Monachomachia - Ignacy Krasicki (czytać ksiązki .txt) 📖
Krótki opis książki:
Monachomachia to poemat heroikomiczny autorstwa Ignacego Krasickiego. Osią jego treści jest spór między dwoma zakonami — karmelitami i dominikanami.
W poemacie odkryte zostały wady charakteryzujące duchownych. Pobudziło to do ostrych głosów krytyki wobec autora, który sam do duchowieństwa należał. Krasicki nie występował jednak, jak mu zarzucano, przeciw religii i zakonnikom w ogóle, ale piętnował największe ułomności — pijaństwo, zacofanie, obłudę. Pierwotnie, w 1778 roku, utwór został wydany anonimowo, szybko jednak skojarzono go z Krasickim.
Ignacy Krasicki to biskup warmiński, poeta, prozaik i publicysta, jeden z najważniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia. Autor pierwszej polskiej powieści (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki),a także wielu bajek, satyr i poematów heroikomicznych. Tworzył w imię zasady i śmiech niekiedy może być nauką, kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Ignacy Krasicki
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Monachomachia - Ignacy Krasicki (czytać ksiązki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ignacy Krasicki
kładzie.
„Z pełnym — rzekł prałat i tak rzecz wywodzi:
Puchar ich wstrzyma, a wino pogodzi”.
W nagłej potrzebie i skąpiec uczynny:
Niesie brat Czesław, rumiany i tłusty,
Ogromne flasze — już czuć zapach winny
Wina, którego w post i mięsopusty170
W swej celi tylko doktor miodopłynny
Przewielebnemi sam popijał usty;
Garniec wlał w puchar Czesław, wlał i stęknął;
Rozśmiał się w duchu prałat, doktor jęknął.
Idźcież szczęśliwie, gdzie was sława niesie,
Pokoju, zgody i miłości dzieci!
Idźcie! W ciemnościach niech blask ukaże się,
Chwała przed wami przodkuje171 i leci!
Tobie przeklęctwo172, Arystotelesie!
Czyż cię ta bitwa uczonym zaleci?
Cóż ma za korzyść, kto twój towar kupi?
Próżność nauka — najszczęśliwsi głupi.
Wchodzą już w same progi refektarza,
Skąd Mars173 zajadły Minerwę174 wypędził;
Rajmund tymczasem trzonkiem od lichtarza
Jeszcze się bronił. Doktor próżno zrzędził;
„Przestańcie bitwy!” — krzyczy i powtarza.
Wrzask wszystkich zgłuszył, strach twarze wywędził.
Jeszcze się reszta krzepi bez oręża,
Gaudenty gromi, Gaudenty zwycięża.
Stanął, upuścił broń, skłonił się nisko,
Skoro szacowny skarb w progu zobaczył.
Stanęli wszyscy na to widowisko,
A gdy się puchar coraz zbliżać raczył,
Krzyknęli: „Zgoda!...” Tak wojny siedlisko
W punkcie dzban miejscem pokoju oznaczył.
Czarni i bieli, kafowi i szarzy,
Wszystko się łączy, wszystko się kojarzy.
Za czyje zdrowie pili w takiej porze,
Nie wiem — lecz, gdybym znajdował się z niemi,
Piłbym za twoje, szacowny przeorze,
Za twoje, który czyny chwalebnemi
Jesteś i mistrzem, i ojcem w klasztorze
I dajesz poznać przykłady twojemi,
Jak umysł prawy zdrożności unika —
Cnota, nie odzież czyni zakonnika.
Czytaj i pozwól, niech czytają twoi,
Niech się z nich każdy niewinnie rozśmieje!
Żaden nagany sobie nie przyswoi,
Nikt się nie zgorszy, mam pewną nadzieję.
Prawdziwa cnota krytyk się nie boi,
Niechaj występek jęczy i boleje!
Winien odwołać, kto zmyśla zuchwale:
Przeczytaj, osądź! Nie pochwalisz — spalę.
