Życiorys własny przestępcy - Urke Nachalnik (biblioteka cyfrowa za darmo TXT) 📖

Starszy dozorca Schreiber był niezłym człowiekiem, nigdy więźnia nie bił. Był to człowiek pięćdziesięcioletni z czarną bródką przetkaną siwizną. Miał dwadzieścia dwa lata służby więziennej w „Zuchthausach”. Był on tu „Hausvatrem166”, a tak mało miał z więźniami do czynienia. Nieraz słyszano, jak wyrzucał Rólowi jego postępowanie. Jednak ten sobie z tego nic nie robił i z dnia na dzień stawał się dla nas gorszy.

Schreiber uczył się po polsku, a najlepiej z całego słownika polskiego podobały mu się i znał takie słowa, jak: słonina, masło, kiełbasa, jaja, wódka, które często pakował w posyłki i wysyłał do „Vaterlandu”. Nieraz, chcąc się popisać swoją mową polską, przemawiał do więźniów po polsku tak, że sam diabeł by go nie zrozumiał. Zwykle tak się wyrażał do złodziejaszków, którzy po wyjściu na wolność przyszli po raz drugi:

— Ty złodziej? — Ty głupi, nie złodziej. — Mądry złodziej, świnia na patelnia, a kobieta na łóżka. Niedobry złodziej tu siedzieć.

Schreiber nie lubił niedobrych złodziei.

Ról był katem, a zarazem felczerem. Codziennie o godzinie trzeciej po południu korytarzowy krzyczał:

— Kto jest chory?

Wówczas chorzy podawali dzwonek, a dozorca wypuszczał kolejno z celi. Chorzy zbierali się na środku centrali. Ról z rękoma założonymi w tył spacerował tam i z powrotem, puszczając dym z fajki i uśmiechając się do siebie.

Była to jedyna komunikacja między więźniami. Gdy kto chciał się zobaczyć z drugim, robił się chory, a Ról jakiś czas nie domyślał się. Dawał proszki, smarował jodyną i jeszcze innymi medykamentami, aż ktoś mu doniósł, że ekstra schadzki się tu odbywają, przychodzą na kombinacje, a proszki biorą po to, by mieli papierek potrzebny do palenia. Teraz Ról wziął się na inny sposób. Czekał, aż wszyscy się zbiorą na korytarzu ze wszystkich stron z oddziałów. Następnie zbliżał się do pierwszego z brzegu.

— Was ist los?167

— Tu, panie, boli! — pokazuje więzień na plecy.

Ról podniósł bykowiec i bije, gdzie popadnie. Więzień ten zmyka do celi, a on pyta dalej po kolei. Drudzy, widząc co się dzieje, zmykają póki czas.

Ról triumfująco uśmiechał się do dozorców, którzy przypatrywali się tej scenie, po czym zabierał z sobą kilku chorych, którzy pozostali, nie mając sił uciekać.

W ten sposób Ról odróżniał chorych od zdrowych.

Ról był też specjalistą od rwania zębów, jak tylko spostrzegł u więźnia złoty ząb, zaraz mu go wyrywał, twierdząc, że złota nie wolno mieć przy sobie.

Więźniowie umierali w pojedynkach, można powiedzieć bez zupełnej opieki168 lekarskiej. Szpitala tu zupełnie nie było, jak kto miał rodzinę i już konał, to go wydali do szpitala na wolność. Co prawda, przychodził tu raz na tydzień lekarz, ale gdyby on zupełnie nie przychodził, byłoby lepiej.

Lekarz ten, szkoda, że hańbił tytuł, który nosił. Był to młodzik lat może dwudziestu pięciu, a nazywał się Lind, pochodził z Warszawy. O, chciałbym, aby przeczytał, co ja o nim piszę. Miał on pod sobą szpital dla kobiet kontrolnych na Rybakach169. Co miesiąc wystawiał więźniów i zaglądał do du-y, do dziś dnia nie wiem, co on tam takiego szukał...

Jak więzień skarżył się do niego, że jest chory, pytał na odległość, nie patrząc wcale na więźnia:

— Co cię boli?

— Pierś, panie doktorze.

— A co jeszcze?

— Głowa mnie też boli.

— A co jeszcze?

— W krzyżu mnie boli.

— Co jeszcze?

Więzień, miarkując, że drwi z niego, odpowiada:

— Nic już więcej, panie doktorze.

— Możecie iść, święta ziemia wszystko wyciągnie.

Albo też nieraz odparł:

— Nie trzeba było kraść, rabować i przychodzić do więzienia.

