Powieści fantastyczne - E. T. A. Hoffmann (czytanie ksiazek online txt) 📖

lub zakrzywiony nóż myśliwski do skłuwania i patroszenia upolowanej zwierzyny. [przypis edytorski]

118. Orfeusz (mit. gr.)—tracki śpiewak i poeta. Według legendy jego muzyka potrafiła skłonić do słuchania nawet dzikie zwierzęta. [przypis edytorski]

119. Amfion (mit. gr.) — syn Zeusa i królewny tebańskiej Antiope, król Teb, muzyk i poeta. [przypis edytorski]

120. canzona (wł.) — pieśń liryczna, zwł. włoska. [przypis edytorski]

121. Occhi perche piangete (wł.) — oczy, dlaczego płaczecie? [przypis edytorski]

122. fidibus — złożony kawałek papieru, niekiedy nawoskowany, służący do zapalania fajki. [przypis edytorski]

123. bursz (z niem.) — członek korporacji studenckiej. [przypis edytorski]

124. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

125. podagryczny — dotyczący dny moczanowej, rodzaju zapalenia stawu, zazwyczaj u palucha u stopy. [przypis edytorski]

126. nie zawisła (daw.) — nie zależy. [przypis edytorski]

127. podagra — dna moczanowa, rodzaj zapalenia stawu, zazwyczaj u palucha u stopy. [przypis edytorski]

128. pugilares (daw.) — portfel. [przypis edytorski]

129. pasterski — tu: sielankowy. [przypis edytorski]

130. osiemdziesiąt stóp — ok. 24 m. [przypis edytorski]

131. gwiaździarstwo (daw.) — astrologia. [przypis edytorski]

132. obałamucony — oszukany, wprowadzony w błąd. [przypis edytorski]

133. scheda — dziedzictwo. [przypis edytorski]

134. sklep (daw.) — piwnica. [przypis edytorski]

135. frydrychsdor — (z fr. le frédéric d’or) — złota moneta pruska, będąca w obiegu w okresie 1741–1855. [przypis edytorski]

136. aktem erekcyjny (z łac.) — akt założycielski. [przypis edytorski]

137. od wierzycieli — dziś popr.: przez wierzycieli. [przypis edytorski]

138. co żywo (daw.) — jak najszybciej. [przypis edytorski]

139. żabot — ozdoba za zmarszczonej tkaniny. [przypis edytorski]

140. weksel — dokument zobowiązujący do zapłaty określonej sumy pieniędzy w określonym terminie. [przypis edytorski]

141. w przytomności (daw.) — w obecności. [przypis edytorski]

142. popręg — pas przytrzymujący siodło, przeciągany pod brzuchem konia. [przypis edytorski]

143. przytomny (daw.) — obecny. [przypis edytorski]

144. Scarron, Paul (1610–1660) — francuski pisarz, sparaliżowany przez ostatnie 20 lat swojego życia. [przypis edytorski]

145. asa foetida (z łac.) — nazywana czarcim łajnem lub smrodzieńcem, przyprawa o intensywnym, charakterystycznym zapachu porównywalnym z zapachem cebuli, który łagodnieje po dodaniu do gotującej się potrawy; tu przen.: skandaliczne wątki w utworze literackim. [przypis edytorski]

146. powała — drewniany strop, sufit. [przypis edytorski]

147. Et si male nunc, non olim sic erit (łac.) — jeżeli teraz źle, nie zawsze tak ma być; fragm. z Horacego. [przypis edytorski]

148. wasal (łac. vassus: sługa; z celt. gwas) — w średniowieczu człowiek wolny oddający się w opiekę seniorowi, otrzymujący od niego lenno i zobowiązany wobec seniora do posłuszeństwa i świadczenia służby zbrojnej; tu przen.: poddany. [przypis edytorski]

149. Callot, Jacques (1592–1635) — francuski grafik i rysownik. [przypis edytorski]

150. Chodowiecki, Daniel (1726–1801) — polsko-niemiecki malarz, miniaturzysta i rysownik. [przypis edytorski]

151. domestica (z łac. domesticus: domowy) — sprawy domowe, związane z gospodarstwem. [przypis edytorski]

152. przeżywienie — tu zapewne: żywienie oraz wykonywanie wszelkich czynności potrzebnych do przeżycia. [przypis edytorski]

153. ostatnia wojna — ponieważ utwór powstał w 1822 r. w Berlinie, chodzi tu zapewne o kampanie napoleońskie. W 1806 r. wojska francuskie zajęły Berlin, dążąc dalej na wschód (ten etap wojny został zakończony pokojem w Tylży), a następnie w czasie odwrotu spod Moskwy zostały rozgromione w bitwie pod Lipskiem w 1813 r.; w tym okresie miały miejsce przemarsze sił francuskich oraz migracje towarzyszącej armii ludności cywilnej na terenach należących do Prus. [przypis edytorski]

154. obzierać (daw.) — oglądać. [przypis edytorski]

155. łyk (daw.) — pogard.: mieszczanin. [przypis edytorski]

156. cum annexis (łac.: z dodatkami) — tu żart.: z posagiem. [przypis edytorski]

157. tarabanowo-trombonowy — w znaczeniu przenośnym określenie utworzone dla wyrażenia nadmiaru, może przez porównanie do zbytniego zgiełku instrumentów, których tu nazw użyto; tarabnan: bęben wojskowy; trombon: puzon. [przypis edytorski]

158. sapienti sat (łac.) — mądremu wystarczy; fragm. z Persa Plauta: dictum sapienti sat est: mądremu wystarczy to, co powiedziano. [przypis edytorski]

159. Hogarth, William (1697–1764) — angielski malarz i grafik. [przypis edytorski]

160. sznaps (z niem. Schnaps) — żart.: wódka. [przypis edytorski]

161. fizjonomia (fr. physionomie: twarz, wyraz twarzy, cecha znamienna; z gr. physiognomía) — wygląd, oblicze, postać czegoś, cechy charakterystyczne; twarz. [przypis edytorski]

162. fizjonomika (z fr. physionomie: twarz, wyraz twarzy, cecha znamienna) — umiejętność rozpoznawania właściwości umysłowych i postaw uczuciowych człowieka z wyglądu jego twarzy i całego ciała. [przypis edytorski]

163. orbis pictus (łac.: świat w obrazkach) — elementarz z obrazkami; tu: bogaty zbiór czegoś. [przypis edytorski]

164. samoistny — tu: osobisty, dokonywany osobiście. [przypis edytorski]

165. fenig (z niem. Pfennig) — germańska nazwa denara używana od VIII do X w. [przypis edytorski]

166. kolegium (z łac. collegium: grupa urzędników równych stopniem, kolegów) — tu: zebranie grupy studentów, zajęcia akademickie. [przypis edytorski]

167. rendez-vouz (fr.) — przestarz.: randka. [przypis edytorski]

168. Muza — w mit. gr. bogini opiekunka sztuk pięknych i nauk. [przypis edytorski]

169. belletrysta (z fr. belles lettres: literatura piękna) — autor beletrystyki, utworów literatury pięknej, głównie powieści i nowel. [przypis edytorski]

170. fioraja (z wł. fioràia) — kwiaciarka. [przypis edytorski]

171. jagoda (daw.) — policzek. [przypis edytorski]

172. Hybla — staroż. miasto gr. na Sycylii (znane są różne nazwy: Hybla Maior, Hybla Magna oraz Megara Hybla, odnoszące się do jednego lub różnych miast). [przypis edytorski]

173. warząchew — dawna duża łyżka kuchenna, zwykle drewniana. [przypis edytorski]

