Darmowe ebooki » Powieść » Nietota - Tadeusz Miciński (biblioteka złota .txt) 📖

Czytasz książkę online - «Nietota - Tadeusz Miciński (biblioteka złota .txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Tadeusz Miciński



1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 57 ... 62
Idź do strony:
href="part4.xhtml#anchor-209">209. tiens (fr.) — a zatem, otóż; cóż; dobrze itp. [przypis edytorski]

210. lumen mundi (łac.) — światło świata. [przypis edytorski]

211. aber hier liegt der Hund begraben (niem.) — ale tu leży pies pogrzebany. [przypis edytorski]

212. Murań (słow. Muráň) — mierzący 1890 m szczyt Tatr Bielskich na Słowacji, usytuowany w ich grani głównej, pierwszy od zachodu wyróżniający się wierzchołek, o charakterystycznym kształcie (identyfikowanym jako przypominający łeb tygrysa lub żabę), schodzący następnie do wyraźnej, siodłowatej przełęczy, Murańskiej Przehyby. [przypis edytorski]

213. Antinous a. Antinoos (111–130) — piękny młodzieniec pochodzący z Grecji, wychowanek i kochanek cesarza Hadriana (76–138; władca Rzymu od 117 r.n.e.), który w miejscu, gdzie chłopiec, mając niespełna 20 lat, utonął w Nilu, założył miasto Antinoopolis, ogłosił też Antinoosa herosem, wznosił mu świątynie i uczcił go licznymi rzeźbami, portretami itp. [przypis edytorski]

214. księga Zend-Avesty właśc. Awesta (staropers. upa-stāvaka, średniopers. abestāg: pochwały) — kompilacja staroż. tekstów religijnych wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), powstałych na przestrzeni wieków od poł. II tysiąclecia p.n.e. do VII w p.n.e. [przypis edytorski]

215. Rakszas — Demon zły. [przypis autorski]

216. baliwernia a. baliwerna (z fr. baliverne) — banialuka, dyrdymała, niedorzeczność. [przypis edytorski]

217. manwantara — Okres geologiczny milionów lat. [przypis autorski]

218. à bas le soleil (fr.) — w dół słońce; na dół ze słońcem; por. à bas les tyrans: precz z tyranami, obalić tyranów. [przypis edytorski]

219. Hanuman — w hinduizmie minister Sugriwy, króla małp, oddany sługa Ramy; Bohater Ramajany, brał udział w wojnie z demonem Rawaną wywołanej uprowadzeniem na Sri Lankę Sity, żony Ramy. [przypis edytorski]

220. skałotocz — gatunek jadalnego małża (Pholas dactylus; daktyl morski) występujący w morzach u wybrzeży Europy, mającego w zwyczaju drążyć tunele w miękkich skałach lub drewnie: skałotocz przyczepia się przyssawką u nogi do podłoża, wykonuje obrót całego ciała i wierci otwór przednią częścią muszli o daktylowatym kształcie (średnicy do ok. 10 cm). [przypis edytorski]

221. krzyż niespodziany — góralska swastyka. [przypis autorski]

222. sale quele que tu es (fr.) — ależ jesteś brudny. [przypis edytorski]

223. brodiaga (z ros.) — włóczęga, włóczykij. [przypis edytorski]

224. peseta — dawna waluta Hiszpanii. [przypis edytorski]

225. toros (z hiszp. lm od toro: byk) — tu: widownia wokół areny, na której odbywają się walki byków. [przypis edytorski]

226. przerzedniały — dziś raczej: przerzedzony. [przypis edytorski]

227. koprolity — Skamieniałe wydzieliny prarekinów, z których można poznać wewnętrzną ich budowę. [przypis autorski]

228. Focjon — wódz, skazany na śmierć, wypił puchar trucizny, poleciwszy wcześniej swemu synowi, aby nigdy nie myślał o zemście. [przypis edytorski]

229. gnothi sauthon a. gnōthi seauton (gr. γνῶθι σεαυτόν a. γνῶθι σαυτόν) — poznaj samego siebie; aforyzm, który wg gr. pisarza Pauzaniasza stanowił jedną z maksym wyrytych w przedsionku świątyni Apolla w Delfach, przypisywana Talesowi, Pitagorasowi czy Sokratesowi. [przypis edytorski]