Jak więzień się bardzo stawiał, kazał karać jako symulanta. A przychodził taki, co już umierał, mówił:

— Dlaczego wy nie przyszliście wpierw z tą chorobą? — i znów przedstawiał go do ukarania za ukrywanie choroby.

O ile więzień skarżył się przed nim, że go pobili, mówił:

— Pokażcie jakieś znaki.

Więzień obnażał się.

— Tylko tyle? To jeszcze nie jest tak źle, możecie iść.

Dużo więźniów wzięło się też na taki sposób: gdy słyszeli, że wydają obiad lub kolację, a są już blisko jego celi, wówczas prędko wieszał się, wtedy sadzali takiego na celę ogólną, by mu udaremnić ten zamiar. Niemcy zaś połapali się, dlaczego to robią akuratnie, gdy są już blisko celi i że tylko symulują, by się dostać na ogólną celę. Od tego czasu, gdy dozorca otwierał celę, a zauważył, że więzień wisi, śmiał się i przymykał z powrotem celę, a ten nieszczęśliwiec naprawdę zostawał nieboszczykiem.

Nie przesadzam tu wcale, o ile powiem, że takie wypadki bywały niemal co tydzień. Umarłych zanoszono zupełnie nago do „towarowej stacji”, leżeli oni tam tak długo, zanim zebrało się ich kilku, a czekać na to nigdy nie trzeba było długo.

Wówczas po trzech, a nawet czterech kładziono w zbitą pakę, zwaną przez więźniów „familijnym pokojem” i zawożono na cmentarz. Tam kilka razy wspólnie z innymi więźniami byliśmy brani do tej czynności jako grabarze. Chętnie szliśmy na cmentarz, gdyż tam jakaś litościwa kobieta podawała zawsze coś do jedzenia.

Jak już poprzednio zaznaczyłem, Niemcy do pracy brali tylko tych, co jeszcze jakoś się trzymali, a mnie jako więźnia karnego zaczęto stale brać do pracy, która była dla nas zbawieniem. Gdy zaś umarł rosły więzień, to go pakowano i odsyłano gdzieś koleją, gdzie, tego nie wiem. Więźniowie szeptali między sobą, że taka posyłka szła do „Vaterlandu”, przy czym żartowali jeden do drugiego, gdy który był rosły:

— Nie martw się, niezadługo pojedziesz do „Vaterlandu”.

Przeciętny nieboszczyk nie ważył więcej niż trzydzieści kilo. Same szkielety. Jednym słowem, trzeba tu mieć pióro Boya-Żeleńskiego, by móc to opisać i przedstawić całą zgrozę życia, brak mi jest słów, abym mógł wszystko przedstawić i opisać, co tam w „Czerwoniaku” się działo przez cały szesnasty rok i na początku siedemnastego. Później się polepszyło, gdyż zaczęli przyjmować podania chleba w małej ilości i po kawałku sera, więcej było wzbronione. Gdy komu, przeważnie ze wsi, przywieźli masło, słoninę, to przyjęto, ale więzień tylko dostał kawałek chleba i sera, a resztę panowie Niemcy niby to „skonfiskowali” na rzecz ogólnego kotła, a w rzeczywistości szło to w posyłkach do „Vaterlandu”, co na własne oczy później widziałem.

Podania przyjmowano tu co dwa tygodnie, zawsze w niedzielę. Wszystkiego chleba więzień nigdy nie otrzymał. Żeby mu podano bochen nawet taki wielki jak koło od wozu, nie dostał on z tego więcej niż ze trzy funty, a resztę „skonfiskowano”.

Więźniowi, któremu przynoszono bogate podania, nigdy nie dano widzenia. Dlatego oczywiście, by nie mógł powiedzieć, że on tego nie otrzymał, gdyż wtedy przestano by tak dużo nosić.

Katowanie więźniów w końcu siedemnastego roku też trochę uległo zmianie. Przybyło tu coraz więcej Polaków na służbę. To trochę krępowało Niemców. Polacy starali się nasze cierpienia załagodzić, w czym tylko mogli. Niemcy stawali się z dniem każdym mniej śmiali, widać przeczuwali bliski koniec swego panowania. Tylko jedyny Ról nie zmienił swego postępowania. A nawet stał się gorszy.

