Życiorys własny przestępcy - Urke Nachalnik (biblioteka cyfrowa za darmo TXT) 📖

Do domu jednak nie było mi spieszno. Zaraz po pożegnaniu, co się też odbyło bardzo grzecznie, wyszedłem na ulicę, lecz nie dlatego, by się udać na kolej. Prawie dzień cały spędziłem na bezcelowym wałęsaniu się po mieście.

Sprzyjała temu śliczna pogoda, jaka panowała w ów pamiętny dla mniej dzień na początku maja 1914 roku.

Było ciepło. Sprzyjała też pogoda ducha. Pomimo bowiem opłakanego położenia, w jakim się znajdowałem, czułem się bardzo zadowolony z obrotu rzeczy.

Nareszcie nie mam nad sobą żadnej władzy i opieki! — myślałem. Widziałem siebie wolnym i wyobrażałem sobie, że mogę już zrobić, co mi się podoba... Tu muszę podkreślić, że od maleńkich już lat niechętnie podlegałem czyjejś woli. Nie lubiłem nawet nudzącej i troskliwej opieki rodziny. Spotykając jakąś bezdomną sierotę, zazdrościłem jej wolności.

Teraz więc, gdy wyrwałem się z krępujących mnie więzów, poczułem się szczęśliwy. Postanowiłem stąd odjechać, lecz nie do domu, a dalej od niego, gdzie by mnie nikt nie znał i ja nikogo...

Za cały dobytek miałem małe zawiniątko mieszczące cztery pary bielizny, garnitur od święta, w kieszeni zaś siedem rubli i pięćdziesiąt kopiejek. Przyszłość nie trwożyła mnie, wszakże wierzyłem, że jakoś to będzie i życie się urządzi.

Przed wieczorem zaszedłem do jednej z restauracji i obstalowałem kolację. Siedząc, rozglądałem się wokoło i obserwowałem wchodzących i wychodzących gości. Publiczność ta była niewyszukana. Składali się na nią przeważnie robotnicy, furmani i drobni handlarze. Restauracja służyła zarazem jako zajazd dla przyjeżdżających do miasta bliższych i dalszych gospodarzy wiejskich.

Większość z obecnych, jak widać, tworzyła stałych tutejszych bywalców, gdyż pozdrawiali jeden drugiego jak starzy znajomi i bez dłuższych wstępów wdawali się w rozmowę.

Ośmielony widokiem szczerych twarzy, spróbowałem również nawiązać rozmowę z najbliższym swym sąsiadem, furmanem. Z chęcią mi odpowiadał. Od niego też się dowiedziałem, że jego karetka za godzinę odjeżdża w stronę miasta O...sy.

Dziś bym nie potrafił wytłumaczyć, dlaczego wówczas ta właśnie wiadomość dodała mi bodźca, ażeby wraz z nim udać się do tego miasta.

Jak pomyślałem, tak też i uczyniłem. Za godzinę, czy nieco więcej, siedziałem już obok dorożkarza na koźle. Dla skrócenia czasu długiej podróży wdałem się z dorożkarzem w rozmowę. W trakcie tejże zwierzałem się mu z moich kłopotów. Słuchał mnie uważnie. W pewnym zaś momencie zapytał, czy umiem obchodzić się z końmi. Częściowo spodziewając się, do czego zdąża, bez zająknienia odpaliłem, że się znam. Ażeby zaś jeszcze bardziej w tym jego utwierdzić, skłamałem dalej, że ojciec mój też był furmanem. Spojrzał na mnie trochę niedowierzająco, lecz zaraz rzekł: „Jeżeli więc chcesz, wezmę cię do koni — mam ich dziesięć. Mam też kilka dorożek. Wynajmuję je do obsługiwania ludzi. Jeżeli nie będziesz głupi, będzie ci u mnie dobrze. Jeżeli się nadasz, to zatrzymam cię nawet na stałe”. Bez wahania na propozycję przystałem.

Następnie wysłuchałem jeszcze dłuższego pouczenia, jak się mam obchodzić z końmi, jakie będą moje obowiązki itd. W końcu przeszedł znów do wybadania mnie, skąd jestem i kim są moi rodzice. Nagadałem mu niestworzonych rzeczy, z czego to tylko było prawdą, iż jestem sierotą, z tą wszelako różnicą, iż powiedziałem mu, że i ojca nie mam. Po każdej mej odpowiedzi kiwał jakoś niewyraźnie głową, możliwe nawet, że nie wierzył w to, że jestem synem dorożkarza. Nie przeszkodziło to jednak, byśmy doszli do ostatecznego porozumienia.

Po całonocnej podróży, późnym rankiem stanęliśmy wreszcie na miejscu. A po krótkim odpoczynku objąłem nowe dla mnie funkcje dorożkarza. Zanim wszakże opowiem o dalszych swych przygodach, muszę słów parę powiedzieć jeszcze o swym szefie.

Otóż był to człowiek olbrzymiego wzrostu i herkulesowej siły. Czarny zarost i długa broda czyniły go raczej podobnym do Cygana niż do Żyda Na jego okrzyk drżeli nie tylko ludzie, lecz i konie. Był pracowity. Rzadko widziałem, by odpoczywał. Stale furmanił między miastami O...sy a S. Trakt ten obsługiwało sześć jego najlepszych koni. Do pomocy miał tam tylko chłopaka.

Mnie się dostał kary koń, były „dragon”. Byłem z nim zapewne w jednych latach, a więc, gdy ja byłem jeszcze młodzieńcem i można powiedzieć rozpoczynałem życie, biedny ten koń od dawna już był emerytem i wiódł mało pochlebny żywot żydowskiej szkapy. Los nasz i dola były jednakowe. Mieliśmy wozić z dworca pasażerów.

Gdy już konia zaprzągłem, gospodarz uważał za potrzebne jeszcze gruntowniej wtajemniczyć mnie w arkana dorożkarskiego zawodu.

— Grunt — mówił — koń. Pasażerowi należy zaimponować brawurowym podjechaniem dorożką. A więc... Nie oszczędzać bata, gdy zdechnie, kupi się drugiego... Swoją drogą samemu trzeba się starać, by koń był nakarmiony.

Tu spojrzał na mnie wymownie, niepewny, czy zrozumiałem, o co mu chodzi. Kiwnąłem głową na znak, że go dokładnie rozumiem. Wszak nie na próżno siedziałem w więzieniu.

— Pamiętaj — ciągnął dalej — jak nie będziesz głupi, to na kieliszek pejsachówki zawsze zarobisz. Z pasażerami trzeba się obchodzić bardzo dobrze i nic im zginąć nie powinno... lecz na stacji... gdy ci czasem coś uda się ściągnąć, to nie szkodzi... tylko ostrożnie, bo to pachnie kryminałem.

— Jeżeli zdarza się obcy pasażer, należy kroić taksę potrójnie. A gdy się targuje, upuść tylko wtedy, gdy brak gości... W tym ostatnim wypadku można nawet zgodzić się i poniżej taksy.

Po ukończeniu wykładu poklepał mnie po ramieniu, aż mi w stawach zatrzeszczało i kazał ruszać.

A więc zostałem dorożkarzem.

Z początku to zajęcie przypadło mi do gustu. Lecz po upływie miesiąca miałem już tego dosyć. Nie zadowalały mnie już skąpe dochody, jakie ciągnąłem z dorożkarskiego fachu. Krąg moich znajomych znacznie się zwiększył, a w związku z tym i rozchody. Zazdrościłem moim rówieśnikom, widziałem, że są ładnie ubrani; że spacerują i bawią się wesoło z ładnymi dziewczętami i gdy większe nawet rachunki bynajmniej ich nie krępują.

Domyśliłem się, skąd niektórzy z nich czerpią swe dochody.

Zapragnąłem także beztroskiego życia. Walczyłem czas pewien ze sobą. Czułem, że wcześniej czy później ulegnę pokusom.

I rzeczywiście, ani się spostrzegłem, jak przez zbieg niezależnych ode mnie okoliczności, zostałem stopniowo wciągnięty do wspólnictwa w wyprawach grożących w razie niepowodzenia kryminałem.

Pewnego razu z poruczenia swego szefa miałem zawieźć trzech „porządnych gości”, jak się wyraził mój gospodarz, z osiemnaście kilometrów. Byli nimi młodzi ludzie, faktycznie porządnie ubrani, sympatyczni i weseli.

Na „miejsce” przyjechaliśmy o godzinie dwunastej w nocy. Mówię „miejsce”, chociaż określenie to niezupełnie ścisłe, albowiem kazano mi zatrzymać się na drodze przy jakimś przydrożnym drzewie i czekać na ich powrót. Pouczyli mnie przy tym, jak mam się zachować w razie „poruty”86. Odchodząc, rozdzielili między siebie jakieś oryginalne, jak zauważyć zdołałem, przedmioty, których nazw wówczas jeszcze nie znałem.

Gdy odeszli, zostałem sam na koźle, pełen trwogi i różnych niewesołych myśli. Lękałem się nawet poruszyć. Czas dłużył się nieznośnie. Mijały godziny, a ich jeszcze nie było. Łowiłem uchem najsłabsze odgłosy, aż wreszcie usłyszałem pospieszne kroki i z cieniów ustępującej już nocy wyłoniły się sylwetki moich pasażerów. Dźwigali ze sobą dość wielką walizę.

Wskoczyli do dorożki i kazali wyrywać co koń wyskoczy. Nie trzeba było mi tego dwa razy powtarzać, gdyż sam chciałem co rychlej opuścić to miejsce, gdzie tyle przeżyłem strachu i niepewności. Smagałem więc batem wypoczętą parę „szefowskich” koni, którymi tym razem powoziłem, poderwała z kopyta i rychło daleko już byliśmy od miejsca „roboty”.

Konie zwolniły bieg. Miałem teraz możność przysłuchać się uważnie prowadzonej za mną rozmowie. Nie miałem już wątpliwości co do rodzaju „roboty”. Czynili między sobą otwarcie te lub inne „fachowe” uwagi. Najbardziej zaś przekonywającym był podarek, jaki mi uczyniono w postaci srebrnego zegarka i złotego łańcuszka. Dla odprężenia nerwów obdarzono mnie jeszcze wódką i kawałkiem kiełbasy.

Do podobnych wypraw z polecenia swego gospodarza należałem kilka razy. Wszystkie one jakoś szczęśliwie się kończyły. Każdorazowo otrzymywałem odpowiednie wynagrodzenie pieniężne i różne cenne drobne rzeczy. Przyznać się jednak tu muszę, iż pożytku z tego łatwego nabytku nie miałem. Zazwyczaj przegrywałem wszystko w karty w spelunkach świata przestępczego, dokąd to dzięki poznanym koleżkom coraz częściej zacząłem zaglądać.

Z przegranej nic sobie nie robiłem. Wiedziałem, iż za parę dni znowu „zarobią”. Bardziej byłem zadowolony z tego, że mnie zaszczycono zaufaniem i jestem gościem tej lub innej „meliny” złodziejskiej.

Pierwsza głębsza znajomość z tym światem na wolności, z którego przedstawicielami zetknąłem się pobieżnie tylko w murach więzienia, teraz wywarła na mnie ogromne wrażenie i pociągnęła ku sobie swą tajemniczością. Spodobał mi się ten beztroski tryb życia, jaki ci ludzie wiedli, nie oglądając się na jutro.

Sam już nie wiem, jak to się stało, że pewnego dnia powiedziałem swemu pracodawcy, iż dalej nie będę u niego furmanił.

Słysząc to, bynajmniej się nie dziwił. Domyślił się moich zamiarów. Że jednak przewyższałem jego wymagania i byłem mu korzystny, spróbował sprawę załatwić kompromisowo. Ot, więc obiecał mi podwyższyć pensję. Następnie zaczął tłumaczyć, że chcąc być złodziejem, trzeba też czymkolwiek się trudnić, przynajmniej tak „dla oka”, by policja się nie czepiała. Bo jak tylko „hinty”87 poznają, że któryś „kinderuje”88 zawodowo, wówczas nie dadzą już spokoju i na każdym kroku zaczną go prześladować. Wciąż domagają się „mone”, tak że już tylko na nich przychodzi wtedy pracować.

— Ja sam praktykowałem to na własnej skórze — mówił w zamyśleniu. — Za młodu siedziałem też w kiciu dwa razy. A później Bóg mi dał „zarobić” pewną sumkę. Ożeniłem się i zacząłem furmanić. Z początku hinty próbowali mnie jeszcze prześladować, lecz widząc, że pracuję, co dawało pozory, że wiodę już uczciwe życie, zostawili mnie w spokoju. A jednak teraz jak wiesz: więcej się zarabia niż dawniej. Posłuchaj mnie, a będzie ci dobrze. Dla oka bądź u mnie, a z boku będziesz mógł zarabiać i niczyjej uwagi na siebie nie zwrócisz. Wiem, że „Cwajnos”89 namawia ciebie, żebyś był u niego za „konika”90. Jego siostrzyczka od dawna już ostrzy na ciebie zęby. A więc ich sprawa, że chcesz ode mnie odejść. Lecz jak jestem Żydem, wierzaj mi, że na wolności długo nie pohulasz. Przystąpienie do jego szajki rychło cię zgubi, bo hinty go dobrze znają.

Wszystkie te tłumaczenia nie zmieniły jednakże mojego postanowienia. Rozmowa z „Cwajnosem”, jak i domyślał się mój gospodarz, wpłynęła na stanowczość mojej decyzji. Od tego pierwszego zaś dowiedziałem się, co następuje:

— Na próżno ryzykujesz — mówił „Cwajnos”. — Dolę z wypraw zabiera twój pan, siedząc w domu, i to dolę równą. Jest też zarazem paserem, a więc bogaci się na złodziejskiej krwi. Tobie przypadają w udziale zaledwie marne grosze. Nic im nie mówisz, a więc uważają ciebie za porządnego chłopaka. Z tego też powodu nie zechce gospodarz tak łatwo cię od siebie puścić. Wie też, iż na tobie mógł polegać, poruczając wszystkie te jazdy. Lecz ty nie bądź frajer. Tyś wart więcej. Z ciebie jeszcze będzie porządny „jęke”91, masz wszystkie ku temu dane. Trzeba tylko, żebyś popadł w dobre ręce. Bo widzisz, w naszym fachu potrzebna jest siła fizyczna i zimna krew, jak też trzymanie języka za zębami. Te cechy posiadasz, jak zauważyłem, więc dlatego mi się spodobałeś. Zdecydowałem się nawet przyjąć cię do siebie.

Dał mi też do zrozumienia, że i siostra jego również mną się zainteresowała.

Czy wobec takich argumentów mogłem u dorożkarza zostać? Przyznać się tu nawet muszę, że nie tak chęć pozostania kompanem „Cwajnosa” mnie pociągała, jak czarne oczy jego osiemnastoletniej siostry mnie oczarowały. One też były głównym powodem, że wymówiłem posadę.

Tego jeszcze samego dnia w domu „Cwajnosa” wraz z kompanami zawarta została przyjaźń. Według wszelkich prawideł opróżniono kilka butelek sznapsa i zagrychy na bruderszaft. Zaraz też przeszedłem pod czułą opiekę siostrzyczki „Cwajnosa” i przyznać muszę, że poczułem się jak w raju.

Tu muszę powiedzieć słów parę o zacnym towarzystwie, w kółku którego się znalazłem. Otóż „Cwajnos”, jak go zwali towarzysze i pod którym to pseudonimem figurował w kartotekach policyjnych, był zawodowym włamywaczem, lat około trzydziestu. Mieszkał on wraz z matką i dwiema siostrami, z których jedna była „kontrolną”92 i uprawiała swój fach z powodzeniem. Inaczej mówiąc była „oficerską” i z byle łapserdakiem, jak twierdziła, nigdy by nie poszła. A ponieważ w tym mieście stało dużo wojska, w którym wszak są i oficerowie, więc interes szedł gładko.

Mój udział atoli w nich można nazwać tylko biernym i ograniczał się do wypicia kilku kieliszków wódki, gdyż zajęty byłem swoją Hanką. U jej boku słodko mi upłynął ten miodowy miesiąc.

Hanka dopiero praktykowała. Nie była ona na tyle zepsuta, co jej siostra.