230. Descartes, René (1596–1650) — także: Renatus Cartesius (forma zlatynizowana), stąd forma spolszczona: Kartezjusz; francuski fizyk, matematyk i filozof, prekursor europejskiej filozofii nowożytnej; zwolennik racjonalizmu. [przypis edytorski]

231. Malebranche, Nicolas (1638–1715) — fr. filozof ze szkoły kartezjańskiej, po wstępnych studiach filozoficznych i teologicznych na Sorbonie w Paryżu, wstąpił w 1660 r. do zakonu oratorianów, zajmował się myślą św. Augustyna, ale także Euzebiusza z Cezarei, Sokratesa; zetknąwszy się przypadkowo w 1664 r. z Traktatem o człowieku, zajął się dalszym szczegółowym badaniem filozofii Kartezjusza, czego owocem było jego opus vitae: De la recherche de la verité (W poszukiwaniu prawdy), w którym zajmował się rozmyślaniami o źródłach błędów w zmysłach, wyobraźni, rozumie, skłonnościach i namiętnościach oraz o metodzie poznania prawdy (rozwijając teorię Arnolda Geulincxa Malebranche stał się jednym z twórców okazjonalizmu); od 1699 r. honorowy członek Francuskiej Akademii Nauk. [przypis edytorski]

232. Kircher, Athanasius (1602–1680) — niem. teolog i jezuita, znawca języków orientalnych (profesor hebrajskiego i syryjskiego na uniwersytecie w Würzburgu), sinolog, badacz hieroglifów egipskich, konstruktor, medyk i teoretyk muzyki; obserwując wydzieliny zadżumionych doszedł do wniosku, że choroby zakaźne są przenoszone przez mikroorganizmy. [przypis edytorski]

233. Mesmera magnetyzm zwierzęcy — teoria Franza Antona Mesmera (1734–1815) postulująca istnienie subtelnej materii, fluidu w ciałach wszystkich istot żywych; porządkowanie krążenia tegoż fluidu, metodami na pograniczu sugestii, hipnozy i bioenergoterapii miało stanowić metodę leczenia wszelkich schorzeń, psychicznych (duchowych) i fizycznych. [przypis edytorski]

234. nom de nom (fr.) — wykrzyknik typu: „na Boga!” itp. [przypis edytorski]

235. Renan, Joseph Ernest (1823–1892) — fr. pisarz, historyk, filolog, orientalista, filozof pozytywista, krytyczny badacz historii religii; znał biegle języki starożytne i opierając się na swojej wiedzy prowadził drobiazgowe studia biblistyczne; jego najbardziej znane dzieło to Żywot Jezusa (1863), w którym dokonał całkowitej reinterpretacji postaci Chrystusa, opisując go jako niezwykle szlachetnego człowieka, który jednak ani nie był synem Boga, ani się za niego nie uważał. [przypis edytorski]

236. Monsalwat — zamek świętego Graala z legend o Parsifalu i Lohengrinie. [przypis edytorski]

237. Sakja Muni — przydomek Siddharthy Gautamy (ok. 563–483 p.n.e.), czyli Buddy (tzn. oświeconego), księcia z rodu Śakjów, mędrca, założyciela buddyzmu. [przypis edytorski]

238. Mały Ejolf — tytułowy bohater sztuki (Lille Eyolf) Henryka Ibsena z 1894 r.; niepełnosprawny chłopiec, którego wychowaniem postanawia się zająć ojciec, Alfred Allmers, powróciwszy z górskiej wyprawy, zamiast kontynuować pracę nad swym dziełem zatytułowanym „Odpowiedzialność człowieka”; Ejolf najbardziej pragnie wieść życie normalnego chłopca, mimo sparaliżowanej nogi, ojciec stara się skierować jego aspiracje ku wznioślejszym celom; chłopiec ostatecznie utopił się w morzu, podążając za zaklinaczką szczurów. [przypis edytorski]

239. krywula właśc. krywuła — laska obrzędowa używana w obchodach kultowych i weselnych w dawnej Litwie. [przypis edytorski]

240. Ananke (mit. gr.) — bogini konieczności, nieuniknionego losu; matka Mojr; przen.: przeznaczenie. [przypis edytorski]

