Pogrobek - Józef Ignacy Kraszewski (access biblioteka .TXT) 📖
Czasy rozbicia dzielnicowego — II połowa XIII wieku. Książę Przemysław II dostrzega, że w państwie dzieje się źle, rozbicie dzielnicowe nie sprzyja, a poprawę sytuacji mogłaby przynieść tylko centralizacja władzy.
Podejmuje więc działanie w tym kierunku. Jednak nie tylko w państwie dzieje się źle — nieszczęśliwe okazuje się także małżeństwo Przemysława ze szczecińską księżniczką Lukierdą. W powieści występują postaci historyczne, ale znajdziemy również silne inspiracje tradycją i podaniami ludowymi.
Pogrobek to 11 tom cyklu Dzieje Polski autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego. Powieść została wydana w 1880 roku. Kraszewski był jednym z najważniejszych — i najpłodniejszych — pisarzy XIX wieku. Wciągu 57 lat swojej działalności napisał 232 powieści, głównie o tematyce historycznej, społecznej i obyczajowej. Zasłynął przede wszystkim jako autor Starej baśni.
- Autor: Józef Ignacy Kraszewski
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Pogrobek - Józef Ignacy Kraszewski (access biblioteka .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Józef Ignacy Kraszewski
Kanclerz i ksiądz Teodoryk ręce załamali. Stało się milczenie straszne, posłaniec na ziemi legł i wił się, a płakał.
Tak skończył król ów siedmiomiesięczny, po którym płakali wszyscy. Lud widział w tym zgonie jego pomstę bożą za zgon niewinnej Lukierdy209.
1. Jolanta — córka króla węgierskiego Beli IV, siostra Kingi, żony Bolesława Wstydliwego. [przypis edytorski]
2. szkarłat — kosztowna krwistoczerwona tkanina jedwabna lub wełniana. [przypis edytorski]
3. bisior — cienka i kosztowna tkanina. [przypis edytorski]
4. skórznie — wysokie buty skórzane. [przypis edytorski]
5. patrząc — dziś popr.: gdy patrzył. [przypis edytorski]
6. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]
7. panowie krzyżowi — zakon krzyżacki. [przypis edytorski]
8. Mszczuj — Mestwin I (ok. 1220–1294), książę pomorski. [przypis edytorski]
9. siostra — tu: zakonnica. [przypis edytorski]
10. Pudyk — Bolesław Wstydliwy (1226–1279), książę krakowski, ost. przedstawiciel małopolskiej linii Piastów (z łac. Pudicus). [przypis edytorski]
11. bielizna (daw.) — tu: odzież lniana. [przypis edytorski]
12. opona (daw.) — zasłona. [przypis edytorski]
13. poczczenie (daw.) — tu: okazanie szacunku. [przypis edytorski]
14. posąpny — dziś popr.: posępny. [przypis edytorski]
15. doma (daw.) — w domu. [przypis edytorski]
16. powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]
17. zimnica — malaria bądź inna choroba objawiająca się naprzemienną gorączką i dreszczami. [przypis edytorski]
18. czeladź — służba. [przypis edytorski]
19. oddzierżać (daw.) — otrzymać. [przypis edytorski]
20. Jadwiga, Salomea i Kinga — Jadwiga (ok. 1178–1243), żona Henryka Brodatego; Salomea (1211/12–1268), siostra Bolesława Wstydliwego, królowa Halicza i Węgier; Kinga a. Kunegunda (1234–1292), żona Bolesława Wstydliwego. Każda z nich opuściła męża, by osiąść w klasztorze. [przypis edytorski]
21. nazad (daw.) — z powrotem. [przypis edytorski]
22. przemóc (daw.) — pokonać. [przypis edytorski]
23. razem (daw.) — naraz, jednocześnie. [przypis edytorski]
24. przywieść (daw.) — przyprowadzić. [przypis edytorski]
25. rozśmiał się — dziś popr. forma 3.os. lp. cz. przesz.: roześmiał się. [przypis edytorski]
26. notarialna nauka — umiejętność tworzenia pism urzędowych. [przypis edytorski]
27. caro infirma (łac.) — ciało słabe. [przypis edytorski]
28. nie stanie (daw.) — zabraknie. [przypis edytorski]
29. podczaszy (daw.) — urzędnik dworski podający wina. [przypis edytorski]
30. podkomorzy (daw.) — zarządca książęcego dworu. [przypis edytorski]
31. ochmistrz (daw.) — urzędnik zarządzający dworem. [przypis edytorski]
32. łowczy (daw.) — urzędnik dworski odpowiedzialny za organizację polowań. [przypis edytorski]
33. huba — hubka, miąższ huby, grzyba rosnącego na pniach drzew, używany do rozniecania ognia z pomocą krzesiwa. [przypis edytorski]
34. pyłki (z ros.) — skłonny do gniewu, popędliwy. [przypis edytorski]
35. worek — mowa o sakiewce z pieniędzmi. [przypis edytorski]
36. nieprzytomny (daw.) — nieobecny. [przypis edytorski]
37. gędźba (daw.) — muzyka. [przypis edytorski]
38. swadźba — wyswatanie małżeństwa. [przypis edytorski]
39. jagody — dziś popr. forma N.lm: jagodami. [przypis edytorski]
40. Lukierda — właśc. Ludgarda meklemburska (1260/61–1283), córka Henryka I Pielgrzyma i Anastazji Barnimówny, żona Przemysła II. [przypis edytorski]
41. Murawa — prawdop. chodzi o Marzannę, symbolizującą śmierć. [przypis edytorski]
42. prawie (daw.) — naprawdę. [przypis edytorski]
43. gęśl — słowiański instrument strunowy. [przypis edytorski]
44. kosa (daw.) — warkocz. [przypis edytorski]
45. kusy (daw.) — krótki. [przypis edytorski]
46. bohdanka (daw.) — ukochana. [przypis edytorski]
47. Kupała — święto słowiańskie, sięgające czasów pogańskich, po wejściu chrześcijaństwa określane jako Noc Świętojańska. [przypis edytorski]
48. zabyć (z ros.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
49. baldakim — dziś popr.: baldachim. [przypis edytorski]
50. kasztelan (daw.) — urzędnik zarządzający grodem i podległym mu okręgiem. [przypis edytorski]
51. majaczało — dziś popr.: majaczyło. [przypis edytorski]
52. powisemko (rus.) — pasemko, pęk. [przypis edytorski]
53. brzemię — ciężar. [przypis edytorski]
54. kolce — rodzaj bransoletki. [przypis edytorski]
55. galon — złota lub srebrna taśma obszywająca krawędzie materiału. [przypis edytorski]
56. opona (daw.) — zasłona. [przypis edytorski]
57. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]
58. poszlakować (daw.) — wyśledzić. [przypis edytorski]
59. podejrzywając — dziś popr.: podejrzewając. [przypis edytorski]
60. zadanie (daw.) — urok, zły czar. [przypis edytorski]
61. po stole — tu: po posiłku, po obiedzie. [przypis edytorski]
62. szranki — ogrodzenie placu turniejowego, przen.: turniej rycerski. [przypis edytorski]
63. przytomność (daw.) — obecność. [przypis edytorski]
64. nie praw był (daw.) — nie należało mu się. [przypis edytorski]
65. płochość (daw.) — niestałość. [przypis edytorski]
66. okrom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]
67. Leszek Czarny (1241-1288) — książę sieradzki i łęczycki, który otrzymał dzielnice krakowską po bezdzietnym Bolesławie Wstydliwym. [przypis edytorski]
68. mięszać — dziś popr.: mieszać. [przypis edytorski]
69. srom (daw.) — wstyd. [przypis edytorski]
70. sromać się (daw.) — wstydzić się. [przypis edytorski]
71. Krzywousta — archaiczna forma przydomka Bolesława Krzywoustego. [przypis edytorski]
72. Polska Większa — Wielkopolska (dosł. tłum. z łac. Polonia Maior). [przypis edytorski]
73. ino — tylko. [przypis edytorski]
74. nazad (daw.) — z powrotem. [przypis edytorski]
75. kaśleć — dziś popr.: kaszleć. [przypis edytorski]
76. wynijść — dziś popr.: wyjść. [przypis edytorski]
77. nasiadł się — tu: zawziął się. [przypis edytorski]
78. Pudyk — Bolesław Wstydliwy (1226–1279), książę krakowski, ost. przedstawiciel małopolskiej linii Piastów (z łac. Pudicus). [przypis edytorski]
79. Miśnianie — ludność Marchii Miśnieńskiej (obecnie Saksonii). [przypis edytorski]
80. wcale (daw.) — całkiem. [przypis edytorski]
81. grzywna — jednostka pieniężna wagi pół funta srebra. [przypis edytorski]
82. gędźba (daw.) — muzyka. [przypis edytorski]
83. Henryczek [...] śpiewki składać umie — Henryk IV Probus (1257/8–1290) książę wrocławski, pod koniec życia również krakowski, w młodości próbował swych sił jako minnesanger. [przypis edytorski]
84. wschody — dziś popr.: schody. [przypis edytorski]
85. burgrabia (daw.) — zarządca zamku. [przypis edytorski]
86. zmóc (daw.) — pokonać. [przypis edytorski]
87. zmiarkować (daw.) — zrozumieć, zorientować się. [przypis edytorski]
88. mir (daw.) — szacunek, poważanie. [przypis edytorski]
89. zasłona — tu: chustka na głowie, zasłaniająca też część twarzy. [przypis edytorski]
90. lichwa — pożyczka na procent, tu: procent. [przypis edytorski]
91. dwornia (daw.) — służba dworska. [przypis edytorski]
92. jatka (daw.) — rzeźnia. [przypis edytorski]
93. pozór (daw.) — wygląd. [przypis edytorski]
94. synod — zjazd duchowieństwa podejmującego decyzje w sprawach kościelnych. [przypis edytorski]
