Maria. Powieść ukraińska - Antoni Malczewski (jak czytac za darmo ksiazki w internecie TXT) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Maria autorstwa Antoniego Malczewskiego to pierwsza polska realizacja gatunku (została napisana w 1824 roku, a opublikowana w 1825), jakim jest powieść poetycka.

Malczewskiego do napisania tego utworu zainspirowała historia o zbrodni dokonanej na Gertrudzie Komorowskiej, pierwszej żonie Szczęsnego Potockiego, na polecenie teścia, Franciszka Salezego Potockiego. Autor nie odtworzył jednak historii dokładnie, zmienione zostały także czas i miejsce wydarzeń — w powieści odbywają się one w XVII wieku na Ukrainie. Utwór charakteryzuje specyficzny byronowski pesymizm (Malczewski silnie inspiorwał się Byronem) – mówi się, że to „poemat skrajnego pesymizmu” — a także nastrój grozy, konfrontacja z tajemnicą istnienia i śmierci.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Antoni Malczewski
Epoka: Romantyzm
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Maria. Powieść ukraińska - Antoni Malczewski (jak czytac za darmo ksiazki w internecie TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Antoni Malczewski

Idź do strony:

Komentarz Józefa Ujejskiego I. Antoni Malczewski 1. Koleje życia 2. Koleje twórczości II. Maria 1. Geneza psychologiczna, historyczna i literacka 2. Kompozycja 3. Przyroda i ludzie 4. Styl 5. Co nowego wniosła Maria do literatury polskiej? 6. Kilka słów o wydaniu obecnym Bibliografia Przypisy Wesprzyj Wolne Lektury Strona redakcyjna

Maria Powieść ukraińska

Do Jaśnie Wielmożnego Juliana Niemcewicza

Dawno już niedoznana pociecha ożywia serce moje w chwili, w której mi wolno, przypisując JWWPanu tę powieść, publicznie wyrazić uwielbienie dla Jego charakteru i tej niezmordowanej życiem, świetnej wyobraźni a pełnej wdzięków erudycji, jakich nie przestajecie używać na wzbogacanie literatury polskiej w coraz nowe i tak szacowne dzieła. Nie dziw, że mnie to bardzo podchlebia, iż mi pozwalacie ozdobić karty moje Waszym imieniem; kiedy dusza każdego rodaka lubi się karmić słodyczą Waszego pióra i nie tylko mój umysł rad się przegląda w biegu czystym i użytecznym Waszego życia: więcej powiem — i nikt mnie o przesadę nie oskarży — imię Wasze jest dla młodych Polaków noszonym przy sercu zabytkiem, bośmy się o Waszej sławie jeszcze od naszych ojców dowiedzieli, a Wy czarownym sposobem przypominacie się ciągle naszej wdzięczności1. Nie znajdziecie w moich wierszach tego powabu, który swoim nadawać umiecie; tęskne i jednostajne jak nasze pola i jak mój umysł, ciemną tylko farbą zakryślą Wam niewykończone obrazy: ale jeśli ten hołd słaby, oddany Waszej zasłudze, wznieci w Was jakie miłe uczucie, już ja wtedy hojnie zapłacony będę za moje posępne malowidło, kiedy się choć chwilę zastanowicie, jak to ziomkowie wysoko cenić umieją Wasze przymioty i prace.

Jaśnie Wielmożnego WPana

Najniższy sługa

Malczeski2

Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/

Pieśń I

Wszystko się dziwnie plecie

Na tym tu biednym świecie:

A kto by chciał rozumem wszystkiego dochodzić,

I zginie, a nie będzie umiał w to ugodzić.

Jan Kochanowski I

Ej! ty na szybkim koniu, gdzie pędzisz, kozacze3?

Czy zaoczył4 zająca, co na stepie skacze?

Czy rozigrawszy myśli, chcesz użyć swobody

I z wiatrem ukraińskim puścić się w zawody?

Lub może do swej lubej, co czeka wśrzód5 niwy,

Nucąc żałosną dumkę, lecisz niecierpliwy?

Bo i czapkęś nasunął, i rozpuścił wodze,

A długi tuman kurzu ciągnie się na drodze.

