Historia kołka w płocie - Józef Ignacy Kraszewski (gdzie mogę czytać książki online txt) 📖
Historia kołka w płocie to wydana w 1859 roku ostatnia tzw. powieść ludowa Ignacego Józefa Kraszewskiego i jednocześnie prawdopodobnie najkrótsza.
Tytułowym bohaterem jest dąbek, który rośnie na leśnej polanie. Możemy obserwować jego losy i rozwój. Jak możemy się domyślić z tytułu książki, po latach zostaje on kołkiem w płocie, który należy do ubogiej rodziny włościan, Pakułów. Głównym bohaterem historii ludzkiej jest Sachar, syn Pakułów, który dorastając staje się tym „innym” w swojej rodzinie. Jak potoczą się losy chłopca, który nie nadaje się do pracy na roli i zostaje posłany do wojska?
- Autor: Józef Ignacy Kraszewski
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Historia kołka w płocie - Józef Ignacy Kraszewski (gdzie mogę czytać książki online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Józef Ignacy Kraszewski
Niektórzy zapaleńsi brali ją za jakąś zafarbowaną kuzynkę, do której się nie przyznawano...
Że pannę Adelajdę, która za mąż wyjść jakoś nie umiała i za długo siedziała na karku bratowej i brata, nie bardzo tam lubiono, rozumie się że i pannie Natalii nie zbyt było dobrze. Więc pani i sługa tęskniły razem, skarżyły się sobie i czasem płakały po cichu w dwóch ciasnych pokoikach, które im na tyle dworu wyznaczono, pod pozorem że tam było bardzo zaciszno... Wprawdzie piękność Natalki jednała jej przyjaciół rodzaju męzkiego i sam pan Wincenty lubił ją głaskać pod brodę, ale dziewczę było niezmiernie dzikie, pierzchliwe i tak dumne, że przystąpić do siebie nawet Rogali nie dozwalało. Ztąd znowu niechęci wiele. Natalka równie obawiając się przyjaciół i niechętnych, dnie spędzała w pokoiku nad krosnami, a na krosnach tych często leżała wykradziona od pani książka...
Już tedy znacie tyle moją heroinę, że reszty gotowiście się domyśleć. Z okna jej pokoiku widok był na ogród... często tamtędy smutny Sachar przechodził, często skrzypce jego słychać było w pokoiku pani i izdebce służącej.
Potem się jakoś oko w oko spotkali parę razy, ale biedny chłopak ani śmiał zatrzymać się przy pannie Natalii... Dosyć, że ona sama pierwsza musiała przemówić do niego, co ją nie małego kosztowało rumieńca...
I jakoś się poznali, i nie wiem, jak zbliżyli, i bardzo naturalnie zrozumieli...
Ale ledwie się to stało a Sachar zamarzył, że i onby żyć mógł jak drudzy, we dworze szeptać poczęto i przedrwiwać okrutnie, mówiąc jakoby się panna Natalia zakochała w grajku.
Skrzypek uchodził za warjata, jakoś to było nieprzyjemnie i stosunki się zerwały, a Sachar nic się temu nie dziwił, tylko go to zabolało... Ale przywykły cierpieć, nie wydał się ani smutniejszym, ani głupszym, jak to się innym wydarza.
Ludzie zagadali, popatrzali i przestali, aż znowu jakoś panna Natalia spotkała się z Sacharem, a że nikogo nie było we dworze, a chłopiec kredensowy używał wczasu i spał znakomicie chrapiąc, na przydłuższą zabrało się rozmowę...
Darujcie mi czytelnicy, że tak nizkiego pochodzenia częstuję was kochankiem i kochanką, ale przytrudno dziś o innych. Jeśli się kto jeszcze naiwnie kocha i namiętnie przywiązuje, to chyba prości i niezepsuci.
W naszym świecie, sami popatrzcie, czy może się kto z tych młodzieńców zakochać, która z tych panien dać rozmiłować? A nuż ona nie ma tyle posagu, a dusza narzeczonego obciążona bankowym długiem? Możnaż się kochać bez pewności wioski lub kapitału? Godziż się żenić na łaskę Bożą, nie mając zawczasu obrachowanej strawy do trzeciego pokolenia? My albo rozpustujemy, albo mamy fantazyjki skrzydlate, ale żebyśmy mieli się kochać, to się nie pokaże po nas.