Przypisy:
1. z góry — tu: z wierzchu. [przypis edytorski]
2. zwierzchnie — powierzchownie, zewnętrznie. [przypis edytorski]
3. srożyć się (przestarz.) — złościć się, gniewać, przybierać srogą minę. [przypis edytorski]
4. dzierżyć — trzymać, mieć; dzierżały miejsce: zajmowały miejsce. [przypis edytorski]
5. szyszak — rodzaj hełmu; osłona głowy rycerza. [przypis edytorski]
6. zjadłość — zajadłość, zapamiętanie w gniewie a. walce. [przypis edytorski]
7. bosych i nagich po trosze — żart. aluzja do niektórych strojów zakonnych, np. karmelici bosi i bernardyni chodzili przez cały rok w sandałach zakładanych na gołą stopę, zaś pod habitem nie nosili żadnego ubrania. [przypis edytorski]
8. zawołany — sławny. [przypis edytorski]
9. wiekuj — zapewne: żyj na wieki. [przypis edytorski]
10. Saturn — staroitalski bóg urodzaju, w mit. rzym. ojciec Jowisza; według podania, wypędzony z nieba przez swego syna panował w Lacjum tak dobrotliwie, że okres jego panowania nazwano złotym wiekiem, czyli okresem szczęśliwości ludzkiej na ziemi. [przypis redakcyjny]
11. jadący poczwórnie — jeżdżący karotą zaprzężoną w cztery konie; czworokonną karetą miał prawo jeździć prowincjał (tj. przełożony zakonników na terenie całego kraju) dominikanów i jezuitów. [przypis edytorski]
12. lektor mistycznej roboty — zakonnik wykładający teologię mistyczną. [przypis edytorski]
13. nokturn — część nabożeństwa, zwanego jutrznią, odprawianego przed wschodem słońca. [przypis redakcyjny]
14. niewczesny — mający miejsce w niewłaściwym czasie. [przypis edytorski]
15. igrzysko — zabawa. [przypis edytorski]
16. Ma świat z dziwactwa twego widowisko — w innym wyd.: „Masz świat, dziwactwa twego widowisko”. [przypis edytorski]
17. kaptur — kaptur, jako element stroju mnicha stanowi tu metaforyczne określenie całego stanu mnisiego. [przypis edytorski]
18. zakon seraficzny a. zakon seraficki — nazwa używana w odniesieniu do wszystkich trzech gałęzi zakonu franciszkanów, związana z legendą mówiącą, że kiedy św. Franciszek otrzymał dar stygmatów na górze La Verna (łac. Alvernia) w Toskanii, ukazał mu się Jezus pod postacią Serafina, czyli anioła o sześciu skrzydłach. W miejscu tego objawienia założono pustelnię franciszkańską. [przypis edytorski]
19. Karmel — góra Karmel, na której wiódł życie pustelnicze prorok Eliasz; tu: zakon karmelitów. [przypis redakcyjny]
20. Kaznodziejski — chodzi tu o zakon kaznodziejski, czyli dominikanów. [przypis edytorski]
21. kaptur spiczasty — element ubioru franciszkanów; tu metaforyczne określenie członków zakonu franciszkanów. [przypis redakcyjny]
22. bonifratry — dziś popr. bonifratrzy (z łac. bonus frater: dobry brat), katolicki zakon szpitalny założony przez św. Jana Bożego, znany szczególnie z zajmowania się ziołolecznictwem oraz opieki nad chorymi umysłowo. [przypis edytorski]
23. jędza niezgody — Eris, w mit. gr. bogini kłótni i chaosu. To ona rzuciła między trzy boginie, Herę, Atenę i Afrodytę, złote jabłko przeznaczone dla najpiękniejszej, co doprowadziło ostatecznie do wojny trojańskiej, kiedy Parys rozstrzygnął, że jabłko należy się bogini miłości. Tu: atrybuty takie jak pochodnie trzymane w rękach i węże świadczą o skrzyżowaniu postaci Eris z wizerunkiem Erynii (rzym. Furii), bogiń zemsty, gniewu i kary. [przypis redakcyjny]
24. na górnym Idasie — Parys, królewicz trojański, spędził dzieciństwo i młodość jako pasterz na górze Ida. Tam też dokonał rozstrzygnięcia sporu, której bogini należy się złote jabłko z napisem „Najpiękniejszej”. [przypis edytorski]
