Między ustami a brzegiem pucharu - Maria Rodziewiczówna (biblioteki online .txt) 📖
Opowieść o tym, jak Prusaka nauczyć porządku po polsku (z cyklu historii pisanych „ku pokrzepieniu serc”).
Hrabia Wentzel Croy-Dülmen ma wszystko, czego może pragnąć młody mężczyzna: ogromny majątek, powodzenie u kobiet i z high life'u, i z półświatka, dobraną kompanię przyjaciół do wspólnych zabaw oraz zdrowie i urodę. Miary szczęścia absolutnego dopełnia całkowity brak nadzoru ze strony starszych.
Jednak spotkanie z pewną tajemniczą, niewrażliwą na jego wdzięk i przymioty damą całkowicie odmieni jego życie, czyniąc mało wartościowym wszystko, co miał dotychczas, za to wyznaczając mu nowe, niełatwe do osiągnięcia cele.
- Autor: Maria Rodziewiczówna
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Między ustami a brzegiem pucharu - Maria Rodziewiczówna (biblioteki online .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Maria Rodziewiczówna
— Fest, froh, frei!
A potem na myśl mu przyszła inna, posępna, i dodał w duszy:
— I nie daj Boże stać kiedy z ostrzem naprzeciw kolegów i bronić swobody.
A toast mieszał się z tonami orkiestry i ogarniał salę: Fest! Froh! Frei, frei, frei!
Zapomnieliśmy o jednym...
On był im wszystkim bliski zarazem i daleki, kochany i opłakany, a nie wymagał od nich ni szczęścia, ni zabawy, ni im towarzyszyć mógł w życiu. On leżał spokojny, cichy i czekał, aż o nim wspomną; on się nie bał czasu i lat, ani wypadków, a nie weselił się i nie cierpiał: czekał, aż przypomną i przyjdą po niego...
I przyszli razem, gromadka najbliższych, w odwiedziny do niego, i w pewien wieczór wiosenny odnaleźli jego mieszkanie w obcym kraju i pozdrowili w ojczystej mowie modlitwą za zmarłych. Czy on ich słyszał?... Zapewne rodzinna mowa i ducha zwoła, a on jej tak dawno nie słyszał, tak tęsknił...
Pięcioro ich było: czworo młodych, których dziećmi i wyrostkami pożegnał odchodząc, i biała jak gołąb staruszka, co go kiedyś uczyła pacierza i tej miłości, którą życiem opłacił.
I teraz jej głos przodował:
— „Który chwałą wieczną koronujesz wybrane Twoje”!
A tamci odpowiadali:
— „Wysłuchaj nas, Panie”!
Jakby wiankiem kochających serc otaczali jego mogiłę, nie śpieszyli się z odejściem. Po modlitwie dumali długo w milczeniu, wpatrzeni w napis grobu.
Na płowe wąsy Jana zbiegały jasne łzy; otarł je niezgrabnie swą okaleczoną prawicą. Spojrzał na Cesię — płakała także.
Naprzeciw nich Wentzel z brwią ściągniętą rozmyślał o tej krzywdzie wieczystej, która jednych drugim oddaje na wyzysk i poniewierkę. W oczach mu stało pole bitwy, jak było przed laty. Wzdrygnął się ze zgrozą...
A obok niego Jadzia oparta o żelazne ogrodzenie mówiła w myśli, odpowiadając na jakąś, jej tylko zrozumiałą, pozagrobową skargę:
„Zabierzemy cię, biedaku, zabierzemy do swej ziemi. Nie wrócimy bez ciebie. Długo czekałeś... Byłam zanadto szczęśliwa. Myślałam tylko o sobie”.
Pani Tekla wstała pierwsza. Słońce zachodziło i przedarłszy się zza chmurki, rzuciło złoty promień na napis grobowca:
„Wacław Chrząstkowski, porucznik pułku piechoty poznańskiej. Zginął w boju jak bohater!”.
Staruszka skinęła na swe dzieci — ręką wskazała litery na marmurze:
— Boże, daj dzieciom waszym inną dolę! — wymówiła uroczyście. — Inną śmierć i inne bohaterstwo. Daj im, Boże, być wolnymi ludźmi. Jak ginąć, to nie marnieć!