Kochają się jeszcze tylko ubodzy, którzy rachunku nie znając, w Pana Boga wierzą i pracy się nie boją.
Żeby zaś owa miłość dwojga prostych ludzi miała być gorszego gatunku od Abeillarda i Heloizy, od Hero i Leandra, nawet od Romea i Julietty, jakoś mi pojąć trudno. Być może, iż się inaczej i prościej wyraża; ale te cudne rozmowy dwojga kochanków przy świetle księżyca, które my dla was układamy w ciepłym pokoju, po dobrym obiedzie, miałyż kiedy miejsce na świecie? Z równem nieprawdopodobieństwem można je bezpiecznie włożyć w usta Sachara i Natalki, jak Artura i Heleny... Ci co się kochają a mocno i serdecznie, mówią nie wiele; najwięcej ci, którym chodzi o to aby miłość jakiej nie czują pokazać. Zamiast rozmowy jest tam szept jakiś cichy, zamiast zaklęć wejrzenie służy, zamiast monologów ręki ściśnienie... ruch każdy wówczas wymowny, a usta ukochanej istoty na wargach kochanka najszczytniejszą poezję śpiewają... i pieśń pocałunku jest jedynym dytyrambem uczucia.
Nie powtórzę wam ani pierwszej, ani ostatniej rozmowy dwojga tych sierot, które uczuły ku sobie miłość z jakiej my cywilizowańsi śmiejemy się głośno, której zazdrościm po cichu... miłość starych czasów jeszcze, jakiej na świecie już nie ma...
I przyszło do tego niewiedzieć jak, rozwinęło się to powoli, a gdy oboje zajrzeli w serca swoje, przelękli się i rozpłakali...
Pani Rogalina, której usłużny jej dwór zaraz doniósł co się święci, wielce rozgniewała się z razu, że dwoje ludzi pod jej okiem kochać się tak śmieli bezczelnie, nie spytawszy o pozwolenie; ale że Natalka należała do Adelaidy, naprzód ją po cichu zaskarżyła przed nią o schadzki wieczorne i miłośne konszachty z Sacharem...
Panna Adelaida chciała się rozgniewać, ale Natalia padła przed nią na kolana, wyznała wszystko i biedna panna uściskała ją milcząc, nie mając odwagi powiedzieć słowa...
Sachara także nikt o to nie strofował; dziwowano się tylko, że miał odwagę przywiązać się do kogoś, on, co dla siebie samego żadnej nie miał przyszłości...
Zresztą pan Rogala daleko był w tym względzie więcej pobłażającym od żony i zawsze mawiał, że za zasadę przyjął w sprawy serdeczne się nie mięszać.
Pozostało więc wszystko jak było; tylko znowu młodych dwoje musieli widywać się rzadziej, ostrożniej i na oko uciekać od siebie, aby ludziom nie dawać powodu do niechęci i potwarzy. Sachar tymczasem dumał sobie i pytał się w duchu: — co ma począć? gdzie żonę zawiedzie? z czego żyć będą? a nie przyszło mu na myśl, że z tego kąta ziemi wyjść nie może, jak ów kół wbity w płot, że jest własnością miejsca, jeśli nie człowieka i nie dorósł do swobody zwierzęcia, ruszającego się gdzie chce i gdzie oczy poniosą. Ale miłość ma dziwną czasem logikę, daleko osobliwszą od tej, którą nieboszczyk Trentowski napisał.
Głównie to wszystkich zajmowało we dworze, jak się stać mogło, by piękna panna Natalia przywiązała się i pokochała takiego szaleńca i odartusa jak Sachar? Nikt tego nie pojmował a wszyscy ruszali ramionami... miała bowiem do wyboru kilku pisarzy prowentowych, jednego ekonoma, kamerdynera wielkiego domu, a nawet maleńkiego dzierżawcę, który zobaczywszy ją w kościele, wzdychał do niej potężnie; mogła świetnie pójść za mąż — a dziś!!..
— Przejdzie to — mówił stary Matyasz — ale nie bez tego, żeby pannie nie szkodziło... wyda się za mąż, to pewna; jeśli nie ona sama, to rozumniejsi od niej to uczynią, ale zawsze już nie tak jakby była pójść mogła, gdyby nie ten Sachar...
