Życiorys własny przestępcy - Urke Nachalnik (biblioteka cyfrowa za darmo TXT) 📖

Pewnego dnia po obiedzie Niemiec wziął nas, czterech więźniów, do pracy, do kasyna oficerskiego. Kasyno stało przy ogrodzie publicznym, niedaleko więzienia. Niemiec rozkazał nam kubełkami z piwnicy wyczerpywać wodę, której się tam uzbierało dość sporo. Piwnica była dobrze zaopatrzona w różne trunki, stały tam półki pełne różnego wina i koniaku. Pomyślałem sobie, że niemieccy oficerowie nieźle żyją w Polsce, a okruchy z kasyna na pewno byłyby lepsze niż żołnierskie, o których wspomniałem.

Mnie, jako zaufanemu i dobremu robotnikowi, nakazał Niemiec stanąć na środku piwnicy, drugiemu zaś przy drzwiach, a trzeci stanął na schodach, zwarty znów wylewał wodę do rynsztoka. Niemiec stał z karabinem na podwórzu. Co chwilę krzyczał do mnie, bym prędzej podawał wodę w wiaderkach. Widać obawiał się, bym tam w piwnicy nie zgrzeszył.

Co do mnie, przyznam szczerze, że na widok tych życiodajnych napojów mdło mi się zrobiło i dusiło coś w gardle. Więc nic dziwnego, że jedną ręką podawałem wodę, a drugą szukając po omacku, ściągnąłem jakąś flaszkę z długą szyjką, wiedząc z doświadczenia, że taka nie zawodzi. Zbiłem szyjkę i wypiłem zawartość jednym tchem, po czym flaszkę rzuciłem w ciemny kąt. Jednakże nie zauważyłem, że usta sobie skaleczyłem tak mocno, że z winem piłem własną krew, ledwo udało mi się krew zatamować, by dozorca tego nie zauważył.

Pomyślałem też o współtowarzyszach niedoli, by przy takiej okazji też sobie wypili. Nie myśląc długo, wpuściłem jedną flaszkę do nogawki. A spodnie mieliśmy grube i bardzo szerokie, przymocowałem ją do nogi podwiązką. Poprosiłem Niemca, że chcę iść do ustępu, ten pozwolił, nie rewidował wcale, pozostawiłem tam flachę i mrugnąłem do kolegów. Oni mnie doskonale zrozumieli, wiedząc, że jestem bardzo przedsiębiorczy i że razem pracuję zawsze. Muszę tu powiedzieć, że dobrze żyliśmy ze sobą, pomagając sobie nawzajem. Najmniejszy zarobek dzieliliśmy między sobą. Kwestia żydowska tu nie istniała. Byliśmy sobie braćmi.

Tak w tej przerwie wyniosłem trzy flaszki do ustępu. Sam sobie jeszcze wyciągnąłem jakąś flaszkę smacznego wina. Na ostatku przywiązałem sobie jeszcze do nogi płaską butelczynę, by przenieść ją do więzienia.

Przy rewizji dozorca nie znalazł u mnie nic, bo tylko powierzchownie nas obmacał, na korytarzu już „odpaliłem” flaszkę korytarzowemu, a on mi za to miał dać dwadzieścia „klamotów”172 po siedemdziesiąt pięć gramów.

W celi dopiero w głowie zaczęło mi się mieszać. Przy kolacji korytarzowy, widząc, że jestem podpity, zabrał mi prędko ubranie i zamknął celę, abym mógł się położyć spać, tak że Ról mnie już nie widział.

Noc spędziłem strasznie, wymiotowałem wszystko. Za łakomstwo cierpiałem okropnie. Dopiero nad ranem wytrzeźwiałem zupełnie.

Całą celę moją czuć było alkoholem. Prędko zerwałem się z łóżka, by ślady zatrzeć. Wymyłem podłogę, jednakże czuć było tu jeszcze winem. Byłem zgubiony.

Ról, jak tylko rano otworzył celę, od razu poczuł, przystąpił do mnie i kazał mi chuchać na siebie. Następnie zrewidował celę. Domyślał się wszystkiego, wiedząc, gdzie byłem wczoraj przy pracy. Jednakże nie bił mnie, tylko pogroził mi palcem i kazał jeszcze raz dobrze wyszorować celę.

