Pył - Björnstjerne Björnson (biblioteka internetowa TXT) 📖

class="paragraph">— Praktyka mego męża? — O ile mi się zdaje nie ma żadnej. Uśmiechnęła się.

— Pani zdaniem, nie troszczy się o dzieci?

— O, w tym względzie podobny jest do wszystkich innych mężczyzn, — bawią się oni tylko czasem dziećmi, albo je biją, jeśli zrobią coś takiego, co im się nie podoba.

— Pani sądzi, że oboje małżonkowie jednako są odpowiedzialni za dzieci.

— No, naturalnie. Ale mężczyźni i tu zrobili sobie podział taki, jak im się podobało.

Pragnąłem odejść. Spojrzała na mnie ździwiona i spytała mnie, czy nie chciałbym przynajmniej napić się wpierw kawy?

— Ale prawda, — dodała — przecież pan tu niema nikogo, z kim mógłby porozmawiać.

Nie była ona pierwszą zamężną kobietą, która czyniła przeciw mężowi ukryte wycieczki.

— Pani stanowczo nie ma powodu mówić do mnie w ten sposób.

— Istotnie; proszę mi darować.

Odpowiedź brzmiała trochę ponuro; jeśli się nie mylę pani domu była bliską płaczu.

— Usiadłem tedy przy niej i zacząłem:

— Mam to uczucie, droga pani, że pani potrzebuje z kimś pomówić, ale ja się do tego nie nadaję.

— Czemu? — spytała.

— Jeżeli już nie z innego powodu, to choćby dla tego, że taka rozmowa musi mieć ciąg dalszy, bo daje wiele do myślenia, a ja muszę dziś odjechać.

— A czy pan nie może powrócić?

— Czy pani życzy sobie tego?

Zamilkła na chwilę, poczem odparła zwolna:

— W zasadzie znam w życiu tylko jedno wielkie pragnienie, a to do spełnienia go, może mi być właśnie potrzebny powrót pana.

— O cóż idzie, droga pani?

— Tego powiedzieć panu nie mogę o ile nie otrzymam obietnicy powrotu.

— W takim razie przyrzekam pani.

— Dziękuję.

Przysunąłem się do niej i wziąłem ją za rękę.

— Co pani cięży?

— Nie, nie teraz. Jak pan powróci. Musi nam pan dopomódz, o ile pan będzie uważał to za dobre.

— Naturalnie. Przecież ja w wielu wypadkach myślę tak, jak Atlung. On będzie się liczył z pani argumentami.

— Nie, z mojem zdaniem on się nie liczy, proszę mi wierzyć.

— Więc niech się pani o to postara.

— Nie, tak byłoby najgorzej. U niego wszystko zależy od usposobienia.

— Ależ proszę pani, przecież widziałem, że was łączy nad wyraz miły stosunek.

— Mój Boże, tak, bawimy się ze sobą często i to nawet bardzo dobrze.

Miałem to uczucie, że nie chce, abym na nią patrzał. Usunąłem się tedy: tymczasem mrok zapadał coraz głębszy.

— Czy pan sobie przypomina nas w Dreznie?

— Tak.

— Byliśmy młodzi i bawiliśmy się. Zaręczyć się — to było bardzo interesujące; a wyjść za mąż, mieć swój dom, jeszcze bardziej. Mieć dzieci jednak — mniej. I oto siedzę tu w domu, którym nie potrafię rządzić i mam dzieci, które żadne z nas chować nie umie, przynajmniej Atlung.

— Przecież pani ma pomoc?

— To jest właściwie mojem nieszczęściem.

Chciałem się zapytać, co przez to myśli, gdy drzwi jadalnego pokoju otworzyły się zcicha. Stina weszła z lampami.

Gdy opuszczała pokój, matka zapytała o dzieci. Stina odparła że właśnie szukają ich, bo ich niema na podwórzu. Pani domu nie zwracała uwagi na jej słowa.