— Amen! — wymówił Jan z Wentzlem, pochylając głowę.
A Jadzi się zdało, że tego słowa nie mówił tylko mąż i brat, ale że powtarzał za nimi cały chór z grobów rozrzuconych po całym świecie.
Amen, Amen, Amen!...
1. linia pałaców Pod Lipami — chodzi o zabudowania wzdłuż alei Unter den Linden (dosł. „pod lipami”), głównego bulwaru starego Berlina, obsadzonego lipami jeszcze w XVII w.; wzdłuż alei tej, prowadzącej od siedziby elektorów do bramy miasta (tzw. bramy brandenburskiej) mieściły się najważniejsze budowle reprezentacyjne i najbardziej okazałe pałace oraz np. Ogród Zoologiczny (Tiergarten). [przypis edytorski]
2. kariatyda — podpora architektoniczna w kształcie postaci kobiecej dźwigającej na głowie np. balkon. [przypis edytorski]
3. Lorelei — tu: tytuł pieśni skomponowanej przez Franciszka Liszta (1811–1886) do słów poematu Heinricha Heinego (1797–1856) opowiadającego tradycyjną legendę niem. o złotowłosej, pięknej dziewczynie imieniem Lorelei (a. Loreley), która z powodu zdrady swego kochanka rzuciła się w rozpaczy w nurt Renu z nadbrzeżnej skały, po czym została zamieniona w syrenę i odtąd zwodziła rybaków i doprowadzała ich łodzie do rozbicia; wysmukła skała nosić miała na pamiątkę tego zdarzenia imię dziewczyny, a u jej podnóża miał zostać ukryty skarb Nibelungów. [przypis redakcyjny]
4. subretka (z fr. soubrette) — pokojówka; także: typ postaci sprytnej służącej występującej w komedii. [przypis edytorski]
5. primo (łac.) — po pierwsze. [przypis edytorski]
6. secundo (łac.) — po drugie. [przypis edytorski]
7. tertio (łac.) — po trzecie. [przypis edytorski]
8. takam niespokojna — skrócone od: taka jestem niespokojna. [przypis edytorski]
9. ciekawym — skrócone od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]
10. lampucer (z niem. Lampenputzer) — latarnik, oprawiający i zapalający uliczne lampy. [przypis redakcyjny]
11. birbant — pijak. [przypis edytorski]
12. Metys — osoba, której jedno z rodziców jest Indianinem/Indianką, a drugie rasy białej; tu przen.: mieszaniec (rasowy). [przypis edytorski]
13. po kądzieli — ze strony rodziny matki. [przypis edytorski]
14. uczuwać — dziś raczej: czuć, odczuwać. [przypis edytorski]
15. Antinous a. Antinoos — piękny młodzieniec pochodzący z Grecji, wychowanek i kochanek cesarza Hadriana (76–138; władca Rzymu od 117 r.n.e.), który w miejscu, gdzie chłopiec, mając niespełna 20 lat, utonął w Nilu w 130 r. założył miasto Antinoopolis, ogłosił też Antinoosa herosem, wznosił mu świątynie i uczcił go licznymi rzeźbami, portretami itp.; tu przen.: ideał męskiej młodzieńczej urody. [przypis edytorski]
16. Bayard (1473–1524) — właśc. Pierre du Terrail de Bayard, dowódca wojsk fr. okresu wojen wł., zw. rycerzem bez trwogi i skazy (fr. chevalier sans peur et sans reproche); ideał rycerza. [przypis edytorski]
17. sans peur ni reproche (fr.) — bez trwogi ani skazy. [przypis edytorski]
18. Fraülein (niem.) — panna. [przypis edytorski]
19. Madame (fr.) — pani. [przypis edytorski]
20. knecht (z niem. Knecht: parobek) — żołnierz pieszy w daw. wojsku niem. [przypis edytorski]
