Faraon - Bolesław Prus (wirtualna biblioteka .txt) 📖

id="annotation-90">90. koszerny — w religii żydowskiej: nadający się do spożycia zgodnie z żydowskimi przepisami religijnymi. [przypis edytorski]

91. Sotis (gr.) — gwiazda Syriusz, najjaśniejsza gwiazda nocnego nieba. Pierwsze po okresie niewidoczności pojawienie się Syriusza na wschodnim horyzoncie tuż przed wschodem słońca zbiegało się w czasie z początkiem przyboru wód Nilu. Dzień ten wyznaczał w starożytnym Egipcie początek nowego roku. [przypis edytorski]

92. arfa (daw.) — harfa. [przypis edytorski]

93. Jesteś piękniejsza od wszystkich dziewcząt [...] i słodyczy moich owoców nie psuję czczym paplaniem... — autentyczne. [przypis autorski]

94. Bądź pozdrowiony, o Nilu [...] ty dajesz odpoczynek rękom milionów nieszczęśliwych i na wieki utrwalasz świątynie — autentyczne. [przypis autorski]

95. czyliż (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

96. Num, właśc. Chnum — bóg opiekuńczy wylewów Nilu, czczony szczególnie w Górnym Egipcie. Twórca ludzi, których uformował z gliny na kole garncarskim. Przedstawiany jako człowiek z baranią głową. [przypis edytorski]

97. nie kazać (tu daw.) — zabronić. [przypis edytorski]

98. nicestwo — nicość; marność, bezwartościowość, niemoc. [przypis edytorski]

99. Semempses (gr.) — Semerchet (ok. 2890–2870 p.n.e), przedostatni faraon I dynastii. [przypis edytorski]

100. piramida Kochom — znajdująca się 3 km od wioski Kahun, na skraju oazy Fajum, piramida faraona XII dynastii Senusereta II (1897–1878 p.n.e.). [przypis edytorski]

101. Boetos (gr.) — Hetepsechemui (ok. 2850 p.n.e.), założyciel II dynastii faraonów egipskich. [przypis edytorski]

102. Bubastis (gr.) — Per-Bastet, miasto we wschodniej Delcie, w pobliżu dzisiejszego Az-Zakazik. Centrum kultu bogini miłości i płodności Bastet, stolica 18. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

103. Neferches (gr.) — Chasechemui (przed 2686 p.n.e.), ostatni faraon II dynastii. [przypis edytorski]

104. Za faraona Semempsesa ukazywały się... Za Boetosa rozwarła się ziemia... Za panowania Neferchesa wody Nilu przez jedenaście dni były słodkie jak miód. — zaczerpnięte z historii Egiptu spisanej w III w. p.n.e. przez kapłana egipskiego Manethona. [przypis edytorski]

105. wytrząsać się — natrząsać się, wyśmiewać się. [przypis edytorski]

106. weźmij — dziś: weź. [przypis edytorski]

107. pisarzów — dziś popr.: pisarzy. [przypis edytorski]

108. Baal Sydon — „Pan Sydonu”, tytuł boga. Baal używane również w zastępstwie imienia głównego boga ludów zachodniosemickich (Palestyny, Fenicji, Syrii), władcy świata, boga burzy i deszczu. [przypis edytorski]

109. fotelu — dziś popr. forma D. lp: fotela. [przypis edytorski]

110. książęty — dziś popr.: książętami. [przypis edytorski]

111. prezenta — dziś popr.: prezenty. [przypis edytorski]

112. przyprawny (daw.) — sztuczny, dodatkowy. [przypis edytorski]

113. azali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

114. jestli (daw.) — czy jest; czyż jest. [przypis edytorski]

115. kijmi — dziś popr.: kijami. [przypis edytorski]

116. piętr — dziś popr.: pięter. [przypis edytorski]

117. na procenta — dziś popr.: na procent. [przypis edytorski]