Zrozumiałem, że nie chciał tego poruszać, bo odpowiedzialność spadłaby wtedy na niemieckiego dozorcę. A gdyby nad nami dozorował Polak, na pewno nie podarowałby mi tego.

Zaraz z początkiem maja poczęto budować tu łaźnię i pralnię, przerabiano je z dawnej łaźni, więc potrzebni byli murarze. Werkmistrz chodził po celach i pytał, kto jest murarzem. A że ja nosiłem się wciąż jeszcze z zamiarem ucieczki i szukałem jeszcze lepszej okazji, więc chwytałem się wszystkich fachów, może z murarki lepiej mi się uda, myślałem. Podałem się więc za murarza.

Werkmeister był bardzo zadowolony, że znalazł murarza i do tego takiego, co rozumie po niemiecku. Patrząc na mnie, żem więzień karny i do tego mam nieduży wyrok, bez słowa wziął mnie zaraz ze sobą. Nie pytał Róla, który był na obiedzie. Ten z pewnością odpowiedziałby, co ja za gość i nic by z tego nie było. Korzystając z tego, że go nie ma, zaprowadził mnie do budynku, który miano przerobić na łaźnię. Tu wyjął plan i począł mi tłumaczyć, jak tu będzie wszystko przebudowane. Przytakiwałem mu we wszystkim. Następnie objaśnił mnie, że potrzebuje aż dziesięciu murarzy i dwóch malarzy. A znalazł tu tylko mnie jednego. Mówił, że sprowadzi murarzy z innego więzienia, a na razie mogę się tu rozejrzeć. Pokazał mi zbitą z desek formę do odlewania cementowych korytek dla świń, przy czym pokazał również plan budowli chlewa dla świń. Następnie objaśnił, gdzie stoi cement i kazał mi wziąć się do tych korytek. Sam zabrał się i poszedł na obiad.

Po upewnieniu się, że werkmistrz oddalił się, wybiegłem z budynku na podwórko, aby się rozejrzeć, czy nie ma tu jakiej drogi. Doznałem rozczarowania, bo nic tu nie dało się dokonać. Wróciłem więc do budynku i stałem nad beczką z cementem, rozmyślając, jak się wziąć do tego. Najmniejszego pojęcia nie miałem o robieniu korytek. Zarazem zrozumiałem, że jednak trzeba tu coś robić, otworzyłem beczkę i nabrałem pełne wiadro cementu i wysypałem na podłogę. Następnie, nie będąc pewny, czy dobrze robię, dosypałem pół wiadra piachu, po czym wyszedłem na podwórko i napompowałem wiaderko wody, zabierając się do mieszania.

Okazało się, że za rzadko zrobiłem, dosypałem więc cementu, zdawało mi się, że już za gęste, więc poszedłem znów po wodę i tak mieszałem dalej zawzięcie.

Myślałem, co on powie, gdy przyjdzie z obiadu. Coś niecoś widziałem w domu, jak murarze robili przy budowie naszego domu, zresztą nieraz im pomagałem, o czym już wspomniałem. Na myśl mi nawet nie przyszło, że psuję cement, a do odlewania korytek nie tak trzeba robić.

Nareszcie przyszedł majster, zaraz od progu zauważyłem, że rusza wąsami. Doszedł do mnie blisko i zagadnął mnie ze złością:

— Du Maurer?173

Nic nie odpowiedziałem.

Zapytał mnie po raz drugi, a gdy nie otrzymał odpowiedzi, złapał za gracę174.

Ja od razu zmiarkowałem, że tu źle będzie i próbowałem uciekać. Niemiec pędził mnie po całym podwórku aż do gmachu i okładał gracą, krzycząc ciągle:

— Du Maurer, verfluchter Spitzbube175!

Następnie, gdy mi już drugi dozorca otworzył pierwsze kraty, pędził mnie jeszcze przez korytarz i znów przez kratę, a potem do samej celi.

Ról śmiał się do rozpuku, gdy werkmistrz mu opowiadał, jak to on mi pokazywał plany budowli i jak przytakiwałem mu, że wszystko zrobię i jak cement rozrobiłem.

Za tę swoją pracę murarską otrzymałem w nagrodę siedem dni karceru.