— Kto jest Stina? — zapytałem, gdy drzwi się za nią zamknęły.

— O, to bardzo nieszczęśliwe stworzenie; miała ojca pijaka, który ją bił. Potem dostała męża pijaka, który ją też bił. Już nie żyje.

— Czy dawno jest już w domu państwa?

— Od chwili, jak spodziewać się zaczęłam pierwszego dziecka.

— Ależ to okropnie smutna towarzyszka dla pani.

— Naturalnie, że nie jest zabawna.

— Byłoby więc lepiej, żeby dom opuściła.

— To byłoby przeciwne tradycyom. Starsza osoba tu w tej rodzinie musi dzieci doglądać, a ta starsza osoba musi w tej rodzinie do śmierci pozostać. Zresztą Stina jest dobrą i uczciwą.

Przyniesiono kawę. Pani Atlung podała mi filiżankę i rzekła:

— Gdy jechałam dziś rano do umierającego człowieka, tamtą stroną parku, wpadło mi na myśl, że śnieg na tych ogołoconych z liści drzewach, przedstawia właściwie najpiękniejszy obraz nadziei nieśmiertelności na ziemi. Nieprawdaż? Taki czysty idzie z góry i taki miłosierny.

— Pani sądzi, że on z nieba spada?

— Spada na ziemię.

— To prawda, ale pochodzi też z ziemi.

Udawała, że nie słyszy mojej uwagi i ciągnęła dalej:

— Mówiłeś pan przedtem o pyle, ależ ten biały czysty na zmarzniętych gałęziach i na zielonej ziemi, to przecież jak poezya wieczności, tak mnie się przynajmniej wydaje.

— A któż tę poezyę stworzył?

Wielkie jej oczy spoczęły teraz na mnie, ale nie pytająco, lecz stanowczo.

— Jeżeli niema objawienia na zewnątrz, to istnieje ono na wewnątrz. I każdy, kto tak czuje, posiada je.

Nigdy piękniejszą, niż w tej chwili nie była. Naraz usłyszeliśmy kroki w przedpokoju. Atlung powracał, i za chwilę, zmieniwszy ubranie, wchodził do nas. Spotkał dysponenta swego po drodze i załatwił z nim interesy.

Żona wodziła za nim wzrokiem pytającym. Albo było jej niemiło, że zbyt wcześnie przyjechał i przerwał nam rozmowę, albo dostrzegła, że jest w złym humorze.

Po chwili opowiedział jej, co zaszło z dziećmi; i że obiecał im rózgi; był wzburzony i w końcu dodał, że czego innego potrzeba, niż rózeg.

Ona stała nieruchoma. Na twarzy jej malowało się przerażenie. Obejrzała się po pokoju, jakby oczekiwała czegoś jeszcze straszniejszego.

— Muszę ci to w końcu powiedzieć, Amelio, że jutro dzieci stąd wywiozę, — dodał w końcu.

Zwolna osunęła się na sofę, tak wolno, że zdaje mi się, iż sama nie wiedziała, że siada. Oczów z niego nie spuszczała. Czegóś bardziej bezradnego i nieznośliwego nie widziałem jeszcze w życiu.

— Kochasz tak bardzo dzieci, Amelio, że pogodzisz się z tem. Teraz sama widzisz do czego to prowadzi, że po raz ostatni uległem twoim prośbom.

Zdawało mi się, że jeszcze jedno słowo z jego strony, a zabije ją. Czyż nie widział tego? Niewiem, czy odgadła moje współczucie, ale nagle spojrzała na mnie, wyciągnęła do mnie ręce. Rozpaczliwa prośba leżała w tym ruchu. Zrozumiałem natychmiast, że to było jej jedynem pragnieniem, w tem chciała odemnie pomocy. Ukryła twarz w dłoniach i tak siedziała bez ruchu. Niewiem, czy płakała, zdaje mi się, że się modliła. On chodził po pokoju, spoglądał na nią, lecz krok jego był coraz pewniejszy.