241. Ragnarok (mit. skandynawska) — także: Ragnarök a. ragnarak oznacza nie miejsce (miasto), ale: los bogów (niem. Götterdämmerung), czyli wielką walkę między bogami a olbrzymami pod wodzą Lokiego, w wyniku której spłonie świat i siedziba bogów, Asgard, zgasną wszystkie gwiazdy, a Ziemię zaleje wielkie morze; ostatecznie z tej toni wyłoni się nowy świat (zielona Gimlea) i nastąpi era szczęśliwości bez przemocy i wojen (pod wodzą zmartwychwstałego boga piękna, dobra i mądrości Baldura). [przypis edytorski]

242. most — w mitologii skandynawskiej z krainy śmiertelników do zamieszkałego przez bogów grodu Asgard droga prowadzi przez Tęczowy Most Bifrost. [przypis edytorski]

243. menhir (z bretońskiego: wysoki kamień) — obelisk pełniący prawdopodobnie funkcje kultowe; ustawiony pionowo, najczęściej zaostrzony ku górze, nieociosany lub ociosany tylko częściowo głaz, rozpoznawalny znak kultury celtyckiej, spotykany w Europie na terenach dzisiejszej Anglii, Irlandii, Bretanii, Skandynawii, Francji, na Płw. Iberyjskim i na Korsyce, znany także w Afryce, Azji i Ameryce; menhiry o wysokości od 4 do 20 m, osiągające do 50 ton wagi, występują pojedynczo, ustawione w szereg (tzw. alignment) lub w formie kręgów kamiennych (kromlechów); pochodzą głównie z neolitu (od IV tysiąclecia p.n.e.) i wczesnej epoki brązu. [przypis edytorski]

244. Sine arte luxuria est bestialis et vita odiosissimum taedium — „Bez sztuki zmysłowość jest bestialstwem, a życie nienawistną nudą”. [przypis autorski]

245. garson (z fr.) — dosł.: chłopiec (do posług), kelner; lokaj. [przypis edytorski]

246. io fatto lui un figlio (wł.) — zrobiłem jej syna. [przypis edytorski]

247. Vivat Polonus solus defensor Mariae (łac.) — niech żyje Polak, jedyny obrońca Maryi. [przypis edytorski]

248. allons (fr.) — idźmy, chodźmy. [przypis edytorski]

249. Rabagas — tytułowa postać powieści z 1872 r. Victoriena Sardou (1831–1908), autora sztuk teatralnych, znanego bardziej z tytułów takich jak: La Haine („Ninawiść”, 1874, operetka z muzyką Jacque’a Offenbacha), Divorçons! („Rozwiedźmy się”, 1880), Odette (1881), Fedora (1882), Théodora (1884), Tosca (1887), Madame Sans-Gêne (1893); wiele z nich było wystawianych jako opery i operetki, a także ekranizowanych. [przypis edytorski]

250. karapetniak (gw. podhal.) — potwór ludzki. [przypis autorski]

251. wiersz Symonidesa w Termopilach — upamiętniający heroiczną walkę Spartan aforystyczny tekst: ὦ ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι, tj. dosł. „O cudzoziemcze, powiedz Lacedemończykom, że wierni ich prawom, tu leżymy” (tłumaczony też: „Przechodniu, powiedz Sparcie, tu leżym jej syny, wierni jej prawom do ostatniej godziny”). [przypis edytorski]

252. Wille zur Macht (niem.) — wola czynu. [przypis edytorski]

253. przemyślali — dziś popr. forma: przemyśliwali. [przypis edytorski]

254. à rebours (fr.) — na odwrót. [przypis edytorski]

255. Raitz, Giles de właśc. Rais (1405–1440) — fr. arystokrata, żołnierz; w latach 1427–1435 służył jako dowódca niewielkiego osobistego oddziału składającego się z dwudziestu pięciu zbrojnych i jedenastu łuczników w wojsku królewskim, także w kampanii pod dowództwem Joanny d’Arc w 1429 r.; zginął skazany za torturowanie, gwałty i zamordowanie 30 dzieci (liczba ofiar, choć nieudowodniona przed sądem mogła sięgać 200). [przypis edytorski]

256. śmiećmi — dziś popr. forma N.lm: ze śmieciami. [przypis edytorski]

257. Fuoco d’Annunzia — powieść Ogień (Il Fuoco) włoskiego pisarza i polityka Gabriele Michele Raffaele Ugo D’Annunzio (1863–1938), wydana w oryginale w 1900 r., a rok później po polsku w tłum. Wilhelminy Zyndram-Kościałkowskiej. [przypis edytorski]

258. changez les dames (fr.) — zmiana partnerek. [przypis edytorski]

