Wesele hrabiego Orgaza - Roman Jaworski (dostęp do książek online txt) 📖

PENINSULA DEL CROCODILO523

Omar nagle parska, Nino się uśmiecha odświętnym szyderstwem.

— Jeżeli pragniesz zapobiec nieszczęściu, dziś o północy musisz Orgaza zwabić do siebie. Odbądźcie wesele i stańcie się odtąd już ciałem jednym, by was wasz zbawca w obrządku weselnym rozdzielić nie zdołał.

— O północy czuwam na wszystko gotowa.

— Ja dopełnię reszty.

Chińskie cienie wywłaszczonej kultury

Jest przeziębiona, wstrząsają nią dreszcze. Wraca do siebie. Naciska klamkę. Pod samymi drzwiami wryła się jakaś graniasta bryła, chyba przez lawinę kiedyś zapomniana. Na Ewarystę cała się zwala. Ogromna pała, do skóry zgolona, siateczką żyłek odrutowana, przyozdobiona na samym czubie dwoma guzami, czyli kaszakami. Białe, skośne oczka w czerwonej obwódce zaognionych powiek. Rzęsy wypadły, brwi nie odrosły. Króciuchny nosek z rozwlekłymi nozdrzy. W miejscu ust dzióbek skrzywiony żałośnie. Dwa szpagaciki obwisłych wąsików na dolną szczękę potężnie rozrosłą sennie opadają. Cera zrudziała, połyskująca. Bary kościste, nadmiernie szerokie, przy średnim wzroście. Ręce zawstydzone — swoim ogromem bezwładnie zwisają poniżej kolan. Postać ciemrawa524, przyodziana w kaftan lazurem barwiony i białym akacji kwiatem zaprószony. Biodra opasane atłasową wstęgą. Na gołych nogach szerokie meszty, jedwabne, niebieskie, obcasy złocone.

Cały się nachylił ku Ewaryście i o coś pyta, jakkolwiek głosu nie wydobywa.

Chce tanecznica na drugą przejść stronę, lecz on w drodze staje.

— A-to-tso! Puszczaj. Na dogadywki525 niewłaściwa pora. Do żadnych wyjaśnień, zwłaszcza w tej chwili i na tym miejscu jam nieusposobiona. Czego chcesz ode mnie? Mam próbę niebawem, muszę się ubrać, gorączki dostanę, gdy po kąpieli będę tu stała. Yetmeyer z pewnością wzdycha za tobą. Ustąp się, bo krzyknę!

A chiński papież coraz to pokorniej karku ugina i twardy grzbiet łamie. Dobrotliwą łabą pogłaskał Omara. Biednymi oczkami po piersiach, po grdyce wyłechtał dziewicę. Jest zażenowana, chwyta ją drygotka526. Zimność skronie zgniotła, leje się po żyłach, kolące ciarki po plecach rozsyła i po pachwinach, po podniebieniu i po tchawicy, do jamy brzusznej i do przepony, skowyty mrozi, przeczucia lękliwe na bok odgarnia i charkotliwym zaśmianiem tarmosi. A-to-tso za łokcie ujął ją przemożnie, ku sobie ściąga i zażółcone, zaciśnięte zęby między odwinięte wargi wysuwa, przy czym najrozkoszniej nozdrzami fuka.

— Wesele opóźnia, kto oczepiny527 niebacznie przyśpiesza — nabożny Mongoł jak gad podły syknął.

I zaraz się zrywa, niby fujawica528 ze śniegiem wśród grzmotów, wichura chichotów. Papież z dziewczyną biorą się za boki. Ona jak choja529 rozchybotana na skalnym zboczu, z Dalekiego zaś Wschodu tarza się mądrala w ponurej radości jak kosodrzewina pod głazem skulona. Książę, jak rycerz bez najmniejszej skazy, na ziemię zeskoczył i również wesołość produkuje w kozłach, nieco leniwych i symulowanych. Po samo przedproże dziewiczej sypialni wszystkie swe żałości uśpione czy czujne wyśmiali doszczętnie i nader donośnie.

— Wyjeżdżam za kilka godzin, gdy się tylko ściemni. Żegnam i przestrzegam.