Pewnego dnia, a było to pamiętam w marcu, wzięto mnie do piwnicy do przebierania kartofli. Dozorca wpuścił nas, ze dwudziestu więźniów i zamknął do obiadu. Jeden z więźniów zwąchał w komórce beczkę z kiszoną kapustą, wszyscy jak jeden rzuciliśmy się do jedzenia. Ja nawet posunąłem swoją odwagę do tego, iż postanowiłem i do celi na jutro nabrać kapusty. Zawsze po skończonej pracy rewidowano nas, czy nie mamy surowych kartofli przy sobie, bo dużo brało surowe kartofle, które następnie rozgniatano łyżką, wkładano do potraw i tak jedzono. Byli też tacy, co wody zimnej dolewali do zupy, by mieć więcej. Ci strasznie puchli. Później już zarządzono, że przy obiedzie i kolacji musowo było wystawiać wodę na korytarz, dopiero po obiedzie dawano wodę z powrotem. Jednak byli łakomcy, co chowali sobie wodę do obiadu, a gdy Ról złapał takiego, zabrał mu obiad, zbił tak, że ten kilka dni nie mógł się ruszyć. Ale wracajmy do kapusty. Jak tu ją przenieść, pomyślałem, nareszcie wpadłem na sposób. Wiadomo przecież, że życie w więzieniu wymaga sprytu. Wycisnąłem dobrze kapustę i wpakowałem między nogawki, w kalesony. Zawołano nas na obiad. Przy rewizji dobrze przeszedłem, teraz stałem przy swojej celi nr 4, przy samej centrali, na dole. Na moje nieszczęście Ról szedł, by mi otworzyć drzwi i wpuścić do celi, już wsadził klucz, by przekręcić, gdy wtem nagle zauważył trochę wody przed drzwiami i zwrócił się do mnie.

— Was ist los? — pokazał palcem na asfalt.

— Nie wiem, ktoś musiał trochę wody wylać.

Ról, z natury bardzo podejrzliwy, nie bacząc na moją trafną odpowiedź, kazał mi się rozebrać.

Zdjąłem marynarkę, ciepłą koszulę i odpiąłem spodnie.

— Alles! Alles170! — krzyknął Ról, widząc, że woda cieknie mi z nogawki. Chcąc nie chcąc, rozbierałem się dalej, przy rozwiązaniu sznurka nogawki kapusta wypadła na posadzkę.

Ról na ten widok z początku roześmiał się, później zaczął mnie okładać bykowcem, a za karę już tego dnia obiadu nie dostałem.

Ról od tego grochu już miał mnie, jak mówiłem, na oku, jednakże o tym już zapomniał, brał mnie często do pracy, a teraz znów mnie dostał i prześladował na nowo.

Tak minęła zima, przyszła wiosna. Pomimo, że nie miałem żadnej nadziej na lepsze jutro, samo nadejście wiosny i widok słońca zaglądającego ciekawie do mojej celi, dodawały mi otuchy i energii.

Sytuacja moja po tej kapuście znów zaczęła się poprawiać. Brano mnie co dzień teraz do pracy, a że pracowałem chętnie, nie dano mi ani minuty siedzieć w celi. Przy pracy, jak wiadomo, nie byłem na tyle pilnowany, jak w celi. Pod tym względem Niemcy nie bardzo więźnia prześladowali przy pracy.

Zacząłem nawet marzyć o ucieczce, a głodu już tyle nie odczuwałem. Starałem się, jak mogłem. Tu ukradłem kartofli, tam buraków upiekłem albo ugotowałem, marchew należała do delikatesów i nieczęsto udawało mi się tego przysmaku ściągnąć.

Żołnierze na warcie w bramie czasem podawali coś, co pozostawało im z jedzenia, a były to okruchy z marnego stołu. Sami oni byli nieraz głodni. Ponieważ dobrze wyglądałem, Niemcy zwali mnie „Dicker”171 .

Myślałem na to, że gdybym tak nagle tu umarł, znów znalazłbym się w „Vaterlandzie”. Starałem się jednak tego głupstwa nie robić. Nawet jako nieboszczyk bałem się tam wrócić.

Pracy żadnej się nie obawiałem, nawet przez cały tydzień Niemcy orali mną. Zaprzęgnięto sześciu więźniów do pługa i cały kawał pola przy więzieniu pooraliśmy. Dostaliśmy za to po czterysta gramów chleba dziennie i kubełek dolewki.

Chłopi i baby przechodząc koło nas i widząc, jak Niemcy nas popędzają w pługu, żegnali się nabożnie rzucając nam kawałek chleba lub coś innego do zjedzenia.

Dziwna rzecz, byłem teraz nawet zadowolony z tego życia. Przychodząc na noc do celi, upadałem na łóżko i naprawdę mogę sobie powiedzieć, że wtedy spałem, jak to się mówi, snem sprawiedliwych.

Ról przestał zupełnie mnie prześladować, dowiedział się bowiem, że dobrze pracuję. Na dowód tego przynosił mi nieraz w niedzielę dolewki. Śmiał się nawet z moich psot, które od czasu do czasu jeszcze urządzałem.