Drzwi od jadalni otworzyły się zcicha. Na progu ukazała się Stina, bledsza jeszcze niż przedtem. Przystanął i Atlung.

— Co się stało, Stino? — zapytał.

Nie odpowiedziała zaraz, spojrzała tylko na swoją panią, która podniosła głowę.

— Co się stało, Stino? — powtórzyła.

— Chłopcy... — zaczęła i zatrzymała się.

— Co chłopcy? — powtórzyli oboje.

— Niema ich, ani na podwórzu, ani na placu. Szukaliśmy wszędzie i w fabrykach.

— Gdzie widziano ich ostatni raz? — zawołał Atlung.

— Majerowa mówiła, że widziała, jak chłopcy wybiegli z płaczem z parku, kiedy pan obiecał im rózgi.

— Staw! — wymknęło mi się z ust.

To nie był wyrzut, o nie, to był okrzyk rozpaczy.

— Stino! — krzyknął Atlung.

Był to krzyk najboleśniejszy, jaki kiedykolwiek słyszałem, i wybiegł nagle, a za nim żona, wołając go po imieniu.

— Przynieście latarnie, — zawołał do ludzi w jadalni.

Wyszedłem i ja, i wziąwszy kapelusz, zwróciłem się do Stiny.

— Chodź ze mną i pokaż gdzie to jest.

Bez odpowiedzi, nieświadoma może swych czynów, poszła naprzód ze złożonemi jak do modlitwy dłońmi, szepcząc półgłosem słowa:

— Boże litościwy! Jezusie zlituj się nad nami! Boże miłościwy!

Tak przeszliśmy podwórze, i popędzili przez ogród do parku.

Zimno nie było, tylko śnieg padał. Jak we śnie szedłem śród mgły śnieżnej, za tą wysoką, modlącą się postacią.

Zkąd mi przyszło do głowy, żeby wskazać na staw, niewiem, ale w takich razach ustaje wszelki rozsądek. Przypomniała mi się rozmowa z dziećmi o aniołkach i o biednym Janku. A jeżeli nie poszły nad staw, to może są gdzieindziej; przyjaciel ich Janek, miał dostać dziś skrzydła i pójść do swego ojca; siedzą więc gdzie może pod jakiem drzewem i czekają, a w takim razie zmarznąć mogą. I widziałem przed sobą dwoje dzieci, nie mogących powrócić do domu.

Zwierzyłem się Stinie z moich myśli, lecz szepnęła mi tylko rozpaczliwie:

— Módl się pan ze mną, módl się pan!

— O co mam się modlić? Żeby chłopcy umarli i poszli do nieba i zostali aniołami?

Spojrzała na mnie przerażona, odwróciła się, i kroczyła już dalej w najgłębszem milczeniu.

Szliśmy przez las, drogą prowadzącą do stawu o ile uprzytomniłem to sobie z opowiadania małego Janka, zanim dotarliśmy do niego, musieliśmy przejść większą część parku, do miejsca, w którem rozlewał się strumień i urządzona była grobla; żeby znów dojść do stawu, trzeba było przejść groblę.

Stina szła wciąż naprzód, a przeszedłszy groblę i zobaczywszy oboje rodziców na tem samem miejscu, uklękła i płakała. Ogarnął mnie żal szczery.

Z za lasu doszły nas głosy ludzi, nadchodzących z latarkami.

— Niema dziury w stawie! — zapewnił nareszcie głos Atlunga, a w ślad za nim, usłyszeliśmy okrzyk Stiny:

— Niechaj Pan Bóg będzie pochwalony!

Nad groblą jednak oboje małżonkowie stali bez ruchu, trzymając się w objęciach. Pobiegłem do nich. Pani Atlung obejmowała ramionami szyję męża, a on stał ku niej pochylony. Zatrzymałem się nieopodal, bo coś do siebie szeptali. Dopiero oprzytomnieli, widząc światło latarni.