21. Fryderyk I Barbarossa (ok. 1125–1190) — książę z dynastii Hohenstaufów, cesarz niem. Św. Cesarstwa Rzymskiego (od 1155 r.); wiąże się z nim mit potęgi Rzeszy Niemieckiej jako kontynuatorki tradycji staroż. Rzymu; odnowił spór o inwestyturę (tj. stosunek lenny cesarza względem papieża), zakończony jego ukorzeniem przed papieżem Aleksandrem III; prowadził wojny z miastami na północy Włoch (przerwane po klęsce pod Legano 1176); zorganizował III krucjatę (1189), podczas której utonął przeprawiając się przez rzekę Salef, na ziemiach Seldżuków (dzisiejsza płd. Turcja); według legendy Fryderyk nie utonął, lecz śpi wraz ze swymi rycerzami w jaskini w górach Kyffhäuser w Turyngii, by kiedyś powrócić i przywołać znów Niemcy do świetności, zapewniając im naczelną pozycję wśród państw europejskich. [przypis edytorski]
22. antypody — przeciwne bieguny; tu: w znaczeniu przenośnym w odniesieniu do charakterów ludzi. [przypis edytorski]
23. ciekawym — skrócone od: ciekaw jestem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
24. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]
25. wnijście (daw.) — wejście. [przypis edytorski]
26. kseres (ang. sherry) — hiszp. wino wzmacniane destylatem, zawierające 16–20% alkoholu, pochodzące z Andaluzji, z rejonu Jerez de la Frontera. [przypis edytorski]
27. misywa — pismo, odezwa, orędzie; szczególnie: pismo poselskie, dyplomatyczne, oficjalne oświadczenie. [przypis edytorski]
28. Daj mi tu papieru i pióra — dziś popr. z B.: daj mi tu papier i pióro. [przypis edytorski]
29. wojna francuska — zapewne chodzi o wojnę francusko-pruską 1870–1871. [przypis edytorski]
30. pytaniem o owcach i winie — dziś z B.: pytaniem o owce i wino. [przypis edytorski]
31. ultramontanizm (z łac. ultramontanus: znajdujący się za górami) — pogląd głoszący, że polityka lokalnych kościołów rzymskokatolickich powinna być podporządkowana decyzjom papieża (którego siedziba znajduje się stale w Watykanie, a więc „za górami”; stąd nazwa); ultramontanizm jest więc stanowiskiem oznaczającym usztywnienie doktryny kościoła katolickiego oraz centralizację władzy kościelnej; jego powstanie jako prądu myślowego wiąże się z wystąpieniem papieża Piusa VI potępiającym rewolucyjną Francję w 1791 r., a głównym teoretykiem ultramontanizmu był Joseph de Maistre (1753–1821); ultramontańska dusza przen.: dusza niezwykle religijna, dusza dewotki. [przypis edytorski]
32. suszyć piątki — pościć w piątki. [przypis edytorski]
33. verstanden (niem.) — (czy) zrozumiano. [przypis edytorski]
34. zu Befehl, Herr Graf (niem.) — rozkaz, panie hrabio. [przypis redakcyjny]
35. bardzom ci rada — skrócone: bardzo [jestem] ci rada. [przypis edytorski]
36. peronela (z fr. péronnelle) — osoba głupia. [przypis edytorski]
37. ergo (łac.) — więc, zatem. [przypis edytorski]
38. caput (łac. caput: głowa) — tu: koniec. [przypis edytorski]
39. Torquemada, Tomás (1420–1498) — dominikanin, w latach 1483–1498 generalny inkwizytor w Hiszpanii, królewski spowiednik; jako najbardziej rozpoznawalny urzędnik świętej inkwizycji, stał się synonimem bezwzględności, z jaką działała ta instytucja kościelna. [przypis edytorski]
40. upamiętać się — dziś: opamiętać się. [przypis edytorski]
41. c’est mauvais genre (fr.) — to w złym stylu. [przypis edytorski]
42. po wielu kluczach — tu: po wielu uskokach na boki; po kluczeniu. [przypis edytorski]
43. nun (niem.) — więc; cóż więc. [przypis edytorski]
44. zum Teufel (niem.) — do diabła [przypis edytorski]
45. vel (łac.) — albo. [przypis edytorski]
46. wejść do izby — tu: zostać posłem w parlamencie. [przypis edytorski]
47. facecista (daw.) — żartowniś; por. facecja. [przypis edytorski]
48. kotylion — rozetka ze wstążki przypinana do stroju; tu: wianuszek. [przypis edytorski]
49. zum Henker (niem.) — a niech to; tam do kata. [przypis edytorski]
