Między ustami a brzegiem pucharu - Maria Rodziewiczówna (biblioteki online .txt) 📖

sytuacja przeciwna nosi nazwę manko. [przypis edytorski]

196. Tiergarten (niem.) — ogród zoologiczny; tu: nazwa rozległego parku w centralnej części Berlina. [przypis edytorski]

197. gotówem — skrócone od: gotów jestem. [przypis edytorski]

198. aut (łac.) — albo. [przypis edytorski]

199. zara (gw.) — zaraz. [przypis edytorski]

200. bastonada — kara cielesna. [przypis edytorski]

201. Grad heraus (niem.) — tu: bez ogródek, prosto z mostu. [przypis edytorski]

202. Toggenburg — region w Szwajcarii obejmujący malowniczą dolinę u podnóża gór (dziś kanton). [przypis edytorski]

203. szarpie — bandaże z podartego na pasy płótna. [przypis edytorski]

204. arnika — roślina stosowana w ziołolecznictwie przy stłuczeniach. [przypis edytorski]

205. jakem uważała — jak uważałam (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika); tu w znaczeniu: jak zauważyłam, jak zrozumiałam. [przypis edytorski]

206. Pends-toi, brave Crillon (fr.) — dosł.: powieś się, dzielny Crillon; słowa listu Henryka IV do jego przyjaciela kapitana Crillon, wykorzystane jako motto do Henriady Voltaire’a. [przypis edytorski]

207. cicerone — tu: przewodnik. [przypis edytorski]

208. uszak — architektoniczny element dekoracyjny, występ z linii obramienia w górnych narożach okien i drzwi. [przypis edytorski]

209. absurdum (łac.) — absurd, nonsens. [przypis edytorski]

210. Ich kauf’s, Grossmutter (niem.) — kupuję to, babciu [przypis edytorski]

211. panienki i młodzież okoliczna — daw. określenie młodzież odnosiło się wyłącznie do płci męskiej, młode kobiety nie były tu zaliczane. [przypis edytorski]

212. ciekawym — skrócone od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

213. Kastor i Polluks (mit. rzym.) — w mit. gr. Kastor i Polideukes, Dioskurowie, bliźniacy, synowie Zeusa i Ledy; tu: nierozłączni przyjaciele. [przypis edytorski]

214. drożyć się — niełatwo godzić się na coś, opierać się. [przypis edytorski]

215. dictum (łac.) — powiedzenie, przysłowie; tu: stwierdzenie. [przypis edytorski]

216. bardzom rad — skrócone od: bardzo jestem rad. [przypis edytorski]

217. obrać — dziś raczej: wybrać. [przypis edytorski]

218. wartam — skrócone od: warta jestem. [przypis edytorski]

219. palenie — tu: trzaskanie. [przypis edytorski]

220. robron (z fr. robe ronde: okrągła suknia) — suknia o szerokiej (szczególnie z boków i z tyłu) spódnicy podtrzymywanej na sztywnym stelażu z obręczy fiszbinowych, wiklinowych a. drucianych; damski strój dworski, balowy, popularny w XVIII w. [przypis edytorski]

221. introdukcja — wstęp. [przypis edytorski]

222. fertyczny — zwinny, żwawy, zręczny; tu: energiczny. [przypis edytorski]

223. mane, tekel Baltazara — właśc.: mane, tekel, fares; słowa, które według opowieści biblijnej z Ks. Daniela (5:25) wypisała tajemnicza ręka na ścianie pałacu w Babilonie podczas uczty króla Baltazara; znaczenie napisu: „policzono, zważono, rozproszono” (w jęz. hebr., aram. a. chaldejskim) zostało odczytane jako przepowiednia upadku państwa, który miał stanowić karę za grzechy Babilonu; tu przen.: zapowiedź klęski. [przypis edytorski]

224. wątpliwie — tu raczej: z powątpiewaniem. [przypis edytorski]

225. tiens (fr. dosł.: trzymaj) — tu: no, no; a to dopiero; patrzcie państwo. [przypis edytorski]

226. żem źle wypełniał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że źle wypełniałem. [przypis edytorski]

227. c’est selon (fr.) — to zależy. [przypis edytorski]

228. kandelabr — duży, stojący świecznik. [przypis edytorski]

229. nie ciekawam — skrócone od: nie [jeste]m ciekawa. [przypis edytorski]

230. malédiction (fr.) — przekleństwo. [przypis edytorski]

231. znaleźne — nagroda za znalezienie zguby. [przypis edytorski]

232. na koszu — tu: odrzucony przez kobietę. [przypis edytorski]

233. zatokowany — pochłonięty zalotami; od: tokować: z przejęciem zachwalać swoje zalety i sukcesy (na podobieństwo samców niektórych gatunków ptaków w okresie godowym, które wydają charakterystyczne dźwięki i wykonują odpowiednie ruchy mające wabić samicę). [przypis edytorski]