Tymczasem przyszedł transport więźniów z Warszawy, a między nimi piętnastu murarzy, tych zaraz wzięto do roboty. Między piętnastoma murarzami, specjalnie tu wysłanymi, było zaledwie dwóch rzeczywistych murarzy, a reszta to tacy sami murarze jak ja.

Po odsiedzeniu karcu znów zabrał mnie werkmistrz do roboty, potrzebował zdrowych i mocnych chłopów, a tych nie było. Murarze, którzy przyjechali z Warszawy, wyglądali strasznie, istne szkielety. Byli oni, jak mi opowiadali, w głośnej wówczas „Białej-Podlasce” na robocie w lasach. Straszne rzeczy opowiadali, co tam się działo.

Posłano tam w roku szesnastym nieomal z wszystkich więzień kilkuset więźniów do wykarczowania pni, a przez parę miesięcy do siedemnastego roku pozostało kilkudziesięciu więźniów. Tych rozbitków odesłano z powrotem do więzienia z rozkazu jakiegoś generała, który zwiedzał to piekło i natychmiast kazał wszystkich odesłać do więzień z powrotem.

Więzień murarz, który był tam przez ten czas naocznym świadkiem, opowiadał mi straszne rzeczy. Mówił, że „Czerwoniak” z jego Rólem jest rajem.

Muszę tu powtórzyć fakty, które niejeden więzień, który tam był, opowiadał mi tak samo.

*

Do jednego baraku w zimie szesnastego roku spędzono z różnych więzień po dwieście i więcej ludzi. Śniegi i deszcze padały wprost na głowy, spać musieli na gołej podłodze, a każdy otrzymał tylko jedną podartą derkę. Do roboty gnano ich rano od godziny czwartej do szóstej wieczorem. Więźniowie, kładąc się spać, aby było ciepło, układali się jeden przy drugim, jak śledzie. Wpierw wszyscy kładli się na prawym boku, później zaś o północy, jakby na komendę, wszyscy przewracali się na lewy bok.

Nie było też dnia, by nie umarło kilku więźniów. Wyobraź sobie, mówił do mnie któryś, jaki był wielki głód: gdy w nocy ktoś z nas zmarł, nie meldowano, aby brać za niego jedzenie.

Były nawet takie wypadki, że po kilka dni przechowywali nieboszczyków, by tylko jedzenie za niego brać. Bójki i kłótnie tam nie ustawały, tworzyły się bandy po kilkunastu i napadały na słabszych, rzecz naturalna, że na chamów i frajerów i odbierano im chleb, a chamem i frajerem był każdy, kto był słabszy od innych.

Straszne rzeczy tam się działy, wokoło baraków był naciągnięty drut kolczasty i naelektryzowany. Wojsko krążyło też wokoło. Do środka baraków Niemcy wcale nie wchodzili. Trupy polewano naftą i palono w lesie na stosie. Bito więźniów na każdym kroku pałkami. W największy śnieg pędzono w trepach do pracy. Ubranie było wyrobu papierowego.

Bywało nieraz, że po drodze do pracy więzień gubił sandałek w śniegu. Niemcy, nie chcąc zatrzymać całej partii i zaczekać, aż ten odnajdzie zgubę, pędzili go dalej zupełnie boso. Ci śmiałkowie, co próbowali ucieczki, zostali schwytani i zmasakrowani kolbami niemal na oczach więźniów, dla odstraszenia.

Między kryminalnymi było bardzo dużo jeńców wojennych, którzy pouciekali z obozów dla nich, a gdy ich złapano, trzymano potem w więzieniu. Było też dużo chłopów, którym za broń Niemcy dawali karę śmierci, dożywotnie więzienie lub piętnaście lat.

Rozdawanie obiadu ani razu nie odbyło się, by Niemcy kogoś nie zbili. „Pewnego razu ja sam — mówił murarz — gdy nabrałem kawy, potknąłem się i upadłem, więc kawa mi się wylała. Błagałem Niemca, aby mi dał drugi raz kawy, ale ten tak mnie zbił drągiem, że dwa tygodnie leżałem w baraku i ruszyć się nie mogłem.