118. Sochem — Chem, gr. Letopolis, stolica 2. nomu Dolnego Egiptu, ok. 30 km na północny zachód od Memfis. [przypis edytorski]

119. On (hebr.) — gr. Heliopolis, stolica 13. nomu Dolnego Egiptu, ok. 20 km na północ od Memfis. [przypis edytorski]

120. Cherau — na wschodnim brzegu Nilu, ok. 20 km na północ od Memfis. [przypis edytorski]

121. Tetaui — Iczitaui, miasto na zachodnim brzegu Nilu ok. 30 km na południe od Memfis, niedaleko dzisiejszego al-Liszt. [przypis edytorski]

122. Snofru (ok. 2613–2589 p.n.e.) — założyciel IV dynastii, przypisuje mu się budowę co najmniej trzech piramid: przebudowę zaczętej przez jego ojca schodkowej piramidy w Meidum, Piramidy Łamanej w Dahszur (5 km na południe od Memfis) oraz Czerwonej Piramidy w Dahszur, pierwszej typowej piramidy o kształcie ostrosłupa, w której został pochowany. Pierwszy grobowiec władców Egiptu o kształcie piramidy, kamienna piramida schodkowa, jaką opisuje autor, została wzniesiona kilkadziesiąt lat wcześniej w Sakkarze (5 km na północny zachód od Memfis) na polecenie władcy III dynastii Dżesera (Dżosera) (ok. 2667–2648 p.n.e.) przez architekta Imhotepa, mędrca-kapłana uznawanego także za twórcę egipskiej medycyny, czczonego później jako opiekun skrybów. Piramida Dżesera składa się z sześciu segmentów. [przypis edytorski]

123. Judea — górzysta południowa część historycznej Ziemi Izraela. [przypis edytorski]

124. fotelu — dziś popr.: fotela. [przypis edytorski]

125. wżdy (daw.) — przecież. [przypis edytorski]

126. niemnogi (daw.) — nieliczny. [przypis edytorski]

127. nomes (gr. nomos), dziś: nom — jednostka administracyjna starożytnego Egiptu. [przypis edytorski]

128. cyrkuł (daw., z łac. circulus: krąg, koło) — okręg, dzielnica. [przypis edytorski]

129. obudzać — dziś: budzić. [przypis edytorski]

130. Tyr — wielkie miasto kupieckie w Fenicji (dziś: Sur w Libanie). [przypis autorski]

131. Rafia — dziś: Rafah, miasto blisko wybrzeża Morza Śródziemnego ok. 30 km na południe od Gazy, na granicy Egiptu i Izraela. [przypis edytorski]

132. Pi-Bast — Per-Bastet, gr. Bubastis, miasto we wschodniej Delcie, w pobliżu dzisiejszego Az-Zakazik, ok. 80 km na północ od Memfis. Stolica Am-Chent, 18. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

133. kraj Chetii, dziś popr.: Hatti — kraj Hetytów, obejmujący tereny Anatolii (Azja Mniejsza). Po upadku mocarstwa Hetytów ok. 1190 p.n.e. nazwa terenów późnohetyckich państewek południowo-wschodniej Anatolii i północnej Syrii. [przypis edytorski]

134. Harran — miasto w północno-wschodniej Mezopotamii, bogaty ośrodek kupiecki położony na skrzyżowaniu dróg handlowych. [przypis edytorski]

135. Chetyjczyka — dziś popr.: Hetyty. [przypis edytorski]

136. Istar, Isztar — babilońska i asyryjska bogini wojny, miłości i płodności, związana przede wszystkim z seksualnością. Pani Nieba, utożsamiana z gwiazdą zaranną (planetą Wenus). Stała się główną boginią Mezopotamii, spokrewnioną z zachodniosemicką Astarte. [przypis edytorski]