25. żądły — dziś N. lm: żądłami. [przypis edytorski]
26. jędze — w innym wyd.: żądze. [przypis edytorski]
27. doktor — najwyższy tytuł naukowy. W zakonach uwalniał od cięższych obowiązków zakonnych i pozwalał na wygodniejsze życie. [przypis redakcyjny]
28. refektarz — sala jadalna w klasztorze. [przypis edytorski]
29. kufel garcowy — kufel o pojemności jednego garnca (tj.3–4 litrów, zależnie od regionu Polski); inaczej: kusz. [przypis edytorski]
30. jagody (daw.) — policzki. [przypis edytorski]
31. dubeltowy — podwójny. [przypis edytorski]
32. mycka — malutka czapeczka noszona na ciemieniu. [przypis edytorski]
33. perora — długa przemowa. [przypis edytorski]
34. likwor — płyn, trunek. [przypis edytorski]
35. przeorysza — przełożona zakonu żeńskiego. [przypis edytorski]
36. promotor (...) różańcowy — zakonnik prowadzący bractwo różańcowe, czyli dewocyjne stowarzyszenie osób świeckich; bractwa różańcowe tworzyli wyłącznie dominikanie. [przypis edytorski]
37. aplaudować — wyrażać uznanie, zadowolenie. [przypis edytorski]
38. Chryzyppus — właśc. Chryzyp z Soloi, filozof grecki żyjący w III w. p.n.e.; czołowy przedstawiciel stoicyzmu. [przypis redakcyjny]
39. Baktrianie — lud, który zamieszkiwał daw. prowincję perską, Baktrię; tu: daw. forma N. lm: (z) Batryjany. [przypis redakcyjny]
40. licyjski — położony na terenie Licji (Likii), krainy w Azji Mniejszej leżącej w płd.-zach. części prowincji Antalya w dzisiejszej Turcji. [przypis edytorski]
41. od wojska (...) odbieżany — opuszczony przez wojsko. [przypis edytorski]
42. Paktol — złotonośna rzeka w Licji. [przypis redakcyjny]
43. lemma (gr.) — twierdzenie, hasło. [przypis redakcyjny]
44. pereat umbra (łac.) — niech giną ciemności. [przypis redakcyjny]
45. Tostat — właśc. Tostado, Alonso (1400–1455), biskup Avila, teolog i erudyta, niezwykle płodny pisarsko. [przypis edytorski]
46. majestat — tu: tron. [przypis edytorski]
47. Fortuna (mit. rzym.) — bogini szczęścia, powodzenia; niekiedy uosobienie losu. [przypis edytorski]
48. Augustyna synowie — augustianie. [przypis edytorski]
49. tym, co z cicha działają — chodzi najprawdopodobniej o jezuitów. [przypis edytorski]
50. Nestor różańcowy — najstarszy z zakonników odmawiających różaniec; Nestor to imię sędziwego wodza greckiego z Iliady Homera, cenionego z uwagi na doświadczenie i mądre rady. [przypis redakcyjny]
51. trzykroć braci i siostry odnowił — przeżył trzy pokolenia zakonników i zakonnic a. trzy pokolenia członków stowarzyszenia różańcowego. [przypis edytorski]
52. czuły — tu: czujny. [przypis edytorski]
53. hardość — duma, pycha. [przypis edytorski]
54. na poboczy — na wodzy, spięty cuglami. [przypis edytorski]
55. Morfeusz (mit. gr.) — bożek snu. [przypis edytorski]
56. grzegotka — grzechotka, drewniana kołatka, której dźwięk budził rano mnichów. [przypis edytorski]
57. dewotka — tercjarka; kobieta świecka, często mieszkająca przy klasztorze, zachowująca częściowo regułę zakonu. [przypis edytorski]
58. wyniść (przestarz.) — wyjść. [przypis edytorski]
59. cieszyć kogoś — dziś: pocieszać. [przypis edytorski]
60. nie nada — nie pomoże. [przypis edytorski]
61. kazus (z łac.) — przypadek, fakt. [przypis edytorski]
62. wróżki — tu: wróżby. [przypis edytorski]
63. wał (daw.) — fala. [przypis edytorski]
64. perora (daw.) — uroczysta przemowa. [przypis edytorski]