Tymczasem, pomimo przepowiedni, przywiązanie ich wcale nie mijało i nie zmniejszyło się wyśmiane i ohydzone... Natalka znosiła szyderstwa spokojnie, z uśmiechnioną twarzą, nie odpowiadając na nie, co najwięcej wszystkich jątrzyło; Sachar wrzał i kipiał jak wściekły, nie znosząc najmniejszej zaczepki, tak, że w końcu zaczęto się go obawiać. A że obojga strzegła zazdrość ludzi, którzy sami się kochać nie mogąc, drugim szczęście wydrzeć chcieli, z daleka tylko lub na chwilę mogli widywać się z sobą... Miłostki przerywa lada maluczka przeszkoda, ale nie miłość prawdziwą, a wierzcie mi, że tę tak nazwać było można, choć nie mówiła po francuzku i nie chodziła w rękawiczkach.
Wiedzieli o tem, że gdy wieczorem otworzy Natalia okienko, a przechodzący Sachar przy niem się zatrzyma, ktoś pewnie będzie podsłuchiwał z krzaków ich rozmowy, że jeśli się zejdą w ogrodzie, ktoś pogoni za niemi... i milczeli, z daleka tylko patrząc na siebie.
Wszyscy zdawali się spiknięci na ich zgubę, starzy i młodzi, od Matyasza do Kasperka w kredensie, ale najsrożej obchodziła się z niemi pani Dorota, która zawsze jeszcze pojąć nie mogła, jak takim ludziom przyjść może na myśl bez pozwolenia się kochać i trwać uparcie w namiętności zakazanej.
Pan Wincenty śmiał się z jej gniewu, siedząc pod piecem, tak była śmieszną ze swą powagą pani i gospodyni domu, trwożnej o prawa nad sercami i głowami podwładnych; a im więcej śmiał się pan Wincenty, tem pani mocniej się gniewała...
Najmniejszego do tego powodu nikt jej nie dawał: Sachar służył milczący, Natalka siedziała nad krosnami, we dworze szło wszystko swoim porządkiem...
I po niejakim czasie powiedziano sobie, że kochankowie już się kochać przestali...
A miłość ich cicha i trwożna, wyśmiana i wyklęta, trwała przecie, wzmagając się z dniem każdym, i jedna panna Adelaida wiedziała tylko, że byli sobie wierni, ale pobłażliwa dla nich, milczała.
Spróbowała nawet, gdy sam na sam była z bratem, spytać go, czyby nie można pożenić ich z sobą... ale pan Wincenty takim parsknął śmiechem, że się przestraszyła, nie pojmując coby tak niedorzecznego powiedzieć mogła.
— Pożenić ich, wyśmienicie — rzekł brat — dalejże co? chyba im dać Dębin, żeby sobie panowali. Pan Sachar artysta, na chleb pracować nie będzie, pannę Natalię wychowałaś na wielką panię... chodzi w sukienkach i kapeluszach... do chaty nie wrócą... ślicznąbyś im dała przyszłość.
Wieczorem panna Adelaida wspomniała o tem Natalii, a dziewczę rzuciło się przed nią na kolana.
— Tylko się nam pobrać pozwólcie — powiedziała jej — pójdziemy do chaty oboje, wdziejem siermięgi, do których nas Bóg stworzył, będziemy pracować i trud nas nie zastraszy, a błogosławić was całe życie przy każdej nie zapomnim modlitwie!
— Moje dziecko... ależ to nie zależy odemnie! I popłakały się obie.
— Czekajmy cierpliwie — mówił Sachar — Bóg łaskaw... ludzie się zlitują, a jeśli nam bronić będą szczęścia, ucieczem ztąd za morza; wszędzie zarobić można na chleba kawałek i powietrza nam płacić nie każą... ja na ciebie zapracuję...
Natalia popłakała i usiadła do krosienek i czekali...
Rok minął i drugi, a we dworze nic się nie zmieniło; do pięknej Natalki wciąż szli z ofiarami zakochani wielbiciele i odchodzili bez nadziei... co wieczora spotykali się z Sacharem, uścisnęli ręce i rozstawali smutni. Jeden nareszcie z natarczywych pretendentów o jej rękę, wyrobił sobie opiekę pani Doroty, która go obiecała ożenić.
Nie wzięła się do tego jednak jak z razu, siłą i rozkazem, ale z przebiegłością niewiasty, która zna serce ludzkie. I zbliżyła się do Natalki przyjaźniej, poufalej, zaczynając od ogólnych wyrazów o losie i świecie, a kończąc na teorji miłości ludzkiej, która kwitnie od lat 15 do 20 tylko...
Zimny rozsądek, powoli i chłodno stający przeciwko uczuciu ze swym stalowym orężem, jeżeli w pierwszej chwili pobity nie zostanie, zawsze ma wielkie prawdopodobieństwo wygranej. W doraźnem starciu uczucie bierze często górę, ale rozum jest jak piechota, która murem stojąc odeprze nacisk harcującej jazdy...
Pani Rogalina wciąż powtarzała pięknej Natalce:
— Moja droga, z twoją twarzyczką i wychowaniem, które winnaś swej pani, możesz, jak na siebie, zrobić prawdziwie dobrą partię... szkoda mi że się upierasz... Życie to nie jeden wieczór wiosenny spędzony u boku ulubionego... to podróż, potrzebująca towarzysza pewnego i z sakwą zapaśną...
Potem wracając znowu do tego przedmiotu, mówiła jeszcze...
— Gdyby wam nawet pozwolono się pobrać... cóż z tego? Sachar nigdy gospodarzem nie będzie, jemu to skrzypka, to włóczęga w głowie... Pókiście młodzi, miłość często głodu poczuć nie da... ale na starość, gdy to wystygnie, a przyjdzie siąść u zimnego komina bez kawałka chleba?.. pomyśl sama, moje dziecko... tyś nadto rozsądna byś tego zrozumieć nie umiała...
Natalka uznała w duchu że jest rozsądna, i poczęła myśleć i jakoś się ulękła tej przyszłości, którą dotąd widziała tak różową...
I Sachar znalazł ją we łzach, chłodniejszą jakąś, bojaźliwą, ale nie wierzył by kiedy to serce zdradzić go mogło...
A Natalka już się wahała... Kto waha się ten nie kocha... miłość która nie wzrasta, już stygnie. Sachar szalał coraz mocniej, dziewczę powoli się cofało... i parę razy nie znalazł jej w izdebce, a gdy się do niej docisnął, kazała mu odejść, by ich kto nie postrzegł.
I widywali się coraz rzadziej, a Natalka posmutniała... stała na rozdrożu, w niepewności dokąd pójdzie... Z jednej strony był rozsądek z workiem w ręku, z drugiej miłość bosa, odarta, zapłakana, ale jeszcze sercu droga...
Tak długo już wiernymi byli sobie, że w końcu on nie mógł przypuścić w niej zmiany, i choć ją poczuł, nie zrozumiał...
Dziewczę stroniło od niego — on wierzył że świat temu winien nie ona... grał tylko boleśniej, płakał częściej, burzył się w duszy na ludzi, a kochał jak w pierwszym dniu kiedy się uśmiechnęli do siebie.
W chacie Pakułów wiedziano już o tem i przez dworskich i od niego, ale ojciec mówił od początku że z tego nic nie będzie i studził syna jak umiał; matka się obawiała, dziaduś wprost prorokował, że dziewczyna zdradzi: miał lat przeszło osiemdziesiąt i nie wierzył dziewczętom...
— Z tego wszystkiego — powiadał — nowa tylko jakaś bieda wyrośnie...
Natalka nareszcie popłakawszy, sama powiedziała sobie to co jej dzień w dzień powtarzała pani Rogalina... i natychmiast dojrzała, że Sachar był trochę szaleniec, a życie z nim niepodobieństwem...
Jednak gdy do niej przychodził pokorny, drżący, biedny, nie śmiejąc nawet dotknąć tej dłoni, która przez lat kilka nawykła w jego rękach spoczywać, gdy zagrał i zaśpiewał, gdy poszeptał temi słowy co serce jej otwarły, biedne dziewczę ze łzą w oku przytulało się do niego i nie wiedziało jak rozstać... jak mu powiedzieć... jak go pożegnać.
Była tam jeszcze na dnie iskierka przywiązania niedogasła, ale dął na
Uwagi (0)