbyszkom z Bogdańca (...) — mowa o rycerzach polskich, bohaterach Krzyżaków Sienkiewicza (wyd. 1900). [przypis edytorski]

132. Sambia pruska — historyczna kraina zamieszkała przez Prusów, podbita przez Zakon Krzyżacki, później w obrębie królestwa Prus; obecnie w składzie obwodu kaliningradzkiego. [przypis edytorski]

133. Guzmàn, Dominik (1170–1221) — święty Kościoła katolickiego, założyciel zakonu dominikanów, który odegrał znaczną rolę w walkach z heretykami i w działalności Inkwizycji. [przypis edytorski]

134. checzach — chata kaszubska. [przypis edytorski]

135. A w Raduni krwawo woda — nawiązanie do tzw. rzezi Gdańska w r. 1308, dokonanej przez Krzyżaków. Rzekoma pieśń kaszubska to w rzeczywistości utwór literacki z 1880 r. Por. https://m.trojmiasto.pl/wiadomosci/Rzez-Gdanska-Krwawa-woda-ale-nie-w-Raduni-n52988.html. [przypis edytorski]

136. że co szkoda — błąd autora, powinno być: życia szkoda. [przypis edytorski]

137. sukno luńskie — sukno inaczej zwane lundysz, lundyńskie czyli londyńskie, sprowadzane z Anglii. [przypis edytorski]

138. spod Nieszawy i Cerekwicy (...) — nawiązanie do wydarzeń z roku 1454, gdy po wydaniu przywilejów przez króla Kazimierza Jagiellończyka, szlachta wielkopolska zgodziła się na wyprawę przeciw zakonowi krzyżackiemu. Doszło do bitwy pod Chojnicami, a w latach 1457–1460 do oblężenia i zdobycia Malborka [przypis edytorski]

139. Bajazet (Bajazyd) (1354–1403) — sułtan osmański. [przypis edytorski]

140. Komnenowie — jedna z ostatnich dynastii panujących w Bizancjum. [przypis edytorski]

141. Cheb — niem. nazwa Eger, miasto w Czechach, zajęte w 1938 roku przez III Rzeszę. [przypis edytorski]

142. Wallenstein, Albrecht von (1583–1634) — niemiecki polityk i dowódca pochodzenia czeskiego. Friedrich Schiller poświęcił jego dziejom dramat Trylogia o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej. [przypis edytorski]

143. tout un débarras (fr.) — cała rupieciarnia. [przypis edytorski]

144. Rauschning, Hermann (1887–1982) — muzykolog i prezydent Senatu Wolnego Miasta Gdańska 1933–1934, usunięty ze stanowiska przez hitlerowców za sprzyjanie porozumieniu z Polską.  Autor głośnej książki Rewolucja nihilizmu. Kulisy i rzeczywistość w Trzeciej Rzeszy (1939). [przypis edytorski]

145. delft — fajanse z Delftu, ręcznie malowane naczynia o niebieskiej kolorystyce. [przypis edytorski]

146. robron — szeroka suknia balowa, noszona w wieku XVIII. [przypis edytorski]

147.