— Grozi mi cokolwiek?

— Zbyt samotny występ na życia terenie. Balet zbyt rozlewny panienka układa, by taniec się udał. Poza tym tanecznia, zwłaszcza weselna, z reguły pochyła, oj pochyła bywa. Prawie nieuchronnie nabija się guza.

— Chyba ktoś urzeknie.

— Sama siebie urzec powinna dziewica, która do ołtarza ma jako kapłanka pójść trzech uśmiechów. Inaczej wesela nie będzie Orgaza.

— W mądrości jedynie uśmiech jest możliwy, który się powtórzy i po trzykroć zmieni, zanim mnie zawiedzie ma huczne wesele. Mądrość poczynania, w biednej, małej głowie, podstawą jest tańca w weselu Orgaza. A wszystkiej mądrości, jaka kiedykolwiek znajdzie dostęp do mnie, najwyższą władzą i żądzą naczelną jest bezpieczeństwo mego oblubieńca.

— Havemeyera nie może oszczędzać, kto Orgaza pragnie!

— U mnie wręcz przeciwnie przedstawia się sprawa.

— Orgaz to misterium. Kto o tym zapomni, narazi niebacznie swego bohatera na okrutne męki.

— Miłość do misterium wprowadza najpewniej. Weselny taniec bez niej niemożebny. Chyżości stopom dodaje kochanie i serce uzbraja w czujność, co ocala.

— Panna Ewarysta pewną jest siebie, jak każda istota życiem rozmarzona tuż przed własną zgubą.

— A-to-tso wciąż straszy naiwną panienkę, która się boi, ale swoje robi.

— Ja tylko doradzam. Przeszkadzać nie chcę i wcale nie umiem.

— Dokądże tak nagle, tuż przed samym zjazdem pobożnego bractwa, mój dobry opiekun w pielgrzymkę wyrusza?

— Wypróbować muszę nowego latawca, zwłaszcza wśród nocy i nad bezdnią morską. Zaprowadzić pragnę napowietrzą pocztę pomiędzy dancingiem a nieznaną wyspą na ukrytych wodach, gdzie Havemeyera właściwa siedziba, gdzie kolekcjonera namioty główne i najdroższe skarbce.

— Dokąd się udasz, skoro miejsca nie znasz?

— Ale znam nazwę, co wiele ułatwia.

— O Havemeyera pałacu czerwonym w New Yorku słyszałam...

— Co mu nie przeszkadza przewozić zbiory, wieków arcydzieła na wyspę odludną, przez nikogo nigdy nie odwiedzaną, żadnemu państwu na nic niepotrzebną. Już lata całe liczna, zwinna flota szukała szczęścia po wodnych bezdrożach dla swego mocarza. Gdzieś między Grenlandią a groźnym Spitsbergenem wśród skał lodowych i zamarzłych nocy niedawno ugrzęzła. Wszyscy myśleli, że zatonęła. W ostatnich czasach jednak zgoła nowe wieści nadeszły. Wywiady pilotów stwierdziły naocznie ognie płonące na archipelagu, Franciszka Józefa noszącym miano. Gęste pióropusze płynących statków wprost zasmoliły śnieżysty horyzont. A na północnym wybrzeżu Islandii od dni szeregu brzuchate potwory na kształt Zeppelinów spadają z przestworów na stropione foki, masowo polują i myśliwską zdobycz w zamkniętych gondolach łodzi podwodnych porywają ze sobą, wędrując na Północ. Tam więc niewątpliwie należy szukać:

WYSPY ZAPOMNIENIA.

— Czemu wyspa służy i co ma oznaczać ta smutna nazwa?

— Wszystko, co było uczestnikiem dziejów, co cywilizacji świadkiem być mogło, ku czemu nadzieja i wiara się zrywa, na czym ślad jeszcze przeszłości półżywej po dziś dzień spoczywa, on kolekcjoner-potentat-miliarder skupuje, zabiera, ludzkości wydziera, z życia wycofuje i na dziubasy530 i na steamery531 gwałtownie ładuje, po czym cichaczem, pośpiesznie wywozi do mauzoleum umarłej historii, do skrytki przekornej, Oceanu złością niezłomnie chronionej...

