Wieś opuszczona - Oliver Goldsmith (książki co czytać txt) 📖
Krótki opis książki:
Utwór będący pochwałą wyidealizowanej wsi, w której autor spędził swoje dzieciństwo.
Poemat autorstwa angielskiego pisarza brzmi jak pierwowzór Mickiewiczowskiej Inwokacji z „Pana Tadeusza”. Olivier Goldsmith we „Wsi opuszczonej” kieruje swoje słowa do irlandzkiej ziemi, niegdyś idyllicznej, przynoszącej pokarm i będącej źródłem utrzymania dla mieszkańców, radosnej i wypełnionej zabawą, teraz opuszczonej i zaniedbanej w wyniku przemian społeczno-gospodarczych. Zmodyfikowany został nie tylko krajobraz, zmienili się też ludzie, wcześniej weseli i szczęśliwi, a obecnie zmartwieni i walczący o przetrwanie w nowej rzeczywistości. Autor odbywa sentymentalną podróż w swoje rodzinne strony i ubolewa nad opuszczoną wsią.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Oliver Goldsmith
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Wieś opuszczona - Oliver Goldsmith (książki co czytać txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Oliver Goldsmith
class="stanza-spacer">
Jak miły odgłos nieraz w pogodne wieczory,
Szelestu rolniczego słyszałem z tey góry:
Tam gdym często dumaiąc przechadzał się zwolna,
Milszą mi pomieszana była wrzawa dolna.
Pieśniom mleczarki, pasterz przyśpiewuie młody,
Spotykaiąc cielęta ryczą liczne trzody,
Gęsi krzyczą ustannie około sadzawki,
Dzieci z szkoły wypadłszy biegną do zabawki;
Pies czuyny wietrząc szelest na powietrze szczeka.
Smiech pusty myśl tłómaczy swobodnego człeka:
W słodkim nieładzie wszyscy mieszczą się pod cieniem,
Słychać wszystkich za każdém słowika milczeniem.
Lecz teraz żadna wrzawa ludności nie głosi,
Wesołego szelestu wietrzyk nie roznosi,
Nikt nie depcze zarosłych dróg, śpiesznemi kroki,
Zginęły społeczeństwa wesołe widoki!
Zginęły! prócz samotney staruszki tey w podle,
Co drząca, nachylona siedzi przy tém źrzódle,
Tę biedną wdowę w wieku zostałą bez chleba,
Zbierać zielsko w strumyku przymusza potrzeba,
Łamać cierń, aby w zimie była nim ogrzana,
Szukać na noc siedliska i płakać do rana.
Ta została, gdy cała zginęła gromada,
Ta, smutną wieść żałosnych okolic powiada.
Przy tym gaiu, gdzie niegdyś był ogrodek mały,
Gdzie ieszcze rośnie kwiatek nieieden zdziczały,
Gdzie kilka lichych krzaków podnosi się blisko,
Było plebana wioski tey, skromne siedlisko.
Kochało go sąsiedztwo, co kray ten otacza,
Z tysiącem złotych na rok uszedł za bogacza:
Oddalony od miasta dni pobożne liczył,
Nie odmieniał probostwa i zmieniać nie życzył;
Nie znał on górowania i podchlebstwa sztuki,
Do wolnych czasów, wolne stosować nauki;
Szczycił on się z cnót innych sercu iego drogich,
Nie wzmógł się ale często wspomagał ubogich.
Każdy nędzarz do domu iego drzwi otwierał,
Wyłaiał za tułactwo, lecz łzy ich ocierał.
Dawno mu znany żebrak u niego przebywa,
Którego pierś zgrzybiałą kryie broda siwa.
Zniszczony marnotrawca, iuż dumą nie zdięty,
Wyznał się krewnym iego i został przyięty.
Zołnierz bez służby w domu na nocleg się mieści,
Siada przy ogniu, długie rozprawia powieści;
Opłakuie swe rany, straszne woien ślady,
Za broń wziął kiy na ramie, daie bitw przykłady.
Rad gościom dobry kapłan kwilić się zaczyna,
W nieszczęściu o ich wadach wszelkich zapomina;
Mniey baczny na ich cnoty albo ich przywary,
Miłosierdziem uprzedza swey ludzkości dary.
Tak gdy się szczycił biedne wspomagać sieroty,
Nawet słabości iego były z strony cnoty;
Z urzędu zawołany do chorego śpieszył,
Nad każdym czuwał, płakał, modlił się, pocieszył.
Jak ten ptak, co staranny nad swemi pisklęty,
Chce wznieść ich pod niebiosa wszystkiemi zachęty;
Tak on przewłoki ganił, wszelkich starań użył,
Do lepszych światów wzywał, za dowodzcę służył.
Przy łożu gdzie ostatek życia obumiera,
Gdzie zgryzota, sumnienie i boleść naciera,
Jest ten cny pocieszyciel: kilka słów wyrzeknie,
A zaraz rozpacz z trwogą od duszy ucieknie.
Nędzarz drżący, którego pociechą wspomoże,
Z słabym iękiem ostatnim, głosi chwały Boże.
W kościele miał pokorę nie przysady zdrożne,
Spóyrzeniem swoiém zdobił siedliska pobożne;
Usta iego dokładniey słów prawdy dowiodły,
Trzpiot co wyszydzać przyszedł, został się na modły.
Po mszy z powinném iego cnot uszanowaniem,
Wszyscy wierni rolnicy cisnęli się za niem.
Dzieci nawet z pieszczoty wesołemi biegli,
Brali za suknię, aby w nim uśmiech postrzegli;
Z rodzicielską dobrocią dał im uśmiech miły,
Cieszyła go ich radość, cierpienia smuciły.
O nich troskliwy w sercu, ich był przyiacielem,
A ważnieyszych rozmyślań niebo było celem.
Jak ta skała co wznosi swe poważne głazy
Nad dolinę, i miia chmur nawałne razy,
Chociaż się niżey często nagła burza wznieca,
Słońce zawsze pogodny wierzchołek oświeca.
Przy płocie co się kręto wiie obok drogi,
Który porosł wesoło w nieużyte głogi,
W domku swoim panuiąc, gdzie wrzask zawsze huczał,
Wieyski bakalarz drobnę szkołę swą nauczał;
Surowy to był człowiek, i przestraszyć zdolny!
Znałem go dobrze, znał go każdy nieuk szkolny.
Niemylnie z twarzy iego, wcześnie drżące żaki
Zgadli zrana, czy groził w dzień przypadek iaki?. ...
Umieli doskonale udać śmiech otwarty,
Gdy żartował, gdyż często miewał swoie żarty:
Lub natychmiast w podszeptach roznieśli w około
Wieść niepomyślną, kiedy zachmurzył swe czoło.
Czyli nadto łagodnie, czy surowo sądził,
Zawsze on z przywiązania ku naukom błądził.
Cała wieś nauk iego nie mogła okrzyczyć,
Powiadano, że umiał i pisać i liczyć,
Przepowiedać pogodę, rozmierzać granice,
Wieść niosła, że zgadywał nawet taiemnice.
W dysputach znał się pleban na iego zalecie,
Bo chociaż zwyciężony, dysputował przecie.
Słowa uczono-długie, ich wymowa dzika,
Naywięcey przytomnego zdziwiły rolnika.
Patrzyli się nań wszyscy i każdy się zdumiał,
Ze ieden człowiek mały tyle rzeczy umiał.
Już znikła sława iego: iuż nie widać teraz
I śladu mieysc gdzie dawniey tryumfował nieraz.
Opodal tego drzewa, co rośnie wysoko,
Gdzie znak choiny wabił przechodzących oko;
Był ten dom co szafował trunek wyśmienity,
Dokąd uczęszcza starzec, rolnik pracowity;
Tam się wieśniak polityk z powagą odzywa,
Opowieda nowiny starsze od ich piwa. Jeszcze ma pamięć czułey doznaie radości,
W opisywaniu izby dla przyięcia gości.
Piaskiem słanę podłogę, pobielane ściany,
Klekoczący za drzwiami zegar malowany.
Szafę potężną, która dwoiaką wygodą,
Na noc stała się łożkiem a na dzień komodą.
Obrazki które łączą naukę w ozdobie,
Dziesięcioro przykazań lub Pan Jezus w żłobie.
Nad belką wisiał latem na każdę niedzielę
Maioranek, Brzezina, i Tatarskie ziele,
A potłuczone kubki, dla oka iedynie
Szklnily się wystawione rządem na kominie.
Czcze, znikome ozdoby! niezdolne ocalić,
Lichego domku, skoro iął się z czasem walić.
Upadł!.... Już w nim nie znaydą więcey kmiotki biedne,
Rozrywki w posiedzeniu choć na chwilę iednę;
Już tam więcey i chłopek nie będzie przychodził,
Ażeby w zapomnieniu prace swe osłodził.
Ani nowiny wieyskie, ni bayki o strachach,
Ni się pieśń żwawa w pustych nie odezwie gmachach.
Już kowal nie zasiędzie z mniey posępném czołem,
Wsparty na silney dłoni by słuchał za stołem.
Już się więcey krzątaiąc gospodarz nie sili,
Aby wszyscy koleyno radości użyli;
A z słabemi wymówki iuż dziewczyna młoda,
Nie napocznie wprzód trunku nim go drugim poda.
Pogardzaycie wy dumni, śmieycie się bogacze,
Na te proste, szczęśliwe zabawy wieśniacze.
Droższym dla mnie, zgodnieyszym iest z moiemi zmysły
Jeden wdzięk przyrodzenia niźli sztuk wymysły.
Szczera radość, do którey natura porusza,
Zniewala nas: Jey chętnie poddaie się dusza.
Ona swobodny umysł łagodnie przenika,
I zayzdrości, obrębów, przeszkód nie spotyka.
Ale w dumnym przepychu, w późney maskaradzie,
W głupstwach które się wznoszą na zbytku zasadzie;
Nim trzpiot połowę swego nasyci życzenia,
Już radość wymuszona w nudy się zamienia.
Wtenczas gdy mody wszystkie powaby swe głoszą,
Serce nie wierząc pyta: czyż to iest roskoszą?....
Rządcy, i prawd badacze! których oko świadkiem
Jak się bogaty wzmaga, uboższych upadkiem,
Do was należy wskazać różnicę prawdziwą
Pomiędzy ziemią świetną, a ziemią szczęśliwą.
Przynosi woda z pychą skarby Ameryki,
Wita ie głupstwo z brzegu głośnemi okrzyki,
Skarby!.... aż skąpiec mógłby nasycić się niemi!
Spieszą chciwi bogacze po nich z całey ziemi;
Lecz cóż ztąd za korzyści?.... Owe składy zbytku
Nie wspomagaią potrzeb istnego użytku;
Większa strata: gdyż człowiek dumny z skarbów drogich,
Posiadł mieysce co kilku żywiło ubogich.
Mieysce na staw, na ogród obszerny ogarnie,
Mieysce potém na staynie, wozownie i psiarnie.
Aby na miękkie ciało wdział iedwabną szatę,
Połknął wsi okolicznych półroczną intratę,
Pałacyk co się wznosi w roskoszném ustroniu,
Nie pozwala stać chatce na przyległém błoniu.
Tak, nieuchronne nawet potrzeby do życia
Oddaiem, dla prędkiego zbytków czczych nabycia.
A kray cały upstrzony dla zabaw człowieka,
W nieurodzaynym blasku zguby swoiey czeka.
Jak nadobna niewiasta w nic nieprzystroiona,
Pewna że wszystkich wdziękiem młodości pokona;
Nie chce ćwiczyć się w ozdob powierzchnich nauce,
I zwycięstw oczu swoich nie iest winna sztuce,
Gdy zginą wdzięki, (krótkie iest ich panowanie!....)
Starość przyidzie i licznych kochanków nie stanie,
Wtenczas ona chce błyszczeć, podobać się rada,
I w stroiu szuka wdzięków których nie posiada.
Tak się dzieie z tą ziemią, którą zbytek niszczy,
Nayprzód w prostych powabach przyrodzenia błyszczy,
Podwaia świetność swoię gdy grozi ruiną,
Jey widoki nas dziwią, iey pałace słyną,
A z wesołego kraiu, głód i przykra nędza
Wygnawszy smutne kmiotki, po świecie rozpędza.
Wtenczas gdy oni giną bez życia sposobu,
Kray ma postać kwitnącą ogrodu.... i grobu.
W iakiémże się ubogi ma schronić siedlisku,
Gdzieby nieludzkiey dumy uniknął ucisku?....
Może on się ku wspolney zechce udać łące;
Aby trawy szukały owieczki paszące?
Możnieysi podzielili te obszary wspolne;
I w dzikiey puszczy dla nich nie iest mieysce wolne.
Może póydzie do Miasta?.... i cóż tam znachodzi?....
Zbytki, lecz których iemu dzielić się nie godzi;
O tysiącach sztuk różnych żeby się dowiedzieć,
Jak dogodzić rozpustom, ród ludzki przerzedzić?
Zeby widział, co wiedzą roskosznicy sami,
Ze każdy zbytek bliźnich okupuią łzami?
Tutay gdy dworak szatą połyskuie złotą,
Siedzi blady kunsztownik nad zmudną robotą;
Tutay zdrayca swym blaskiem przepychu zachwyca,
A tam przy samey drodze straszy szubienica;
Tu do przybytku zabaw o północney porze,
Pośpiesza każdy w świetnym odziany ubiorze.
Huczą w ulicach szumney wspaniałości wrzaski,
Tam się iskrzą pochodnie, a tu grzmią kolaski:
Pewno w takich pozorach nie widać boleści,
W nich pewno szczera radość bez przerwy się mieści;
Czyż tak mniemasz w istocie?.... zwróć oko niestety,
Do tey biedney pod murem zdrętwiałey kobiety.
Ach! ona może niegdyś pośrzód wieyskich wygód,
Łzy roniła słuchaiąc niewinności przygód;
Jey skromne oko mogło bydź ozdobą chatki,
Jak Fiiołek pod cierniem ukrywa swe kwiatki.
Teraz sama bez cnoty i bez przyiaciela,
Leży u drzwi na progu swego zwodziciela,
Wzdrygaiąc się na zimno i przenikłe deszcze,