95. fizjognomia (daw.) — twarz. [przypis edytorski]
96. brakować (daw.) — tu: sprawdzać wagę (z obawy przed fałszerstwem). [przypis edytorski]
97. razem (daw.) — naraz, jednocześnie. [przypis edytorski]
98. ciura (daw.) — sługa w obozie wojskowym. [przypis edytorski]
99. kopa (daw.) — 60 sztuk. [przypis edytorski]
100. kuny — chodzi o skóry kun. [przypis edytorski]
101. sukna postaw — zwój sukna. [przypis edytorski]
102. gzło (daw.) — koszula. [przypis edytorski]
103. marcha (z niem.) — szkapa. [przypis edytorski]
104. ćma (daw.) — tłum. [przypis edytorski]
105. pater spiritualis (łac.) — ojciec duchowny. [przypis edytorski]
106. odkazać (daw.) — przekazać. [przypis edytorski]
107. rękojmia (daw.) — gwarancja. [przypis edytorski]
108. komornik (daw.) — urzędnik dworski opiekujący się pokojami i sprzętami. [przypis edytorski]
109. agenda (łac.) — książka opisująca sposób wykonywania obrzędów kościelnych. [przypis edytorski]
110. stępak — koń idący stępa, tj. powolnym krokiem. [przypis edytorski]
111. powolny — dziś popr.: posłuszny. [przypis edytorski]
112. od czasu jakeśmy koronę Ottonowską stracili — autor mylnie sugeruje, że zjazd gnieźnieński był tożsamy z koronacją Bolesława Chrobrego. [przypis edytorski]
113. zawisły (daw.) — zależny. [przypis edytorski]
114. zafrasowany (daw.) — zmartwiony, zasmucony. [przypis edytorski]
115. tenli — ten z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
116. płochy (daw.) — niestały w uczuciach. [przypis edytorski]
117. prokurator (daw.) — obrońca. [przypis edytorski]
118. wywrócony — tu: wzburzony. [przypis edytorski]
119. czwał — dziś popr.: cwał. [przypis edytorski]
120. zawołanie (daw.) — okrzyk identyfikujący ród. [przypis edytorski]
121. poszlakować (daw.) — wytropić. [przypis edytorski]
122. comes (łac.) — zarządca prowincji w śrdw. Polsce. [przypis edytorski]
123. hać a. gać (rus.) — tama. [przypis edytorski]
124. benedicite (łac.) — pobłogosławcie (pierwsze słowo modlitwy). [przypis edytorski]
125. tyn — wał obronny z częstokołem. [przypis edytorski]
126. suchoty — tu: ścisły post. [przypis edytorski]
127. trzebież — grunt oczyszczony z zarastających go drzew. [przypis edytorski]
128. rodzic — tu: rodak. [przypis edytorski]
129. polica (daw.) — półka (etymologia: pień drzewa rozłupany na pół). [przypis edytorski]
130. płomię — dziś popr.: płomień. [przypis edytorski]
131. non sum dignus (łac.) — nie jestem godzien. [przypis edytorski]
132. miles (daw.) — żołnierz. [przypis edytorski]
133. Ottokar — Przemysł Ottokar I (1253–1278), król Czech. [przypis edytorski]
134. w kluby ująć (daw.) — poddać kontroli. [przypis edytorski]
135. pensum (łac.) — tu: obowiązek, zadanie. [przypis edytorski]
136. gracje — z łac. gratias agimus („Dzięki składamy”), słowa modlitwy. [przypis edytorski]
137. straciemy — dziś popr. forma 3.os.lm. cz. przysz.: stracimy. [przypis edytorski]
138. Kumanowie — Połowcy, lud koczowniczy przybyły znad Morza Czarnego na Węgry. [przypis edytorski]
139. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]
140. sąd boży — tu: rytualny pojedynek mający świadczyć o winie lub niewinności. [przypis edytorski]
141. wiecheć — słomiany wieniec, zawieszany na szyi skazańca, by go upokorzyć. [przypis edytorski]
142. skończemy — dziś popr. forma 3.os.lm. cz. przysz.: skończymy. [przypis edytorski]
143. od poszlaku — tu: od podejrzenia. [przypis edytorski]
144. przytomny (daw.) — obecny. [przypis edytorski]
145. wyżenąć (daw.) — wygnać. [przypis edytorski]
146. rad (daw.) — zadowolony. [przypis edytorski]
147. wywołany (daw.) — ogłoszony przestępcą i ścigany. [przypis edytorski]
148. przygodzić (daw.) — przydarzyć. [przypis edytorski]
149. wyżenąć (daw.) — wygnać. [przypis edytorski]
150. ochmistrz (daw.) — urzędnik zarządzający dworem. [przypis edytorski]
151. św. Jadwiga (zm. 1243) — córka Bertolda IV, księcia Meranii, żona Henryka Brodatego. [przypis edytorski]
152. rozterk (daw.) — spór, konflikt. [przypis edytorski]
153. Henryk — Henryk IV Probus (1257/8–1290) książę wrocławski, pod koniec życia również krakowski. [przypis edytorski]
154. je — dziś popr.: ich. [przypis edytorski]
155. powetować (daw.)
Uwagi (0)