Pewnego wieczora „sporutowaliśmy”176, że w baraku nad nami jest magazyn z prowiantami, nie namyślając się długo, zrobiliśmy otwór w suficie i nie myśląc wcale o karze, wszyscy postanowiliśmy się raz najeść, potem możemy „zakitować”. Zabrano tam ze dwieście bochenków chleba i wędzonej słoniny, dużo konserw, dwie beczułki rumu, tytoń, papierosy, cygara, jednym słowem wszystko, co się dało zgryźć i podulić177. Przez całą noc trzystu wygłodniałych ludzi z dwóch baraków, które ze sobą się łączyły, wszystko opchnęli. Dopiero nad ranem Szwaby tropnęli się i wściekli wpadli do baraków i kolbami bili nas na prawo i na lewo, gdzie i kogo popadło, całe trzy dni prowadzili śledztwo. Po jednym nas wołano, jednak nic nie pomogło, winowajców nie znaleźli, a z nas nikt się nie „pucował”178. Wszyscy jednogłośnie twierdziliśmy, że wszyscy kradzież popełniliśmy, nie jeden.

Po tym zajściu Niemcy odegrali się i zmniejszyli nam porcje chleba ze stu pięćdziesięciu gramów na sto, a do jedzenia dawali samą „wachę”179.

Więźniowie też czym mogli, odpłacali się, jedni zakradali się do dyżurki komendanta, który był sierżantem i tam Wilhelmowi oczy wydłubali180 i zabrali całe pudło cygar. Jeszcze dużo innych psot mu wyrządzili. Istne piekło tam było” — zakończył.

A więzień ten, przez czas opowiadania mienił się na twarzy na samo wspomnienie, co się tam działo.

*

Raz też byłem świadkiem takiej hecy. W celi ogólnej, gdzie siedziało po dwudziestu czterech więźniów, podczas obiadu więźniowie zawsze stawali w ogonek, a korytarzowy nalewał każdemu obiad, drugi zaś więzień liczył na głos: raz, dwa, trzy, itd. Podczas tych czynności uważał na wszystko Niemiec, który niedawno przybył z „Vaterlandu”, aby się znęcać nad nami. Zauważyłem, że nic nie mówił, póki liczono do dziesięciu, a gdy usłyszał jedenaście, dwanaście, trzynaście itd., jak krzyknie: „Donnerwetter181, naście i naście, los182! ”

Kocioł zabrano, kilku więźniów zostało bez obiadu. Nie pomogły żadne tłumaczenia. Niemiec słuchać nawet nic nie chciał, mówił, że go chcemy oszukać. Po tym zajściu korytarzowy musiał się nauczyć liczyć po niemiecku do dwudziestu czterech.

Co prawda było dużo takich, co się starali pokierować dwa razy po obiad, nie patrząc na to, że gdy go Niemiec na tym złapie, to ten ani jednego nie zje, a do tego będzie jeszcze bity i kopany.

Murarską robotę robiłem do lipca, później chodziłem na polne roboty. Pompowałem też „knoty”183 do beczek i jeszcze inne „przyjemne” roboty robiłem.

Pewnego dnia, a było to, o ile pamiętam, we wrześniu, zawołano mnie do kancelarii. Jakiś wojskowy wypytywał mnie, jak długo tu już siedzę i co mam zamiar zrobić, gdyby mnie teraz chciano zwolnić.

Myślałem, że Lichner mnie sobie przypomina i świeżą pułapkę szykuje na mnie. Próbowałem spytać go, co ma znaczyć to pytanie. Nic nie odpowiedział, tylko się do mnie dobrotliwie uśmiechnął i kazał mnie odprowadzić.

Nie mogłem zrozumieć, co to mogło znaczyć. Wszystkie domysły były na nic. Po upływie miesiąca przyszedłem akurat z pracy na obiad, gdy Schreiber zawołał mnie do kancelarii, a tam objaśniono mi, że jako skazany przez sąd wojenny, mam darowane resztę kary, że jestem wolny.

Na początku, słysząc to, własnym uszom nie wierzyłem. Jednakże, gdy zaraz wzięto mnie do przebierania, zrozumiałem, że to fakt.

Dnia 28 października o godzinie drugiej po obiedzie, po raz trzeci w swoim nędznym życiu pożegnałem więzienne mury.