65. definitor — pomocnik prowincjała, tj. przełożonego nad klasztorami całej prowincji a. kraju. [przypis redakcyjny]
66. Piotr z Alkantary — święty pustelnik. [przypis redakcyjny]
67. szkaplerz — wierzchnia część habitu zakonnego przykrywająca przód i tył, krojem zbliżona do ornatu. [przypis edytorski]
68. białokapturni posłowie — dominikanie. [przypis redakcyjny]
69. walecznemi dziełami zabawny — zajmujący się walecznymi dziełami; daw. „zabawiać się czymś” znaczyło: „zajmować się”. [przypis edytorski]
70. udatny — udany, kształtny, ładny. [przypis edytorski]
71. obadwa (przestarz.) — obydwaj. [przypis edytorski]
72. zwierzchnie — powierzchownie. [przypis edytorski]
73. adwersarz — przeciwnik. [przypis edytorski]
74. punkta — tezy, tematy do dysputy. [przypis edytorski]
75. mozoła (przestarz.) — dziś: rodz. m. mozół; trud. [przypis edytorski]
76. przestawać na swoim — zadowalać się tym, co się ma. [przypis edytorski]
77. zżymać się — obruszać się, oburzać się na kogoś, na coś, gniewać się, niecierpliwić. [przypis edytorski]
78. wotować (przestarz.) — głosować. [przypis edytorski]
79. kryska (przestarz.) — kreska; tu: kreska oznaczająca wybór podczas głosowania. [przypis edytorski]
80. seksta, nona — szósta, dziewiąta, dwie z godzin kanonicznych, poświęconych obowiązkowej modlitwie. [przypis redakcyjny]
81. jak drudzy (daw.) — jak inni. [przypis edytorski]
82. poszkapić się (pot.) — nie podołać czemuś a. pomylić się w czymś. [przypis edytorski]
83. w tej pracy zabawnych (przestarz.) — zajmujących się tą pracą. [przypis edytorski]
84. cierpisz (daw.) — pozwalasz. [przypis edytorski]
85. wieko — tu: okładka. [przypis edytorski]
86. lamus — skład starych rzeczy; rupieciarnia. [przypis edytorski]
87. animusz — dzielność, duch walki. [przypis edytorski]
88. Wdzięczna miłości kochanej szklenice — żartobliwa trawestacja pierwszego wersu Hymnu do miłości Ojczyzny I. Krasickiego. [przypis edytorski]
89. dobra zakonu miłosny — miłujący dobro zakonu. [przypis edytorski]
90. na pożytek duszny — dla pożytku duszy. [przypis edytorski]
91. rubrycela — kalendarz zawierający spis nabożeństw, parafii, kościołów itd. [przypis redakcyjny]
92. Atlas (mit. gr.) — tytan podtrzymujący na swoich barkach kulę ziemską. [przypis redakcyjny]
93. Etny łożyska pełne cyklopów — wg mit. gr. wulkan na Sycylii, Etna, mieścił w sobie kuźnię Hefajstosa, boga ognia (w mit. rzym. Wulkan); tam cyklopi, jednoocy olbrzymi, wykuwali gromy dla Zeusa oraz broń dla innych bogów i bohaterów. [przypis edytorski]
94. Jakaż trwożliwość z gruntu nie odmienia — w innym wydaniu: „Jakaż fatalność z gruntu cię odmienia”. [przypis edytorski]
95. Przemogła zazdrość, zemsta duch spokojny — duch spokojny został zwyciężony przez zazdrość i zemstę. [przypis edytorski]
96. tuman (daw.) — mgła. [przypis edytorski]
97. mniemał (...) królów — sądził, że widzi królów. [przypis edytorski]
98. Cyneasz — dyplomata na służbie króla Epiru, Pyrrusa; niezwykle wyniośle potraktowany przez senat rzymski, nazwał go ironicznie „zgromadzeniem królów”. [przypis redakcyjny]
99. jubilat — starszy, zasłużony zakonnik, obchodzący wieloletni jubileusz swego zawodu. [przypis edytorski]
100. bakałarz — tytuł naukowy pierwszego stopnia. [przypis redakcyjny]
101. regent — kierownik chórów klasztornych. [przypis
Darmowe książki «Monachomachia - Ignacy Krasicki (czytać ksiązki .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)