— Co teraz robić? Gdzie szukać? — odezwał się Atlung. Zbliżyłem się i powtórzyłem znów rodzicom moje przypuszczenie, czy nie siedzą gdzie, pod jakiem wielkiem drzewem i czekają na litościwych aniołów.

Atlung zwrócił się tymczasem do ludzi, stojących koło grobli i zapytał, czy dzieci miały jakie płaszczyki, gdy ich ostatni raz widziano. Odparli przecząco, jak również że i czapeczek nie widzieli na ich główkach.

Śród ludzi słychać było głośny płacz i łkanie. Było ich tam ze dwudziestu. Atlung zawołał.

— Musimy cały park przeszukać, i okolicę; zaczniemy od placów roboczych.

Spojrzałem przed siebie. Masy drzew, pokrytych śniegiem, czyniły wrażenie lasu skamieniałego.

— Krzyknij głośno! — prosiła Atlunga żona.

Uszedł kilka kroków. Wśród ciszy rozległ się głos jego:

— Antosiu! Stormie! Chodźcie do tatki, i do mamy. Tatko już się nie gniewa!

Poruszyło się powietrze, czy spadł śnieg ostatni właśnie i pochylił gałąź, czy ktoś się zbliżył do niej zbytnio — dość, że Atlungowi w odpowiedzi spadł tuż płat biały z wielkiej gałęzi i głuchy łoskot jak echo zadźwięczał w całym lesie.

Gałąź, oswobodzona od ciężaru podniosła się szybko i istny tuman śniegu powstał ponad nami, przy wstrząśnieniu tem bowiem, wszystkie gałęzie zrzucać zaczęły z siebie białe ciężary.

Rozległ się chrzęst i szelest dokoła nas, i zanim zdążyliśmy zdać sobie sprawę z tego, co się dzieje, naraz sąsiednie drzewo zrzuciło śnieg ze wszystkich swych gałęzi. Ciśnienie powietrza było tak silne, że dwa, pięć, sześć, dziesięć, dwadzieścia drzew z gwałtownym hałasem oswobadzało się od ciężaru. Za jedną grupą szły inne, jedne za drugiemi, tuż, koło nas, przed nami, zdala od nas. Cały las drżał, z oddali dochodził groźny odgłos grzmotu, wszystko dokoła stało w bieli mglistych oparów.

Lęk ogarnął nas początkowo, na odgłos potężnego ryku; zwolna jednak, gdy oddalał się od nas i rósł, potężniał, zapomnieliśmy o wszystkiem.

Drzewa stały znów smukłe, swobodne, cudnie zielone. My wyglądaliśmy, jak ludzie ze śniegu, wszystkie latarnie pogasły.

Zapaliliśmy jej na nowo i strząsnęli śnieg ze siebie.

— A gdyby tak dzieci ten śnieg przysypał! — z niewymowną trwogą zawołała matka.

Uspokajali ją, że to w żadnym razie zaszkodzić by im nie mogło. Najwyżej mogły upaść i nie módz iść dalej, w końcu jednak wygrzebałyby się niezawodnie.

Nagle Atlung zawołał:

— Cicho!

Przeszło minutę nikt nie śmiał odetchnąć, nasłuchiwaliśmy, ale nic nie słyszeliśmy, prócz zdala jeszcze szemrzących gałęzi.

Jeżeli dzieci znajdowały się na skraju lasu, to niepodobna było, aby z miejsca, w którem się znajdowaliśmy słyszeli nasze wołania. Po obu stronach wszak były brzegi strumienia, wyższe od grobli, gdzieśmy się znajdowali.

— Idźmy dalej i szukajmy! — zawołał Atlung wzruszony; lecz zanim ruszyliśmy, prosił o chwilę ciszy i zawołał:

— Antosiu! Stormie! Powróćcie do tatki i do mamy!

Odpowiedzi nie było żadnej. Staliśmy jeszcze przez chwilę w milczeniu. Cisza. Wziąwszy żonę pod rękę, z opuszczoną głową puścił się za nami dalej w drogę.