Zapał jakiś rozżarza twojej twarzy śniadość,

I jak światełko w polu błyszczy na niej radość,

Gdy koń, co jak ty, dziki, lecz posłuszny żyje,

Porze6 szumiący wicher wyciągnąwszy szyję.

Umykaj, Czarnomorcu7, z swą mażą8 skrzypiącą,

Bo ci synowie stepu9 twoją sól roztrącą.

A ty, czarna ptaszyno, co każdego witasz,

I krążysz, i zaglądasz, i o coś się pytasz,

Spiesz się swą tajemnicę odkryć kozakowi —

Nim skończysz twoje koło, oni ujść gotowi.

Pędzą — a wśrzód promieni zniżonego słońca,

Podobni do jakiego od Niebianów gońca —

I długo, i daleko, słychać kopyt brzmienie:

Bo na obszernych polach rozległe milczenie;

Ani wesołej szlachty, ni rycerstwa głosy10,

Tylko wiatr szumi smutnie uginając kłosy11;

Tylko z mogił westchnienia i tych jęk spod trawy,

Co śpią na zwiędłych wieńcach swojej starej sławy.

Dzika muzyka — dziksze jeszcze do niej słowa,

Które Duch dawnej Polski potomności chowa —

A gdy cały ich zaszczyt12, krzaczek polnej róży,

Ah13! czyjeż serce, czyje, w żalu się nie nuży?

III

Minął już kozak bezdnię14 i głębokie jary,

Gdzie się lubią ukrywać wilki i Tatary;

Przyleciał do figury (co jej wzgorek znany,

Bo pod nią już od dawna upior pochowany),

Uchylił przed nią czapki, żegnał się trzy razy

I jak wiatr świsnął stepem z pilnymi rozkazy.

I koń rzeski15, żadnym się urokiem nie miesza,

Tylko parschnął16, i wierzgnął, i dalej pospiesza.

Ciemny Boh17 po granitach srebrne szarfy snuje,

A śmiały, wierny kozak myśl pana zgaduje —

Szumi młyn na odnodze, i wróg w łozie szumi,

A żwawy wierny konik kozaka rozumi18 —

I przez kwieciste łąki, przez ostre bodiaki19

Lżej się nie przesuwają pierszchliwe sumaki20;

I jak strzała schylony na wysokiej kuli21,

Czai się zwinny kozak, do konia się tuli;

I przez puste bezdroża król pustyni rusza —

A step — koń — kozak — ciemność — jedna dzika dusza.

O! któż mu tam przynajmniej pohulać zabroni?

Zginął — w rodzinnym stepie nicht22 go nie dogoni.

Ruszaj, ruszaj, kozacze — pośpiech nakazany;

W starym, wyniosłym zamku niemałe odmiany:

Pan Wojewoda, z synem od dawna w rozprawie23,

Długo teraz rozmawiał — i bardzo łaskawie;

A jednak — żywe były urazy i zwady,

Zatruta serc pociecha, zniszczone układy24,

I łzy czułej rozpaczy i pychy zapału

Płynęły — często — gorsko25 — ale bez podziału26.

Już inaczej w tym zamku — znikły niesmak, żałość,

Jaśnieje przepych pański, naddziadów wspaniałość;

Już wśrzód licznego dworzan i służby orszaku,

Grona paziów, rycerzy domowego znaku27,

W okazałe komnaty (długo niewidziany)

Zeszedł pan Wojewoda, bogato przybrany;

A gdy każdy to szczęście usiłował głosić28 —

Zdawał się więcej synem niż chlubą unosić.

W spokojnych jego rysach29 trudno poznać znamię

Głębokich wewnątrz uczuć; tylko dzielne ramię —

Świetna mowa30, dla ludzi — imię znakomite —

Co w sobie, to na zawsze dla wszystkich ukryte;

Lecz teraz, czy z potrzeby, czy w nagłym wzruszeniu,

W pieszczotach dawał ulgę długiemu cierpieniu;

I gdy w cichości z synem jakąś sprawę waży,

Widocznie — uśmiech igrał na poważnej twarzy;

A w oczach się mignęła szybka, dzika radość,

Jak kiedy długim chęciom już się staje zadość,

Jak gdy w trudzącym biegu i myśli ucisku

Spocznie kto już na chwilę — choćby na mrowisku.

Spocznie? — oh! może tylko czoło pałające

Położy, gdzie go żądeł czekają tysiące.

Do późnej nocy w zamku zgiełk i tętent trwały;

Do późnej nocy trąby i wiwaty grzmiały:

Dawny wrócił obyczaj, wspaniała ochota,

Długie się stoły śklniły31 od srebra i złota;

I loch pański jak serce zdawał się otwarty —

A stary węgrzyn32 płodził nie bez duszy żarty;

I godząc huczne tony z wesołym hałasem,

Muzyka z swą melodią przebiła się czasem33.

Do późnej nocy twarze — ostre — malowane —

Przodków w długim szeregu zebranych na ścianę,

Zdały się iskrzyć nieraz martwymi oczami

I śmiać się do pijących, i ruszać wąsami.

W ustach mieszka wesołość — w oczach myśl zgadnienia34

W głębi to, w głębi serca35 robak przewinienia;

A gdy jaka uciecha razem ludzi zbierze,

I Pycha, i Pochlebstwo śmieją się — nieszczerze.

Może tak w dawnym zamku — bo w rznięte podwoje36

Już Noc zaprowadziła ciemne rządy swoje;

Już ucichli surmacze37; Sen Szczęście osłania;

I puszczyk z wieży zaczął grobowe wołania;

A jeszcze — w bocznym skrzydle obszernej budowy,

Gdzie dzielny Wojewoda wzrok orli, surowy,

Pomarszczoną powieką w ustroniu przyciska,

Jak w jaszczur38 kryją kamień, którym duma błyska —

Jeszcze stuk chodu słychać — lub ciężkie westchnienia,

W przerwanym tępotaniu39, wracają sklepienia.

Nicht tam niezawołany wnijść się nie poważy —

Tam jego myśl ukryta samotnie się żarzy —

Tam może brnąć już w rozpacz, w niezwykłej niemocy,

Depce burzliwym krokiem po ciemnościach nocy,

Jakby w jej czarnym tchnieniu chciał gdzieś znaleźć rękę

Krwawej, zgubnej przyjaźni — lub zgasić swą mękę!

I gdy z gorących oczów40 sen trwożny odlata,

I gdy mu duszną była wysoka komnata,

Otworzył wąskie okno — patrzał czas niejaki

Na swoje liczne hufce, rozwinięte znaki,

Co się do nakazanej zbierały wyprawy;

Słuchał budzącej trąby i wojennej wrzawy:

Prychają rącze konie, brzęczą w ruchu zbroje,

Szumią skrzydła husarzy, chcą lecieć na boje.

Dla nich wstające słońce w różowej pościeli

Blaskiem złotych warkoczy widokres weseli41,

I wznosząc świetne czoło, najpierwszym spojrzeniem

W ślniącej stali swe wdzięki postrzega z zdziwieniem;

Dla nich pachnący wietrzyk, co swój oddech świeży

Dmucha na włosy dziewic i pióra rycerzy;

Dla nich gwar małych ptasząt, w żywej słodkiej nucie,

Co z mokrych rosą dziobków wyrywa uczucie:

Nie dla niego42 — on nie chciał na widoku zostać —

W niknących cieniach zamku zanurzył swą postać,

Jak te straszące mary43, które bojaźń nasza

Widzi w bezsennej nocy — poranek rozprasza.

VII

Dano znak — wrzasły trąby — szczęknęły podkowy —

Mężnego towarzysza wierny szeregowy44

Jak cień nie odstępuje; i szybkim obrotem,

W ciasną gotycką bramę suną się z łoskotem.

Zagrzmiała długim echem do sklepienia drząca —

Aż łagodniejszą ziemię45 lżej kopyto trąca;

I ciszej, ciszej brzęcząc — już słabo — z daleka —

Głuchy dochodzi odgłos i coraz ucieka.

Dopiero to na polu — gdzie ogromne koło

Wytoczyło już słońce — bujają wesoło;

I pstrym swoim proporcem nim sławy dostąpią46,

W żywych strumieniach światła jak orły

Idź do strony:

Darmowe książki «Maria. Powieść ukraińska - Antoni Malczewski (jak czytac za darmo ksiazki w internecie TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz