Życiorys własny przestępcy - Urke Nachalnik (biblioteka cyfrowa za darmo TXT) 📖

Wieczorem mój kuzyn dawał mi lekcje hebrajskiego, jakiś czas żyliśmy w zgodzie, jednak długo to nie trwało, za dużo rozporządzał mną, więc pewnego dnia wywiązała się kłótnia i od tego czasu żyliśmy już w niezgodzie.

Z domu często otrzymywałem listy, najwięcej od matki, najmilszy był dla mnie dzień, gdy otrzymywałem wiadomość z domu, ojciec tylko pozdrowienie przysyłał, a od czasu do czasu kilka rubli. Tak upłynęło nieomal pół roku, nadszedł sierpień, za miesiąc miałem zamiar jechać do domu, już przeszło tydzień oczekiwałem na odpowiedź, czy mam przyjechać na święta, jednak odpowiedź jakoś nie nadchodziła, dziwiło mnie to tym bardziej, że nie było tygodnia, żebym nie otrzymał jednego listu.

Pewnego wieczoru, gdy siedziałem nad Talmudem i rozmyślałem, zbliżył się do mnie mazgijach, wypytał mnie o różne rzeczy, czego nigdy nie robił. A gdy odchodził ode mnie, spostrzegłem, że jakiś papier mu wyleciał. Podniosłem go, chcąc mu doręczyć, a on kazał mi przeczytać, co to za papier i naumyślnie oddalił się, spostrzegłem, że był to telegram. Papier wyleciał mi z rąk i straciłem przytomność.

Gdy przyprowadzili mnie do przytomności, zostałem odprowadzony przez kuzyna i jednego kolegę na stancję, rwałem sobie włosy z głowy. Biłem głową o ścianę. Żeby nie czuwali nade mną, to bym na pewno się zabił, nie mogłem się pogodzić z faktem, że moja ukochana matka już nie żyła, że została rażona atakiem serca i że jestem sierotą. Teraz wydawało mi się, że już nie mam dla kogo żyć i uczyć się, nie pomagały słowa pocieszenia różnych znajomych, płakałem po całych nocach.

Siedem dni żałoby przesiedziałem w jeszywecie nad modlitwami i psalmami za duszę mej ukochanej matki, zobojętniałem na wszystko, nie chciałem jeść, gwałtem więc przymuszano mnie do jedzenia. Po dwóch tygodniach rozchorowałem się tak, że mój kuzyn wysłał telegram, aby ktoś przyjechał.

Na drugi dzień już czuwała przy moim łóżku i pielęgnowała mnie siostra matki, teraz oboje, co spojrzeliśmy na siebie, to płakaliśmy. Zdrowy mój organizm przetrwał jednak chorobę i przychodziłem powoli do siebie, chciałem natychmiast udać się do domu, wypłakać się na jej grobie. Ale ciotka stanowczo nie pozwoliła mi do domu jechać.

Nawet na święta ciotka tłumaczyła mi, bym nie jechał, gdyż w domu bardzo smutno. Ojciec z rozpaczy, by nie patrzeć na sieroty, z których najmłodsza siostra liczyła dziesięć miesięcy, wyjechał w głąb Rosji. Obiecała jednak, że gdy w domu się trochę uspokoi, to mi napisze i wtedy będę mógł przyjechać. Musiałem jej ulec, po dwóch tygodniach pielęgnowania wyjechała z powrotem do domu.

Smutno mi teraz płynęły dni. Wreszcie nadeszła zima. Śmierć matki odczuwałem aż zanadto — z domu coraz mniej listów, pieniądze też jakoś nie nadchodziły. Dziesięć rubli pamiątkowych już dawno wydałem. Pisałem do domu raz i drugi, jednak nie otrzymałem żadnej odpowiedzi. Wszystko to świadczyło, jakby ktoś miał przyjechać do mnie. W tym mniemaniu oczekiwałem każdego wieczora przybycia pociągu, łudząc się nadzieją, że może kogoś z rodziny ujrzę — daremnie.

Pewnego jednak wieczoru spotkałem znajomego handlarza, Polaka pana S., który nieraz był gościem ojca. Ucieszyłem się też z tego spotkania niezmiernie. Opowiedziałem mu przy tej okazji o swym położeniu. Zostawił mi dziesięć rubli, obiecał, że gdy tylko wróci do domu, załatwi moje prośby. Zdziwiło mnie, że on nic nie wiedział o śmierci mojej matki. Sądziłem, że o tym powinien wiedzieć cały świat.

Nareszcie otrzymałem piętnaście rubli od ojca z zastrzeżeniem, że teraz ma inne kłopoty na głowie i dlatego powinienem sam sobie radzić bez jego pomocy, starając się o „dnie”, gdyż dalej na własnym stołowaniu nie będzie mógł mnie utrzymać. Dodał przy tym, bym w ogóle jak najmniej żądał od niego pomocy.

Popłakałem się przy czytaniu tego listu, ale cóż, trudno, postanowiłem się postarać o „dnie” i w tym celu udałem się na kraniec miasta, wiedząc, że tam najprędzej można je uzyskać, albowiem każdy „jeszywetanin” starał się o „dnie” jak najbliżej jeszywetu.

Po wielkich trudach i upokorzeniach otrzymałem na jednej z ulic przedmieścia poniedziałek, wtorek, środę i jeden dzień płatny w wysokości dziesięciu kopiejek, na drugiej zaś ulicy czwartek.

Pierwszy mój dzień wypadł w czwartek. Gdym przybył, gospodyni sama mnie obsługiwała przy stole. Kobieta ta była już nie pierwszej młodości, zachęcała mnie do jedzenia, a widząc, że się nią krępuję, wyszła do drugiego pokoju, skąd dolatywały mnie stłumione śmiechy. Jedząc, podziwiałem ten obficie zastawiony stół, cieszyłem się z tak dobrego miejsca. Po spożyciu obiadu, gdym odmawiał modlitwy, gospodyni weszła ponownie do pokoju, obserwowała mnie chwilę, a przy wychodzeniu podała mi w papierze drugie śniadanie, prosząc, bym przyjął. Obiad wyznaczyła mi na godzinę piątą punktualnie, do czego się ściśle stosowałem. Po spożyciu obiadu otrzymałem piętnaście kopiejek na kolację, a to dlatego, bym nie potrzebował wieczorem iść taki szmat drogi i błądzić po bezludnym przedmieściu.

Z „dnia” tego byłem niezmiernie zadowolony. Do najgłodniejszych dni w tygodniu zaliczałem wtorki, a tym „hojnym karmicielem” był zamożny właściciel oliwiarni. Bywało, że obiad dano na pięknych talerzach ze srebrną łyżką, na której widniał monogram G. S., lecz pokarm na tych talerzach był w znikomych porcjach. Podawano też chleb w bochenku, nęcący niezmiernie swym zapachem, niestety, zwykle zapominano podać noża, a przez grzeczność, która była niczym innym jak naigrawaniem się ze mnie, pytano, dlaczego chleba sobie nie ukroję. Wstydząc się poprosić o nóż, odchodziłem od stołu zwykle głodny.

Po pewnym czasie zmądrzałem. Kupiłem za trzy kopiejki nóż (cyganek) i tym już kroiłem sobie chleb. Wówczas mój karmiciel chwycił się innego sposobu: przestał mianowicie podawać chleb w bochenku, kładł teraz na talerz jeden lub dwa kawałki, a czasem były to nawet odpadki. Nadal więc wychodziłem głodny. Nic więc dziwnego, że na dzień czwartkowy czekałem jak na zbawienie, uzupełniałem wtedy braki w swoim organizmie z całego tygodnia. Toteż mimo oddalonego miejsca szedłem tam zawsze z ochotą.

Tak upłynęło kilka czwartków, aż pewnego dnia przyszedłem trochę wcześniej na śniadanie niż zwykle. Przestępując próg jadalnego pokoju, ujrzałem na środku stojące łóżko, a w nim moją gospodynię, obok której leżał jakiś rosły mężczyzna. Znalazłszy się w tak przykrej sytuacji, stanąłem zawstydzony, nie wiedząc, co robić ze sobą, dopiero po pewnej chwili cofnąłem się, by jak najprędzej opuścić ten dom. Widząc to, gospodyni prosiła mnie, bym się zatrzymał w kuchni, aż się ubierze, co też uczyniłem.

W chwilę później spożywałem śniadanie obsługiwany znów przez swą karmicielkę, ubraną w różowy szlafrok. Z jej zachowania się widziałem, że się mnie krępuje. Podczas śniadania mężczyzna ów, którym był rosyjski oficer, kpił sobie z niej, nie krępując się moją obecnością. Przymknąwszy oczy, by nie patrzeć na to zgorszenie, starałem się jak najprędzej spożyć podany mi posiłek i postanowiłem w duchu, że już nigdy tu nie wrócę. Po śniadaniu, nie odmówiwszy nawet modlitwy, wyszedłem. Za mną wyszła też gospodyni i gorąco mnie przepraszała. Nie odpowiadając nic, oddaliłem się szybko od tego domu. Do tej chwili nigdy nie uwierzyłbym, że ta dobra i szlachetna karmicielka jest zarazem właścicielką domu rozpusty, a do tego sama się oddaje, gdy przyjdzie kto z lepszych gości.

Wówczas nie miałem jeszcze pojęcia o tym, że na tej ulicy istnieje cały szereg czerwonych domków, w których w dzień okiennice są zamknięte, a wieczorem przed każdym z nich pali się czerwona latarnia.

Bo i skąd ja, słuchacz jeszywetu, mogłem o tym wiedzieć? Nie miałem też wyobrażenia o orgiach, jakie się odbywały w pokoju, w którym jadłem.

Żal mi było pozbyć się tego dobrego „dnia”, ale świadomość, że ta kobieta może mi nawet podawać jedzenie trefne, odstręczała mnie. Po przyjściu do jeszywetu pragnąłem zapomnieć o tym przykrym zajściu, zabrałem się gorliwie do nauki, postanowiłem zrezygnować z tego „dnia”.