— Dlaczego? Po co?

— Nazwa sama mówi: „Forgotten isle”532, „L’ile d’oubli”533 . Aby nic nie było, aby próżnia była. Precz z wszelką pamięcią o całej przeszłości. Dzisiejsi ludzie wyparli się związku z myśleniem swoim i myśl zadeptali tępymi butami, zapluli gębami. W naśladownictwie pustoty ugrzęźli i żyć im ciężko. Więc o odrodzeniu nieustannie prawią i w księżycowe noce swej niedoli do twórczości wyją. Havemeyer pragnie, by z niczym zostali, nic nie wspominali i aby z niczego, bez żadnej pomocy swój trud poczynali. Chce ich upokorzyć, do muru przyprzeć. On wie, że nie mogą i że nie potrafią, on chce ich zgubić! Yetmeyer dopomóc zamierza niezdarnym przez nawiązanie ciągłości dziejowej, przez wspomnień olbrzymów sromotne najazdy, przez uświęcenie każdej myśli własnej i czujnej mądrości panowanie czułe. Yetmeyer nie kopie masowego grobu całej ludzkości. On tylko jednostki oporne a możne w ich własną matnię wikła i wciąga...

— Orgaza także!

— Płochego aktora, który swej roli nie dopełni godnie.

— A-to-tso święty, A-to-tso nabożny, pułapkę pochwala, sidła nastawione na bezbronnego, nieprzeczuwającego okrutnej grozy i marnego końca w paradnej zabawie!

— A-to-tso rozumie człowieka aż nadto, dzięki czemu nawet od dłuższego czasu bardzo licho trawi. A-to-tso pojmuje, że rozum w człowieku osiada wówczas, gdy go coś przeraża. A-to-tso panience dobitnie przedkłada, że lepsza utrata buntownika myśli, podstępna, szkaradna, aniżeli pogrom mrowia niewiniątek zabłąkanych w słowie, niewiedzą steranych. Zapytuję ciebie, piękna Ewarysto, który z miliarderów jest bardziej zbliżony ludzkiemu sercu i tuziemskiej doli?...

— Czczyca534 mnie bierze od przewlekłej sprzeczki. Będę się starała pogodzić ich obu. Mój taniec weselny już opracowuję. Będzie arcydzielny, zalotny, wymowny i wszystkich przekona. Przez Havemeyera dojdę do Orgaza.

— Radziłbym odwrotnie. Miłość nie jest po to, by przy jej pomocy życie porządkować. Pamiętaj namiętnie, że pantomimy prawdziwy małżonek musi „coś” kochać, ale nigdy „kogoś”!

— Już jestem w pogoni za mojem szczęściem, nijak mi zatrzymać marzeń zapędzonych...

— Oby kolekcjoner ciebie nie pokochał, bo zaraz mu będziesz to „coś” czy „ten problem”, a wówczas wcielona zostaniesz do zbiorów i jako okaz bezcennej przeszłości najbliższym parowcem odjedziesz na wyspę wieczystych zapomnień.

— Staruszku mam dosyć. Jesteś nader zacny. Wiem, że mnie wyzwolisz od lodozwałów ziębicy palącej. Wyspę wytropisz, zbiory ludziom oddasz. Nie jesteś młody, ale za to grzmotny535.

— Dzisiejszej nocy jeszcze mnie wspomnisz!

Krokodyl połknął kasę ogniotrwałą, czyli pierwszy cud bramina-popsuja

Ogłuszający łomot się rozlega. Domostwem targnął. Suchy trzask drzewa. Zwalonych ciężarów zająkane echa. Rumowiska lecą, gruzy seplenią. Pchnięcie powietrza krużganek rozdyma. Wyskoczyły odrzwia z masywnych zawiasów. Za kark Ewarystę ramię gwałtu chwyta i do buduaru nieprzytomną rzuca. Szczękają lustra i żyrandole. A-to-tso Omara za ogon chwyta, by unieść go z sobą, ale książę drapie. Wymknął się susem i pod szezlong536 wpada. Biedna Ewarysta na wpół ogłuszona ledwie że oddycha.