234. siedzieć gdzie — dziś raczej: (...) gdzieś. [przypis edytorski]

235. zgubić się w opinii — nieodwołalnie stracić dobrą opinię. [przypis edytorski]

236. portiera — zasłona z grubego, ciężkiego materiału zawieszana u drzwi. [przypis edytorski]

237. naznaczże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

238. excuses, mesdemoiselles (fr.) — wybaczcie, panienki. [przypis edytorski]

239. tückisches Weib (niem.) — złośliwa kobieta. [przypis edytorski]

240. landszaft (z niem. Landschaft: krajobraz) — tu: obrazek, widok. [przypis edytorski]

241. tour (fr.) — tu: okrążenie. [przypis edytorski]

242. perora — uroczysta przemowa, tu krytyka. [przypis edytorski]

243. umizgać się — nadskakiwać komuś, mając na względzie swoją korzyść. [przypis edytorski]

244. bom się (...) śpieszył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: bo się spieszyłem. [przypis edytorski]

245. harbuz — tu: odrzucenie oświadczyn. [przypis edytorski]

246. przeciąć gordyjski węzeł — rozwiązać skomplikowany problem dzięki jednemu, zdecydowanemu i niekonwencjonalnemu posunięciu; nawiązanie do opowieści o Aleksandrze Macedońskim, który przybywszy do Frygii w 333 p.n.e., dowiedział się, że według przepowiedni tylko ten zostanie władcą tego kraju, kto będzie potrafił rozpleść niezwykle zawikłany węzeł łączący jarzmo z dyszlem starego wozu należącego niegdyś do króla Gordiasa i znajdującego się w świątyni Zeusa; Aleksander przeciął węzeł mieczem. [przypis edytorski]

247. racja — tu: powód. [przypis edytorski]

248. ferwor — zapał, entuzjazm. [przypis edytorski]

249. Automedon (mit. gr.) — przyjaciel Achillesa, powożący jego rydwanem; synonim zręcznego woźnicy. [przypis edytorski]

250. gotówem — skrócone od: jestem gotów. [przypis edytorski]

251. zapusty — ostatnie dni karnawału. [przypis edytorski]

252. Było to we wtorek rano — zważywszy wzmiankę na początku rozdz. IX o „kuligowej środzie”, po dwóch nocach tańców wypadałby piątek rano; jednak dalej też panuje zamieszanie chronologiczne, wynikające z próby dopasowania czasu akcji do kalendarza kościelnego: zapusty to ostatni tydzień przed środą popielcową. [przypis edytorski]

253. facecja (daw.) — żart, dowcip, anegdota; tu: zabawa. [przypis edytorski]

254. duszny (daw.) — odbywający się w duszy; duchowy. [przypis edytorski]

255. wyglądał promieniejący — dziś raczej: wyglądał, jakby promieniał. [przypis edytorski]

256. nieradaś — skrócone od: nierada [jeste]ś; nie jesteś rada. [przypis edytorski]

257. sameś się strzegł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: sam się strzegłeś. [przypis edytorski]

258. benedicamus (łac.) — tu: błogosławieństwo; od słów kończących łac. mszę: „benedicamus Domino (...)”, tj. niech nam Bóg błogosławi. [przypis edytorski]

259. czego (pot.) — tu: po co; dlaczego. [przypis edytorski]

260. radosny (...) nam — dziś popr.: radosny dla nas. [przypis edytorski]

261. odtrącając list jak plugawy owad — dziś z D.: (...) jak plugawego owada. [przypis edytorski]

262. miecz Damoklesa — tu: stale grożące niebezpieczeństwo; nawiązanie do opowieści o Damoklesie, dworzaninie króla Syrakuz Dionizjosa, który pochlebiając swemu władcy, nazwał go najszczęśliwszym z ludzi; w związku z tym król pozwolił mu wystąpić w swojej roli, spać w królewskim łożu i jeść przy królewskim stole, ale podczas uczty powiesił nad Damoklesem ostry miecz zawieszony na końskim włosie; Damokles zrozumiał w ten sposób, że los władcy nie jest godny zazdrości. [przypis edytorski]

263. nie ciekawam — skrócone od: nie jestem ciekawa. [przypis edytorski]

264. sumę, co by to kosztowało — dziś raczej: sumę, którą by to kosztowało. [przypis edytorski]

265. użyć na jaki (..) cel — dziś raczej: użyć na jakiś cel. [przypis edytorski]

266. może co pilnego — dziś raczej: może coś pilnego. [przypis edytorski]

267. jetzt ist’s aus (niem.) — teraz wszystko skończone. [przypis edytorski]