174. harbajtel (z niem. Haarbeutel) — pęk włosów z tyłu peruki zebranych w warkocz, kucyk lub zawiązanych ozdobną siatką; w XVII i XVIII wieku w Europie peruki stanowiły nieodzowny element modnego stroju obu płci, wyszły z powszechnego użycia na początku wieku XIX. [przypis edytorski]

175. tupet (z fr. toupet) — kosmyk włosów na wierzchu głowy. [przypis edytorski]

176. fechtunek (z niem. fechten: bić się) — szermierka, sztuka władania bronią białą. [przypis edytorski]

177. fechtmistrz (z niem. Fechtmeister) — nauczyciel szermierki. [przypis edytorski]

178. pronuncjacja (z łac. pronuntiatio: wypowiedź) — sposób wymawiania, wymowa. [przypis edytorski]

179. kamerher (z niem. Kammerherr) — szambelan dworu. [przypis edytorski]

180. hofmarszałek (z niem. Hofmarschall) — marszałek dworu. [przypis edytorski]

181. orphelins français (fr.) — dosł. sieroty francuskie; jest to zapewne nazwa jakiegoś zakładu dla sierot francuskich. [przypis edytorski]

182. landwerzysta (z niem. Landwehr: obrona krajowa) — żołnierz landwery, tj. wojsk terytorialnych dawnych Niemiec i Austro-Węgier. [przypis edytorski]

183. parturiunt montes (łac.) — trudzą się góry; fragm. ze Sztuki poetyckiej Horacego: parturiunt montes, nascetur ridiculus mus (trudzą się góry, a porodzą śmieszną mysz); tu: o kimś, kogo dokonania są niewspółmiernie małe w stosunku do szumnych zapowiedzi. [przypis edytorski]

184. filantrop (z gr. philánthrōpos: kochający ludzkość) — dobrodziej, wspomagający ubogich. [przypis edytorski]

185. bella molinara (wł.) — piękna młynarka; odwołanie do powstałej w 1790 r. w Wiedniu opery La Molinara Giovanniego Paisiella (1740–1816), niezwykle popularnego i prominentnego w swoim czasie wł. kompozytora klasycznych oper gł. komicznych, zatrudnionego m. in. na dworze Katarzyny II w Petersburgu oraz na dworze Napoleona I w Paryżu. [przypis edytorski]

186. na cztery stopy wysoki — tj. mierzący ok. 120 cm wzrostu; stopa: jednostka miary długości, równa ok. 30 cm. [przypis edytorski]

187. primo amoroso (wł.) — pierwszy amant. [przypis edytorski]

188. kryg (z niem. Krieg: dźwig) — nienaturalny, przesadnie wykonywany ruch, gest. [przypis edytorski]

189. galanteria (z fr. galanterie: grzeczność) — wyszukana grzeczność w obejściu, szczególnie w stosunku do kobiet. [przypis edytorski]

190. kundman (z niem. Kundmann) — stały klient, odbiorca. [przypis edytorski]

191. klechda — podanie ludowe, baśń. [przypis edytorski]

192. meum (łac.) — moje. [przypis edytorski]

193. tuum (łac.) — twoje. [przypis edytorski]

194. Pyrrus (319–272 p.n.e.) — król Epiru, wybitny taktyk wojenny, pokonał Rzymian w bitwach pod Herakleją (280 p.n.e.) i Auskulum (279 p.n.e.), co okupił wielkimi stratami (stąd przysłowiowe wyrażenie: „pyrrusowe zwycięstwo”). [przypis edytorski]

195. nil admirari (łac.) — niczemu się nie dziwić; fragm. z Listów Horacego. [przypis edytorski]

196. andrus (gw.) — łobuziak. [przypis edytorski]

197. avec du feu (fr.) — z ogniem. [przypis edytorski]

198. Szpandawa — właśc. Spandau, dzielnica Berlina, gdzie w XVI w. wzniesiono cytadelę, służącą m. in. jako więzienie. [przypis edytorski]

199. Straussberg — miasto w Brandenburgii, w Marchii Odrzańskiej; pod koniec XVIII w. powstało tu sanatorium dla wojskowych oraz inwalidów wojennych, w którym następnie otworzono również oddział szkolno-wychowawczy dla zagrożonej społecznie młodzieży. [przypis edytorski]

200. rejment (daw.) — regiment. [przypis edytorski]

201. perorować (z łac. perorare) — rozwodzić się nad czymś, wykładać. [przypis edytorski]

202. Piaskun — tytuł polskiego tłumaczenia, stanowiącego podstawę niniejszej publikacji, brzmi Człowiek z piasku. Późniejsza tradycja utrwaliła jednak nazwę Piaskun. Piaskun, zwany też piaskowym dziadkiem, to postać z niemieckich baśni. Sypie dzieciom piaskiem w oczy, aby zasnęły. [przypis edytorski]

203. Franciszek Moor — bohater dramatu Zbójcy Friedricha Schillera. [przypis edytorski]

204. retorta — okrągłe naczynie używane dawniej w laboratoriach. [przypis edytorski]

205. aria di bravura — aria popisowa, służąca prezentacji umiejętności wokalnych. [przypis edytorski]

206. alembik — dawne naczynie laboratoryjne w kształcie zbiornika z długą szyjką. [przypis edytorski]

207. miesić (daw.) — ugniatać, mieszać, wyrabiać substancję o konsystencji ciasta. [przypis edytorski]

208. mularz (daw.) — murarz. [przypis edytorski]

209. przystać na coś — zgodzić się, pozwolić na coś. [przypis edytorski]

210. kielnia — narzędzie pomocne przy murowaniu i tynkowaniu. [przypis edytorski]

211. psalmodia — śpiewanie i intonowanie psalmów. [przypis edytorski]

212. konsyliarz (daw.) — lekarz, doradca. [przypis edytorski]

213. doktor Bartolo — postać ze sztuki Pierre’a Beaumarchais (1732–1799) Cyrulik sewilski, będącej kanwą dla librett oper Giovanniego Paisella oraz Gioacchina Rossiniego (sławniejszej wersji z 1816 r.). Pilnie strzeżoną i więzioną w domu wychowanką doktora Bartola jest Rozyna, której pomaga w romansie Figaro, tytułowy cyrulik (pełniący funkcje golibrody, fryzjera i inne). [przypis edytorski]

214. argusowy — czujny, wszechwidzący; od imienia Argusa, stuokiego olbrzyma, strażnika na usługach Hery w mit. gr. [przypis edytorski]

215. adagio (wł. wolno) — wolne tempo w muzyce. [przypis edytorski]

216. kwinta — interwał, odległość między dźwiękami. [przypis edytorski]

217. maestro de capella (z wł. maestro di capella) — kapelmistrz. [przypis edytorski]

218. poskoczyć — skocznie podbiec. [przypis edytorski]

219. amoroso (hiszp.) — pieszczotliwie, czule. [przypis edytorski]

220. jurysta (daw.) — prawnik. [przypis edytorski]

221. primadonna (wł.) — dosł.: pierwsza dama; śpiewaczka operowa, solistka w operze. [przypis edytorski]

222. signora (wł.) — pani. [przypis edytorski]

223. bestia tedesca (wł.) — niemieckie bydlę (zwierzę). [przypis edytorski]

224. marito amato (wł.) — ukochany mąż. [przypis edytorski]

225. padre felicissimo (wł.) — najszczęśliwszy ojciec. [przypis edytorski]

226. fortissimo (wł.) — bardzo głośno. [przypis edytorski]

227. przeorysza — przełożona zakonu żeńskiego. [przypis edytorski]

228. cystersanki — powstała w 1125 r. we Francji żeńska gałąź katolickiego zakonu cystersów. [przypis edytorski]

229. żywo — żwawo, energicznie, emocjonalnie. [przypis edytorski]

230. u drzwi — przy drzwiach, blisko drzwi.