W sieni i na schodach zgiełk, popłoch i lament. Jacinto z Chińczykiem wypraszają ludzi, uspokajając, że drobny wypadek. Pod zbytnim ciężarem żelaznej kasy w Yetmeyerowskiej prywatnej pracowni czasem nadwątlona, a przy odnawianiu niewymieniona, runęła podłoga.

Nieznaczna szkoda. Lekkomyślny panicz ten budowniczy. Mogą dziennikarze, ta wszędobylska, nachalna hołota, wpaść lada chwila. Zlokalizować skandal, katastrofę!

Gdzie sadhus, gdzie bramin? On w swojej zakrystii, tuż przy pokojach gościnnych schowanej, stoi obwieszony kilometrowymi niemal łańcuchami, nadto obciążony trzydziestu pudami537 ważek ze stali; odmawia różaniec filuternymi wielkouchami, zupełnie nagi, postrzępioną flagę jęzora wywiesił i jak dławiduda538zajęty jest szczerze pokątnym wzdychaniem.

Przedsionkiem służba rozplotkowana dźwiga Praksedę i tymczasowo w saloniku białym panny Ewarysty na kozetce składa zranioną, omdlałą. Złamała obojczyk, ma wargi rozcięte. Trudno żądać zeznań, przynajmniej w tej chwili. Fakt pozostaje niezaprzeczony, że to ona właśnie w pracowni była zbawcy Dawida i wywołała niewyjaśnionym, jak dotąd, sposobem ów straszny wypadek.

Yetmeyer dowodzi ratunkową akcją. Swój sztab generalny z A-to-tso na czele koło siebie skupił, dancingowego inżyniera wezwał i dwóch mechaników. Na klucz się zamknęli w miejscu wydarzenia, straż ustawili pod obojgiem drzwiami i coś majstrują, świdrują, śrubują, piłują, heblują, rozmawiając szeptem.

Kolekcjoner krąży po domu swobodnie. Jest wyzwolony z uścisków gościnnych. Właściwie go bawi ta smutna afera, która wynikła z braku przezorności lub jej nadmiaru. Szuka Omara po wszystkich kątach. Książę zbyt roztropny, by nie umiał stronić od gminnej przygody i by życie cenne walącym się domom zechciał poświęcać. Nieustannym wirem około siebie musi być znudzony, gdzieś w jakimś rogu zaszył się przezornie i śpi jak nieżywy. Havemeyera ochota spiera, by tak się kropnąć niezauważony do Ewarysty, ale tam właśnie rozgardiasz największy, lekarze, felczery przy rosyjskiej dziewce. Natomiast sposobność prawie wymarzona, by bez narażania siebie i drugich na podsłuchanie — kilka słów zamienić z własnym opiekunem, z fałszowanym świętym, żebrakiem hinduskim, niby fakirem, a właściwie tylko słono opłaconym, lecz niezawodnym, świetnym detektywem. Skrada się do budy, skąd okowy dźwięczą.

— Co ma oznaczać gruba awantura zaimprowizowana dzisiaj popołudniu?

— Sir, to zrządzenie najwyraźniejsze siły zwanej wyższą.

— Force majeure539 z umowy spisanej przez nas, czy też interwencja samego nieba?

— I pierwsze, i drugie.

— Już ci nie wystarcza niezachwiana pewność w twą ludzką przebiegłość. Do pomocy wzywasz nadziemską tajemność. Bzik religijny i ciebie opętał!

— Źle byłoby z nami, gdybym nie pamiętał o nadzmysłowych naszych przeznaczeniach.

— Dlaczego jednak derwiszowym cudem nad kasą się znęcasz?

— Żelazna kasa już z samej natury jest ociężała, a w dodatku jeszcze skrzętny nasz konkurent zbytnio ją napełnia.

— To cię niepokoi? Czyż płacę zbyt skąpo?

— Kasa pożywieniem stała się niezbędnym dla żarłocznej bestii, której człowieka chciano poświęcić. Wolałem potwora na razie ukoić stalową blachą nadzianą miliardem.

— Nic nie rozumiem. Co z kasą się stało?

— Aligator połknął.

— Kto?

— Krokodyl,