137. Bretor i Hagit — duchy północnej i wschodniej okolicy świata. [przypis autorski]

138. Tyfon — w mitologii greckiej najstraszliwszy z potworów, syn Gai i Tartaru. Łączony z egipskim Setem, bogiem burz, pustyń i obcych krajów, który po czasach Nowego Państwa i zawładnięciu Egiptem przez obce ludy w Trzecim Okresie Przejściowym i Okresie Późnym, został zdemonizowany i uznany za boga zła i chaosu. [przypis edytorski]

139. współka — dziś: spółka. [przypis edytorski]

140. chetyjski — dziś popr.: hetycki. [przypis edytorski]

141. Chaldea — równina na południowym krańcu Mezopotamii (dziś Irak), w delcie Tygrysu i Eufratu. Semicki lud Chaldejczyków, który od X w. p.n.e., w okresie słabości władców Babilonii, osiedlał się na tych terenach, przyswajał sobie miejscową kulturę i w VII p.n.e. przejął władzę, tworząc państwo nowobabilońskie. Dawniej Chaldeą nazywano wszystkie krainy i państwa mezopotamskie: Sumeru, Akkadu, Babilonii, prócz Asyrii. Kapłani chajdejscy słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]

142. Hor-set — Planeta Jowisz. [przypis autorski]

143. Horka — planeta Saturn. [przypis autorski]

144. ...i straszne imię Boga żywego — zaklęcia magów. [przypis autorski]

145. Wielu z nich gromadzą — dziś popr.: wielu z nich gromadzi. [przypis edytorski]

146. wielu kapłanów [...] weszli [...] i zwodzą — dziś popr.: wielu kapłanów weszło... i zwodzi. [przypis edytorski]

147. dynastia czternasta — panująca w Drugim Okresie Przejściowym przed przejęciem kontroli nad Deltą przez Hyksosów. Według części uczonych obejmująca królów rządzących Dolnym Egiptem równocześnie z władcami XIII dynastii (1802–1649 p.n.e.). [przypis edytorski]

148. Paras — hebr. nazwa Persji. [przypis edytorski]

149. złowrogi układ gwiazd... powtórzy się za pięćset lub sześćset lat od strony Asyrii i ludu Paras — Asyryjczycy na kilka lat zdobyli Egipt w 671 p.n.e., Persowie podbili go w 525 p.n.e. [przypis edytorski]

150. Akka — ważne nadmorskie miasto handlowe na południu Fenicji (dziś w północnym Izraelu). [przypis edytorski]

151. Edom — kraj ciągnący się na południe od Judei i Morza Martwego aż do Morza Czerwonego. [przypis edytorski]

152. Elath, dziś: Ejlat — miasto portowe na północnym krańcu Zatoki Akaba (Morze Czerwone), oddzielającej półwysep Synaj od półwyspu Arabskiego. [przypis edytorski]

153. król Assar — władcą Asyrii był wówczas Tiglat-Pileser I (1114–1076 p.n.e.), wsławiony szeregiem wypraw wojennych przeciwko plemionom aramejskim i państwom syrohetyckim zagrażającym jego państwu od zachodu. Podbił Syrię, zmusił fenicki Sydon i Byblos do płacenia daniny oraz złupił główne miasta Babilonii, której jednak nie udało mu się podporządkować. [przypis edytorski]

154. robić wiosłami (daw.) — wiosłować. [przypis edytorski]

155. Aa — Chensu, 2. nom Dolnego Egiptu, ze stolicą w Chem (powieści: Sochem, gr. Letopolis), ok. 30 km na północny zachód od Memfis. [przypis edytorski]

156. Sochem — Chem (gr. Letopolis), stolica Chensu, 2. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

157. Hator a. Hathor — bogini nieba, miłości i radości. Żona Horusa z Edfu, utożsamiana z Izydą. Przedstawiana jako krowa lub kobieta z krowimi rogami. [przypis edytorski]

158. Athribis (gr.) — stolica 10. nomu Dolnego Egiptu, ok. 70 km na północ od Memfis. [przypis edytorski]

159. Anu — egipskie Junu, bibl. On, gr. Heliopolis, stolica 13. nomu Dolnego Egiptu, ok. 20 km na północ od Memfis. [przypis edytorski]