Niestety, przed moimi oczyma cały czas stał ten widok, jaki zastałem przy wejściu... Rozmyślając o tym, nasuwały mi się wspomnienia z czasów mojego pobytu na pierwszej stancji i chwile spędzone w objęciach gospodyni. Wszystkie te wspomnienia pragnąłem zagłuszyć głośnym studiowaniem Talmudu. Daremnie! — chorobliwa wyobraźnia nie pozwalała mi o tym zapomnieć.

W takim stanie walki wewnętrznej oczekiwałem pory obiadowej. Starałem się w siebie wmówić, że przecież tam iść nie mogę. Nie wolno mi! Z tym rozsądkiem walczył żołądek. On też i zwyciężył. W oznaczonym czasie poszedłem na obiad, przy którym obsługiwała mnie ona, jak zawsze, a nawet czulej.

Pewnego czwartku przy obiedzie zaczęła się interesować moimi stosunkami rodzinnymi. Opowiadałem jej wszystko, rozczulałem się przy tym nad stratą matki, którą tak kochałem. Ona też zwierzyła się przede mną ze swego położenia, narzekając na ludzi, którzy wciągnęli ją w to bagno niemoralności.

Po tym zwierzeniu się kazała mi co dzień przychodzić, prosiła mnie, bym jej opowiedział swe kłopoty, a ona postara się mną zaopiekować jak matka. Zawahałem się nad tą propozycją, gdyż od śmierci matki, którą tak kochałem, stałem się naprawdę pobożnym i gorliwym uczniem jeszywetu. Byłem przekonany, że tym przyczynię się do uszczęśliwienia matki w raju. Wierzyłem święcie w to, codziennie odmawiałem za jej duszę odpowiednie modlitwy.

Propozycja ta, nad wyraz nęcąca, wszakże zwyciężyła, od dnia tego stałem się jej wychowankiem. Dłużej też przesiadywałem u niej i jakoś nie spieszyło mi się do jeszywetu. Tego nagłego przywiązania z mojej strony nie mogłem sobie wytłumaczyć. To nowe życie spowodowało, że zacząłem zaniedbywać naukę, lecz strzegłem się z tym przed mym kuzynem, który miał baczne oko na mnie.

Przypadek jednak zrządził, że wkrótce pozbyłem się tego opiekuna. Został on nagle wezwany do domu z powodu choroby ojca, co zdaje się było tylko wykrętem, a prawdziwa przyczyna leżała w tym, że dowiedzieli się o jego miłostkach, więc postanowiono go ożenić z odpowiednią panną i do tego z dużym posagiem.

Po jego wyjeździe, nie mając nikogo, kto by miał baczne oko na moje postępy, zaniedbałem się zupełnie w nauce, a czas wolny spędzałem na pogawędkach u mojej opiekunki. Coś nieokreślonego przykuwało mnie do niej, nie zdawałem sobie sprawy, do czego może doprowadzić to jakby współżycie.

Bywało często, że gdy siedziałem u niej wieczorem, podczas rozmowy naszej odwoływano ją do drugiego pokoju, do którego nigdy nie chciałem zajrzeć. Rozumiałem, że tam dzieją się rzeczy niezgodne z Talmudem. Oddalając się, opiekunka prosiła mnie zawsze, bym na nią poczekał, lecz nie mogąc się jej nieraz doczekać, bez pożegnania wracałem do domu. Opuszczałem wtedy z żalem ten pokój. W wypadku zaś, gdy zaraz wracała, spostrzegłem, że zachodziła w niej jakaś zmiana, żal mi jej było i wówczas zwracałem się do niej z prośbą, by porzuciła to życie występne. Tłumaczyłem, jak wielki grzech ona popełnia przez takie życie. A także o mękach w piekle nieraz wspomniałem.

Uśmiechnęła się wtedy smutno, mówiąc:

— Dzieciaku cnotliwy, nie bądź głupi, nic złego mi się nie stanie! A gdy będziesz starszy, zrozumiesz wtedy, że życie zmusza nieraz do grzechu.

Po pewnym czasie, widząc, że jej nie nawrócę na drogę uczciwą, wróciłem do jeszywetu i postanowiłem, że już nigdy tam nie pójdę.

W tym czasie zmieniłem też stancję, gdyż nie miałem czym opłacać komornego. Musiałem korzystać z łaski pewnego stolarza, który uważał za stosowne przyjść mi z pomocą jako uczniowi jeszywetu.

Niestety, moje postanowienie całkowitego zerwania z opiekunką N. było słabe. Nie oparłem się długo pokusie i wróciłem do niej. Tak upływał dzień za dniem i miesiąc za miesiącem. Ona otoczyła mnie swą opieką i nie tylko karmiła, lecz widząc zniszczone moje ubranie i obuwie, kupiła nowe. Mając taką opiekę, nie odczuwałem biedy, przykro mi jednak było i miałem żal do ojca, że zupełnie o mnie zapomniał. Pocieszałem się jednak myślą, że może to jest chwilowa próba, czy potrafię sobie dać radę w biedzie i wytrwać w nauce. Myślałem, że potem obdarzy mnie nadal swą opieką.