50. tarant — nazwa umaszczenia konia; konie tarantowate charakteryzują się kontrastowo ciemnymi (karymi a. kasztanowatymi) plamkami występującymi na białej skórze lub odwrotnie: białymi plamkami na ciemnej sierści. [przypis edytorski]
51. Kreutzdonnerwetter (niem.) — do stu piorunów; a niech mnie kule biją. [przypis edytorski]
52. dixi (łac.) — rzekłem. [przypis edytorski]
53. mauvais sujet (fr.) — nic dobrego; urwis. [przypis edytorski]
54. heros balafré (fr.) — bohater z blizną. [przypis edytorski]
55. le grand malheur (fr.) — wielkie nieszczęście. [przypis edytorski]
56. qui portent malheur (fr.) — które przynoszą nieszczęście. [przypis edytorski]
57. comme tu prends feu (fr.) — jak ty się zapalasz. [przypis edytorski]
58. monstre (fr.) — potwór. [przypis edytorski]
59. tu es d’une grossièreté horrible (fr.) — okropny z ciebie grubianin. [przypis edytorski]
60. tu es stupide (fr.) — jesteś głupi. [przypis edytorski]
61. ces Slaves ont leur type à part (fr.) — ci Słowianie mają swój odrębny typ (tj. są rozpoznawalni). [przypis edytorski]
62. veni, vidi, vici (łac.) — przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem; tymi słowami miał Gajusz Juliusz Cezar zawiadomić o swoim zwycięstwie nad Farnakesem II, królem Pontu, po bitwie pod Zelą w 47 r. p.n.e.; lakoniczna fraza przekazuje informację zarówno o wyniku wyprawy, jak również o łatwości i szybkości pomyślnego wykonania zadania. [przypis edytorski]
63. pari (fr.) — zakład. [przypis edytorski]
64. Osjanowy bohater — Fingal, jeden z bohaterów występujących w tzw. Pieśniach Osjana, wydanych w 1760 r. przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego utworów celtyckiego barda imieniem Osjan; mimo że szybko (w 1805 r.) starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie; najpopularniejsze tłumaczenie fr. Pierre’a Le Tourneura z 1777 r. nosiło tytuł Osian, fils de Fingal, barde du troisième siècle: Poésies galliques (Osjan, syn Fingala, bard z trzeciego wieku: Poezje gaelickie). [przypis edytorski]
65. nie podobna — nie sposób, nie można. [przypis edytorski]
66. bodajem tylko — żebym tylko. [przypis edytorski]
67. bawaria — tu: piwiarnia. [przypis edytorski]
68. z otwartymi ramiony — dziś popr. forma N.lm: (...) ramionami. [przypis edytorski]
69. Tod oder Turandot (niem.) — śmierć albo Turandot; nawiązanie do imienia tytułowej bohaterki sztuki Carla Gozziego Turandot opowiadająca o okrutnej księżniczce chińskiej, która swoim kandydatom na męża zadawała niczym Sfinks trudne zagadki, a tych, którzy nie odgadli czekała śmierć; na podstawie dramatu powstała opera wł. kompozytora Giacoma Pucciniego (1858–1924), dokończona (przez Franco Alfano) i wystawiona dopiero po jego śmierci, w 1926 r. [przypis edytorski]
70. ręce obciągnięte — tu zapewne: wyprostowane, wyciągnięte wzdłuż ciała. [przypis edytorski]
71. Zum Rhein (...) die Wacht am Rhein — słowa niem. pieśni patriotycznej Die Wacht am Rhein (Straż na Renie) autorstwa Maximiliana Schneckenburgera (1819–1849), która wykonywana do muzyki Karla Wilhelma zyskała ogromną popularność, szczególnie podczas wojny prusko-francuskiej; odczytywano ją wtedy (i wielokrotnie później w historii) jako przeciwstawienie się francuskim pretensjom do Alzacji i Lotaryngii oraz uznawaniu Renu za naturalną granicę Francji. [przypis edytorski]
72. factotum (łac.) — totumfacki; osoba zaufana, spełniająca usługi wszelkiego rodzaju. [przypis edytorski]
73. factotum wyrosło — w odniesieniu do zaczerpniętego z łaciny rzeczownika rodzaju
Uwagi (0)