160. Queneh — właśc. Kemet, dosł: „Czarna Ziemia”. Tak nazywali swój kraj Egipcjanie, od czarnego mułu pokrywającego pola uprawne, w odróżnieniu od jasnej barwy otaczających go pustyń. [przypis edytorski]

161. Hak — Hek-At, 13. nom Dolnego Egiptu, ze stolicą w Junu (w powieści: Anu, gr. Heliopolis), w pobliżu od wierzchołka Delty, 30 km na północ od Memfis. Centrum kultu Atuma-Re. [przypis edytorski]

162. Atum — bóg stwórca, jako bóstwo solarne (słoneczne) powiązany z Re. Jedno z najstarszych i najważniejszych bóstw Egiptu. Przedstawiany jako król w koronie Górnego i Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

163. jubilerowie — dziś popr.: jubilerzy. [przypis edytorski]

164. zadowolnić — dziś popr.: zadowolić. [przypis edytorski]

165. tkaczów — dziś popr.: tkaczy. [przypis edytorski]

166. zasieli — dziś popr.: zasiali. [przypis edytorski]

167. pisarzów — dziś raczej: pisarzy. [przypis edytorski]

168. ośm — dziś popr.: osiem. [przypis edytorski]

169. ośmdziesiąt — dziś popr.: osiemdziesiąt. [przypis edytorski]

170. Ka — Ka-chem, 10. nom Dolnego Egiptu ze stolicą w Athribis, na południu Delty. Sąsiadujący z nomem 13. Hek-At. [przypis edytorski]

171. Sebak — dziś: Sobek, Sebek, bóg krokodyl, władający wodą. Centrum jego kultu była oaza Fajum. [przypis edytorski]

172. osięgnie — dziś popr.: osiągnie. [przypis edytorski]

173. sekreta — dziś popr.: sekrety. [przypis edytorski]

174. sieli — dziś popr.: siali. [przypis edytorski]

175. latających — dziś popr. forma B. lm r.nmos.: latające. [przypis edytorski]

176. ze siebie — dziś popr.: z siebie. [przypis edytorski]

177. konwalij — dziś popr.: konwalii. [przypis edytorski]

178. laufer (daw., z niem.) — goniec. [przypis edytorski]

179. siedm — dziś popr.: siedem. [przypis edytorski]

180. Zarpath (hebr.) — Sarepta, miasto fenickie na wybrzeżu Morza Śródziemnego, w połowie drogi pomiędzy Sydonem i Tyrem, dziś Sarafand w Libanie. [przypis edytorski]

181. Achsib — bibl. Akzib, miasto fenickie pomiędzy Tyrem a Akką, dziś w północnym Izraelu. [przypis edytorski]

182. paznogcie — dziś popr.: paznokcie. [przypis edytorski]

183. Pi-Bast — Per-Bast, gr. Bubastis, miasto we wschodniej Delcie, w pobliżu dzisiejszego Az-Zakazik, ok. 80 km na północ od Memfis. Centrum kultu bogini miłości i płodności Bastet. Stolica Am-Chent, 18. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

184. Hator a. Hathor — bogini nieba, miłości i radości. Utożsamiana z Izydą. Przedstawiana jako krowa lub kobieta z krowimi rogami. [przypis edytorski]

185. fizjognomia (daw.) — fizjonomia, twarz. [przypis edytorski]

186. Ja jestem Tym, który niebo i ziemię stworzył [...] Ale bogowie nie znają jego imienia. — autentyczne. [przypis autorski]

187. Człowiek, który nie ma serca do mądrości [...] Pamiętajcie o tym. — autentyczne. [przypis autorski]

188. mularz (daw.) — murarz. [przypis edytorski]

189. Każda litera wyrażała się za pomocą kilku symbolów hieroglificznych lub kilku znaków demotycznych — w piśmie hieroglificznym pojedynczy symbol