259. Umwertung aller Werthe (niem.) — przewartościowanie wszystkich wartości; koncepcja pochodząca z filozofii Nietzschego. [przypis edytorski]

260. Amenti — nie bogini, ale jedna z nazw królestwa zmarłych w staroż. mitologii egipskiej, inne nazwy: Duat, Tuat, Akert, Amenthes, Amenti, Neter-khertet; jego symbolem była gwiazda wpisana w okrąg. [przypis edytorski]

261. en passant (fr.) — mimochodem. [przypis edytorski]

262. par force (fr.) — siłą. [przypis edytorski]

263. last not least — o jakimś zagadnieniu jako wymienionym „na końcu, lecz niepoślednim” (tj. najmniej ważnym). [przypis edytorski]

264. Morgan, Lewis Henry (1818–1881) — antropolog kultury i historyk amer., jeden z przedstawicieli ewolucjonizmu w naukach społecznych, od 1875 r. członek amer. Akademii Nauk (National Academy of Sciences); pierwszy badacz historii i kultury Irokezów, na podst. obserwacji szczepu Seneca, który przyjął go w poczet swych członków; jeśli chodzi o badania na temat małżeństwa, istotne jest dzieło Morgana pt. Ancient Society, or Researches in the Lines of Human Progress from Savagery, through Barbarism to Civilization, (Londyn 1877; wyd. pol. Społeczeństwo Pierwotne, czyli Badanie kolei ludzkiego postępu od dzikości przez barbarzyństwo do cywilizacji, Warszawa 1887, tłum. J.F. Wolski, tj. L. Krzywicki): na bazie tej pracy oraz notatek Marksa Fryderyk Engels wydał w 1884 r. dzieło zatytułowane Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa. W związku z badaniami Lewisa H. Morgana. [przypis edytorski]

265. Spencer, Herbert (1820–1903) — filozof, biolog i antropolog ang.; obok Comte’a jeden z twórców socjologii; twórca ewolucjonizmu, systemu filoz. uznającego stopniowy rozwój za powszechną zasadę wszechświata, której podlega cały świat fizyczny, organizmy żywe, życie umysłowe, rozwój kultur i społeczeństw; zasady etyczne uważał za podlegające zmianom, wytworzone w toku ustawicznie trwającej ewolucji; również naturalistycznie wyjaśniał powstanie i rozwój religii; twórca teorii organicyzmu, w myśl której społeczeństwo jest jak jeden organizm: wszystkie warstwy i instytucje społeczne są wzajemnie powiązane, a społeczeństwo będzie zdrowe tylko wtedy, jeśli wszystkie „organy” będą działały prawidłowo; autor dzieła pomyślanego jako syntetyczne ujęcie wiedzy ludzkiej: Program systemu filozofii syntetycznej (t. 1–10, wyd. 1862–1893). [przypis edytorski]

266. Forel, Auguste Henri (1848–1931) — neurolog, psychiatra, neuroanatom i entomolog-myrmekolog szwajcarski; w l. 1921–1923 ukazało się pięć tomów jego dzieła poświęconego życiu społecznemu mrówek: Le monde social des fourmis du globe comparé à celui de l’homme, prace Forela z tej dziedziny wzbudziły zainteresowanie naukowców, m.in. Darwina; jako jeden z pierwszych Forel opracował naukowo zagadnienia życia płciowego, por. np. Zagadnienia seksualne: w świetle nauk przyrodniczych, psychologii, hygieny i socyologii (wyd pol. Lwów, 1920). [przypis edytorski]

267. Konic, Henryk (1860–1934) — adwokat, publicysta i polityk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie od 1919 wykładał prawo rzeczowe, prawo osobowe i prawo małżeńskie, autor m.in. opracowania Dzieje prawa małżeńskiego w Królestwie Polskim (1818–1836), (Warszawa 1903); członek Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczpospolitej (stał na czele Wydziału Prawa Cywilnego, przewodniczył podkomisji odpowiedzialnej za opracowanie projektu kodeksu zobowiązań), prezes Naczelnej Rady Adwokackiej w l. 1929–1930, 1931–1932, prezes Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Warszawie. [przypis edytorski]

268. petite secousse (fr.) — drobny wstrząs. [przypis edytorski]

269. Malsztrem, właśc.

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 57 ... 62
Idź do strony:

Darmowe książki «Nietota - Tadeusz Miciński (biblioteka złota .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz