Kuszenie świętego Antoniego - Gustaw Flaubert (nasza biblioteka TXT) 📖
„Kuszenie św. Antoniego”, określane jako dramat, poemat prozą lub powieść, wyróżnia się nie tylko syntezą form. Dla Flauberta było to „dzieło całego mojego życia”. Pracował nad nim przez ćwierć wieku, od pierwszej, naznaczonej pesymizmem wersji, ukończonej w roku 1849, po trzecią i ostateczną, opublikowaną w roku 1874. Powstały tekst równie jak obrazy fascynuje bogatą i żywą wizją pokus, z jakimi mierzy się pustelnik. Przewijający się przed Antonim oszałamiający korowód przedstawicieli rozmaitych wyznań wczesnochrześcijańskich, gnostyckich, manichejskich, herezjarchów i cudotwórców, prezentujących różnorodne poglądy na Boga i świat, wir wiar, bogów, fantastycznych istot i potworów zmusza go do zmierzenia się z brakiem pewności co do wiary i wiedzy.
- Autor: Gustaw Flaubert
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Kuszenie świętego Antoniego - Gustaw Flaubert (nasza biblioteka TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Gustaw Flaubert
70. Dżian ben Dżian (mit.) — w folklorze arabskim legendarny władca duchów, posiadacz tarczy o cudownych mocach, budowniczy piramid. [przypis edytorski]
71. Simorg a. Simorg-anka (mit.) — w legendach perskich i arabskich nieśmiertelny, piękny ptak przypominający feniksa. [przypis edytorski]
72. istm — przesmyk, wąski pas lądu pomiędzy dwoma morzami. [przypis edytorski]
73. szylkret — tworzywo pozyskiwane ze skorup żółwi morskich. [przypis edytorski]
74. Kabirowie (mit.) — staroż. bóstwa, pochodzące zapewne z Azji Mniejszej, przez Greków czczone gł. na wyspie Lemnos i Samotrace; utożsamiane z karłowatymi synami egip. boga Ptaha. [przypis edytorski]
75. Szebar — popr. szebat a. szwat: jedenasty miesiąc kalendarza żydowskiego. [przypis edytorski]
76. montaniści — ruch religijny powstały ok. 150 we Frygii, od IV wieku nazywany od imienia Montana (Montanusa), najwybitniejszego propagatora i organizatora; kładł silny nacisk na wysokie standardy etyczne i ascezę. [przypis edytorski]
77. Dionizy z Aleksandrii a. Dionizy Wielki (ok. 190–264) — patriarcha Aleksandrii, teolog, pisarz, święty chrześcijański; więziony podczas prześladowań, zmarł śmiercią naturalną. [przypis edytorski]
78. Cyprian z Kartaginy (ok.200–258) — biskup Kartaginy, apologeta, święty chrześcijański; podczas prześladowań w 250 uciekł z miasta i ukrywał się. [przypis edytorski]
79. Grzegorz Cudotwórca (ok. 213–270) — biskup, jeden z tzw. Ojców Kościoła, święty chrześcijański; uniknął prześladowań za czasów Maksymina Traka. [przypis edytorski]
80. Piotr z Aleksandrii — Piotr I, patriarcha Aleksandrii (300–311), uwięziony podczas prześladowań przekonywał do wyrozumiałości wobec tych, którzy w zagrożeniu złożyli ofiary bogom lub wydali księgi chrześcijańskie w ręce władz. [przypis edytorski]
81. sobór elwirski — synod w Elwirze w płd. Hiszpanii, jedno z pierwszych ogólnych zgromadzeń duchowieństwa; miał miejsce na początku IV w. (ok. 305?); w kanonie 60 orzeczono, że jeśli ktoś zniszczył pogański posąg kultowy i z tego powodu został skazany na śmierć, nie zostanie zaliczony w poczet męczenników. [przypis edytorski]
82. zakon (daw.) — tu: Biblia. [przypis edytorski]
83. Balaam — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23). [przypis edytorski]
84. Eschylos — Ajschylos (525–456 p.n.e.), tragediopisarz grecki. [przypis edytorski]
85. Sybilla kumejska a. kumańska — kapłanka wyroczni Apollina w Cumae, w pobliżu ob. Neapolu. [przypis edytorski]
86. Klemens Aleksandryjski (150–215) — gr. filozof i teolog wczesnochrześc., nauczyciel Orygenesa. [przypis edytorski]
87. Hermas (II w.) — pisarz wczesnochrześcijański, autor Pasterza. [przypis edytorski]
88. Orygenes (ok. 185–254) — gr. filozof i teolog wczesnochrześc. z Aleksandrii; zdobył wielki autorytet jako pierwszy z uczonych chrześc., erudyta i płodny autor, szczególnie komentarzy do Biblii, którą interpretował symbolicznie i alegorycznie; ukształtował tradycję filoz.-teolog. szkoły aleksandryjskiej, opartą na koncepcjach neoplatońskich; w późniejszych czasach w głównym nurcie chrześc. niektóre jego poglądy stały się kontrowersyjne, część potępiono. [przypis edytorski]
89. Tracja — staroż. kraina na pograniczu dzisiejszej Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]
90. Galia — kraina hist. w Europie Zach., obejmująca tereny ob. Francji, Belgii, Szwajcarii i płn.-zach. Włoch, zamieszkiwana przez plemiona celtyckie. [przypis edytorski]
91. Scytia — staroż. nazwa stepów środkowej Eurazji, na płn. i wsch. od Morza Czarnego, zamieszkiwanych przez koczownicze ludy Scytów. [przypis edytorski]
92. dalmatyka — długa, szeroka szata, ubiór pochodzący z Dalmacji, krainy hist. na wsch. wybrzeżu Adriatyku; ob. nazwa pochodzącej od tego stroju szaty liturgicznej w obrządku rzymskim. [przypis edytorski]
93. kantyka — popularna pieść religijna. [przypis edytorski]
94. Saturnin (II w.) — gnostyk syryjski. [przypis edytorski]
95. Cerdon (gr. Kerdon) (ok. 140) — gnostyk syryjski współczesny Walentynowi. [przypis edytorski]
96. Marcjon (ok. 85–ok. 160) — teolog wczesnego chrześcijaństwa, twórca powiązanego z gnostycyzmem marcjonizmu; demiurga Jahwe z Biblii Hebrajskiej uznawał jedynie za stwórcę okrutnego świata, zaś Jezus miał być wysłannikiem prawdziwego, miłosiernego Boga, stojącego ponad Jahwe. [przypis edytorski]
97. Bardesanes (154–222) — gnostyk syryjski, filozof, astrolog i poeta; zwalczał zwolenników Marcjona; grupy bardesanitów przetrwały w Syrii i Mezopotamii do VIII w. [przypis edytorski]
98. hermogenianie — wyznawcy poglądów Hermogenesa (II/III w.), gnostyka działającego w Syrii, a następnie w Kartaginie. [przypis edytorski]
99. pryscylianie — wyznawcy odmiany chrześcijaństwa ukształtowanej w IV w. na Płw. Iberyjskim pod wpływem manicheizmu i gnostycyzmu, głoszonej przez biskupa Pryscyliana, straconego w 385 przez państwowe władze chrześcijańskie. [przypis edytorski]
100. Teodas — postać z Dziejów Apostolskich (Dz 5:36–37); zginął zabity, a jego kilkuset zwolenników rozproszyło się. [przypis edytorski]
101. paraklet — z gr.: osoba wspomagająca kogoś przed sądem, obrońca, adwokat; w teologii: wspomożyciel, orędownik. [przypis edytorski]
102. chalcedon — pospolity minerał, odmiana kwarcu. [przypis edytorski]
103. karpokracjanie — wyznawcy poglądów teologa gnostyckiego Karpokratesa (II wiek n.e.); Klemens Aleksandryjski pisze o ich rozpasaniu, ale tego rodzaju zarzuty o niemoralność były wówczas powszechnie stosowane. [przypis edytorski]
104. nikolaici — chrześcijańska grupa z I wieku, nazwana od Mikołaja (gr. Nicolaos), jednego z diakonów Kościoła jerozolimskiego; potępiana w Apokalipsie wg św. Jana (Ap 2:6; 2:15). [przypis edytorski]
105. Prunikos (gr. Προύνικος) — rzadko używane określenie gnostyckiej Sofii, które miało być stosowane przez nikolaitów. [przypis edytorski]
106. markozjanie — gnostycka grupa religijna założona w II w. przez Marcusa, ucznia Walentyna; aktywna w płd. Galii i na Płw. Iberyjskim do IV w.; wyróżniała się zaadaptowaniem numerologii pitagorejskiej do gnostycyzmu. [przypis edytorski]
107. helwidianie — zwolennicy poglądów Helwidiusza, autora z przełomu IV i V w., zaprzeczającego dziewictwu Marii po urodzeniu Jezusa. [przypis edytorski]
108. adamici — określenie różnych chrześcijańskich grup religijnych z II–IV w., naśladujących nagość Adama jako pierwotną czystość człowieka. [przypis edytorski]
109. messalianie (euchici) — dosł.: „ludzie modlitwy”, chrześcijańska grupa religijna powstała w 2 poł. IV w. w Syrii, głosząca, że stan doskonałości, uwolnienie od wpływu zła na duszę można osiągnąć tylko przez modlitwę. [przypis edytorski]
110. paternianie — grupa religijna wiązana z manicheizmem, potępiona na synodzie rzymskim w 367; zwani też wenustianami (od imienia bogini miłości Wenus). [przypis edytorski]
111. Aecjusz z Antiochii (ok. 313–367) — teolog syryjski, przedstawiciel skrajnego arianizmu, przywódca anomejczyków (zwanych też aecjanami). [przypis edytorski]
112. symoniak — człowiek popełniający symonię, świętokupstwo, tj. handel sakramentami, dobrami duchowymi a. kościelnymi godnościami lub urzędami. [przypis edytorski]
113. Ten oto... Aecjusz... Manes... — Tertulian zmarł przed śmiercią Manesa i dużo wcześniej niż urodził się Aecjusz; przytoczone zarzuty pochodzą od późniejszych autorów chrześcijańskich. [przypis edytorski]
114. Tertulian, właśc. Quintus Septimius Florens Tertullianus (ok. 155–ok. 240) — łac. teolog chrześcijański z Afryki Płn., pierwszy z piszących po łacinie; przeszedł na chrześcijaństwo ok. 197; płodny apologeta, autor m.in. Preskrypcji przeciw heretykom; ok. 207 roku zerwał z Kościołem Rzymu i przeszedł do bardziej rygorystycznych moralnie i religijnie montanistów. [przypis edytorski]
115. bałwan — tu: bożek, kukła a. rzeźba przedstawiająca bóstwo. [przypis edytorski]
116. Po Chrystusie nauka jest bezużyteczna! — Tertulian, Preskrypcja przeciw heretykom 7. [przypis edytorski]
117. Pryscylla (Pryska) i Maksymilla — towarzyszki Montanusa, prorokinie głoszące ekstatyczne wizje, podczas których miał przez nie przemawiać Duch Święty. [przypis edytorski]
118. perystyl — wewnętrzny dziedziniec otoczony kolumnami. [przypis edytorski]
119. Montanus (zm. ok. 180) — ok. 156, wierząc, że przemawia przez niego Duch Święty, zainicjował we Frygii (w Azji Mn.) charyzmatyczny ruch religijny oczekujący rychłego nadejścia końca świata; montanistów (katafrygów), którzy rozprzestrzenili się na całe państwo, cechował rygoryzm moralny i surowość obyczajów, istnieli do VI w. pomimo prześladowań ze strony władz i Kościoła hierarchicznego. [przypis edytorski]
120. Za rzezańcem? — wg atakujących go pisarzy Kościoła hierarchicznego Montanus przed przyjęciem chrześcijaństwa miał być pozbawionym męskości kapłanem frygijskiej Kybele, bogini płodności, lub wieszczego Apolla. [przypis edytorski]
121. Leoncjusz, biskup Antiochii (zm. ok. 358) — teolog syryjski urodzony we Frygii; oskarżany o życie z młodą Eustolią, pozbawił się męskości, by móc z nią mieszkać, co jednak nie oczyściło go z podejrzeń i został złożony z urzędu. [przypis edytorski]
122. Sotas (II w.) — biskup miasta Anchialos w Tracji. [przypis edytorski]
123. Aniołowie grzeszyli z niewiastami — por. Rdz 6:1-4. [przypis edytorski]
124. archontycy — grupa gnostycka z Palestyny i Armenii, powstała w poł. IV w.; wierzyli, że świat stworzyły i rządzą nim złe istoty zwane Archontami (gr.: rządzący). [przypis edytorski]
125. tacjanie — współwyznawcy Tacjana Syryjczyka (ok. 120–ok. 180), pisarza, teologa i apologety, ucznia Justyna Męczennika, który po śmierci nauczyciela powrócił na Wschód i stanął na czele grupy enkratyków („wstrzemięźliwych”), odrzucających małżeństwo i jedzenie mięsa. [przypis edytorski]
126. walezjanie — chrześcijańska grupa religijna z III w., której członkowie kastrowali się w celu wypełnienia słów Biblii z Mt 19:11. [przypis edytorski]
127. Czyń jak Orygenes — Orygenes wykastrował się, by nie czuć ziemskich pokus. [przypis edytorski]
128. kainici — niewielka gnostycka grupa religijna istniejąca w II w. we wsch. części państwa rzym.; czcili Kaina jako pierwszą ofiarę złego demiurga, władcy materii. [przypis edytorski]
129. circoncellioni a. agoniści — członkowie ruchu społeczno-religijnego działającego w IV w. w Afryce płn., uważani za heretyckich ekstremistów chrześcijańskich; dążyli do zniesienia własności, uwolnienia niewolników, anulowania długów; zakłócali posiedzenia sądów, napadali na drogach żołnierzy i podróżnych, by ich sprowokować i ponieść śmierć męczeńską. [przypis edytorski]
130. audianie a. antropomorfici — wyznawcy poglądów Audiusa, występujący w IV w. w Syrii i Scytii, dosłownie odczytujący biblijne zdanie, że Bóg stworzył ludzi na swoje podobieństwo. [przypis edytorski]
131. kollyrydianie — czciciele Marii jako bogini, składający jej w ofierze kollyris, tj. bułeczki; występowali od IV w. w Arabii. [przypis edytorski]
132. askici — grupa religijna, która na podst. Mt 9:17 adorowała umieszczony obok ołtarza bukłak (gr. askos). [przypis edytorski]
133. Apelles (gnostyk) — uczeń Marcjona, w II w. nauczał w Aleksandrii własnej doktryny, zmodyfikowanego marcjonizmu. [przypis edytorski]
134. sampseanie (gr. sampsaioi) — grupa religijna z okolic Morza Martwego, łącząca elementy wierzeń żydowskich lub judeochrześcijańskich i pogańskich, opisywana w IV w. przez Epifaniusza. [przypis edytorski]
135. Sabeliusz (ok. 215) — teolog i kapłan, negował koncepcję Trójcy; uważał, że pomiędzy Ojcem, Synem i Duch Świętym nie ma żadnych realnych różnic, są tylko sposobami samowyrażania się Boga postrzeganymi przez wiernych (modalizm monarchianistyczny). [przypis edytorski]
136. sobór antiocheński — tu: synod w Antiochii w 269, który potępił nauczanie Pawła z Samosaty, głoszącego monarchianizm (pogląd, że Bóg jest jedną osobą). [przypis edytorski]
137. setianie — grupa gnostycka wywodząca swoje przekonania od Seta, trzeciego syna Adama i Ewy, a także Naamy, żony Noego; stanowili silny nurt gnostycyzmu w II–III w. [przypis edytorski]
138. teodocjanie — niewielka grupa religijna założona ok. 190 przez Teodotusa, nauczającego, że Jezus był człowiekiem, który po chrzcie stał się Chrystusem (adopcjanizm). [przypis edytorski]
139. keryntianie — wyznawcy poglądów adopcjanistycznych Kerynta, nauczającego na przełomie I i II w. w Azji Mniejszej; uznawali, że Jezus był jedynie człowiekiem i nie zmartwychwstał, lecz dopiero zmartwychwstanie. [przypis edytorski]
140. apollinaryści — wyznawcy poglądów biskupa Apolinarego z Laodycei (ok. 310–390), autora doktryny, iż Jezus miał ludzkie ciało i duszę, ale nie mógł mieć ludzkiego umysłu. [przypis edytorski]
141. Marceli z Ancyry (zm. ok. 374) — biskup Ancyry w Azji Mniejszej, przeciwnik arianizmu, w polemice przyjął poglądy sabeliańskie, za co został pozbawiony urzędu (336). [przypis edytorski]
142. Kalikst I — biskup Rzymu (217–222); ekskomunikował Sabeliusza za nauczanie, że Bóg jest jedną osobą, która objawiła się światu na trzy sposoby. [przypis edytorski]
143. Metodiusz (zm. 311) — chrześcijański autor, biskup, męczennik; przeciwnik poglądów Orygenesa. [przypis edytorski]
144. choroba bellerofoncka — melancholia, która miała dotykać ludzi błąkających się po pustynnych, odludnych miejscach, jak to się zdarzyło greckiemu herosowi Bellerofontowi, zabójcy Chimery. [przypis edytorski]
145. enkratyci (z gr.: „wstrzemięźliwi”) — członkowie różnych grup gnostyckich z II w., odrzucający małżeństwo i jedzenie mięsa. [przypis edytorski]
146. ebionici (od hebr. ebionim: ubodzy) — wczesny nurt judeochrześcijański istniejący w pierwszych wiekach naszej ery na ziemiach Izraela i ościennych. [przypis edytorski]
147. ten, co jadał szarańcze — Jan Chrzciciel (Mt 3:4). [przypis edytorski]
148. Euzebiusz z Cezarei (ok.
Uwagi (0)