268. misywa — pismo, odezwa, orędzie; szczególnie: pismo poselskie, dyplomatyczne, oficjalne oświadczenie; tu: w znaczeniu ironicznym. [przypis edytorski]

269. nie marzyć panu o swobodzie — zdanie eliptyczne; inaczej: nie sposób (nie można) panu marzyć o swobodzie. [przypis edytorski]

270. za powrotem (daw.) — po powrocie; kiedy wrócę. [przypis edytorski]

271. jakem (...) nie kochał — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: jak nie kochałem. [przypis edytorski]

272. jaki drobiazg — dziś raczej: jakiś drobiazg. [przypis edytorski]

273. in folio (łac.) — książka w formacie arkusza złożonego na dwie części; tu: księga wielkich rozmiarów. [przypis edytorski]

274. Samson — tu: siłacz; nawiązanie do biblijnej postaci Samsona (Ks. Sędziów rozdz. 13–16), który wykazywał się nadludzką siłą, wspierając Izraelitów w walce z Filistynami: gołymi rękami zabił lwa, walcząc jedynie oślą szczęką, rozgromił nieprzyjacielską armię, a na koniec zburzył pogańską świątynię, wstrząsając jej kolumnami i grzebiąc w ten sposób tysiące Filistynów; był niezwyciężony, dopóki wskutek zdrady jego kochanki Dalili nie obcięto mu włosów. [przypis edytorski]

275. zgroza zabiła jej mowę — zgroza odjęła jej mowę. [przypis edytorski]

276. ozwać się — odezwać się. [przypis edytorski]

277. albom jej nie matka — skrócone od: albo (czyż) nie jestem jej matką. [przypis edytorski]

278. kiedym go (...) nie otworzył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: kiedy go nie otworzyłem. [przypis edytorski]

279. żem mu (...) wdzięczna — skrócone od: że [jeste]m mu wdzięczna. [przypis edytorski]

280. przeciem ci rad — skrócone od: przecież jestem ci rad. [przypis edytorski]

281. bom rad — skrócone od: bo [jeste]m rad. [przypis edytorski]

282. teraześ — skrócone od: teraz [jest]eś. [przypis edytorski]

283. jakeśmy — skrócone od: jak [jest]eśmy. [przypis edytorski]

284. czułą nie była — dziś z M. (i w związku z tym w szyku nieprzestawnym): nie była czuła. [przypis edytorski]

285. traken — także: koń trakeński; rasa konia wyhodowanego z daw. kuców pruskich, niezwykle silnych, uszlachetniona krzyżówkami z końmi angielskimi i arabskimi; trakeny wykorzystywano w armii, do zaprzęgów oraz w pracach gospodarskich i jako konie wierzchowe. [przypis edytorski]

286. holenderka — tu: krowa holenderska; gatunek krów, często umaszczonych biało-brązowo, wykorzystywanych zarówno jako krowy dojne, jak i na mięso. [przypis edytorski]

287. na karm — jako karmę. [przypis edytorski]

288. Veni Creator Spiritus (łac.) — O Stworzycielu Duchu przyjdź; incipit Hymnu do Ducha Świętego, pieśni kościelnej wykonywanej podczas większych uroczystości, m.in. podczas sakramentu ślubu. [przypis edytorski]

289. możem — skrócone od: może jestem. [przypis edytorski]

290. frukt — tu: owoc. [przypis edytorski]

291. Held (niem.) — bohater. [przypis edytorski]

292. prychy — chrapy; nozdrza konia. [przypis edytorski]

293. alem wolał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ale wolałem. [przypis edytorski]

294. jąć (daw.) — zacząć. [przypis edytorski]

295. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

296. wiorsta — daw. ros. jednostka długości, równa ok. 1 km. [przypis edytorski]

297. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

298. takim jest — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: taki jestem. [przypis edytorski]

299. napędzić — tu: nadgonić. [przypis edytorski]

300. der tolle Graf (niem.) — szalony hrabia; od niem. tollen: dokazywać, brykać. [przypis edytorski]

301. staja a. stajanie — daw. miara długości, różna w różnych okresach i okolicach, licząca od 100 do 1000 m. (tu: raczej 100 m.); dystans, jaki koń może przebyć bez odpoczynku. [przypis edytorski]

302. sztamowe róże — róże pienne. [przypis edytorski]

303. komm her, gleich (niem.) — chodź tu zaraz. [przypis edytorski]

304. ruhig (niem.) — spokojnie. [przypis edytorski]

305. więcej uderzające — dziś popr.: bardziej uderzające. [przypis edytorski]

306. możeś się zakochał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: może się zakochałeś. [przypis edytorski]

307. jakem kazała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak kazałam; kiedy kazałam. [przypis edytorski]

308. jam (...) nosił (...) i (...) rozpaczał — konstrukcje z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: [ja] nosiłem i rozpaczałem. [przypis edytorski]

309. gotóweś —