Sprawiedliwie - Władysław Stanisław Reymont (biblioteka polska txt) 📖

166. karwas (gw.) — kawał. [przypis edytorski]

167. osnowa — równoległy układ nitek, przez który później przewleka się nitki wątku, tworząc tkaninę. Wykonanie osnowy polegało na równym rozmieszczeniu i naprężeniu pasm nitek zawieszonych na poziomo umocowanej belce i obciążonych na dole; ułożony zestaw nawijano na wał, zakładany następnie do krosien. [przypis edytorski]

168. żarty (gw.) — obżerający się, żarłoczny. [przypis edytorski]

169. półszosta — półszósta, sześć i pół. [przypis edytorski]

170. kurasek do gwizdania — gliniany gwizdek w kształcie kogucika. [przypis edytorski]

171. felczer — osoba wykonująca proste zabiegi medyczne. [przypis edytorski]

172. siła (starop., gw.) — dużo, wiele. [przypis edytorski]

173. geld (niem.) — pieniądze. [przypis edytorski]

174. szwarcować (pot. z niem. schwärzen) — przewozić a. przenosić nielegalnie przez granicę, przemycać. [przypis edytorski]

175. adybym zamarła (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: a dyć zamarłabym, tj.: to przecież umarłabym. [przypis edytorski]

176. łoni (daw., gw.) — w zeszłym roku. [przypis edytorski]

177. latoś (daw., gw.)— w tym roku. [przypis edytorski]

178. przyjdzieć — przyjdzie ci. [przypis edytorski]

179. parobek (daw., gw.) — tu: młodzieniec. [przypis edytorski]

180. zmówiny (daw.) — rozmowa swata z panną i jej rodzicami o zawarciu małżeństwa; oświadczyny; zaręczyny. [przypis edytorski]

181. w dyrdy (gw.) — galopem, pędem. [przypis edytorski]

182. ślaz — malwa; gatunek rośliny o kielichowatych kwiatach, posiadającej wiele odmian. [przypis edytorski]

183. sygnaturka — najmniejszy dzwon kościelny. [przypis edytorski]

184. wełniak — spódnica z tkaniny wełniano-lnianej, zwykle wykonanej w domowym warsztacie. [przypis edytorski]

185. spencerek (daw.) — krótka, dwurzędowa kurtka. [przypis edytorski]

186. modry — intensywnie niebieski. [przypis edytorski]

187. bogać (gw.) — gdzieżby. [przypis edytorski]

188. radzenia — rady. [przypis edytorski]

189. przetak — sito z dużymi otworami. [przypis edytorski]

190. sygnować (z łac.) — dawać znać; tu: dzwonić. [przypis edytorski]

191. ckno (daw.) — smutno. [przypis edytorski]

192. poradzać (gw.) — tu: rozmawiać, gwarzyć. [przypis edytorski]

193. lewentarz (gw.) — inwentarz; zwierzęta w gospodarstwie, szczególnie bydło. [przypis edytorski]

194. nazad (gw.) — z powrotem. [przypis edytorski]

195. dycht (gw., z niem.) — akurat, właśnie, w sam raz. [przypis edytorski]

196. sifkarta (daw. pot., z niem.: Schiffskarte: karta okrętowa; Schiff: statek, okręt; Karte: karta, bilet) — bilet na podróż statkiem. [przypis edytorski]

197. cesarz brazylijski — od ogłoszenia niepodległości w 1822 do przewrotu wojskowego w 1889 Brazylia była cesarstwem. [przypis edytorski]

198. przezpiecznie (gw.) — bezpiecznie. [przypis edytorski]

199. domiarkować się (gw.) — zmiarkować, domyślić się. [przypis edytorski]

200. jako (daw., gw.) — tu: że. [przypis edytorski]

201. statki (daw.) — sprzęty, narzędzia potrzebne do wykonywania pewnej czynności, dziś zwł. naczynia kuchenne. [przypis edytorski]

202. grunt w tabeli nie stoi? — w tabeli likwidacyjnej sporządzonej w związku z przeprowadzeniem uwłaszczenia w Królestwie Polskim (1864). Tabele zawierały wyszczególnienie gruntów przechodzących na własność chłopów. Otrzymywany przez gospodarza wypis z tabeli był dowodem praw własności do ziemi. [przypis edytorski]

203. krup — błonica krtani, ostra choroba zakaźna występująca w pierwszych latach życia, objawiająca się utrudniającą oddychanie opuchlizną gardła. Przy braku odpowiedniej pomocy prowadzi do uduszenia się. [przypis edytorski]

204. nieszpory (z łac. vespera: wieczór) — wieczorne nabożeństwo w kościołach chrześcijańskich, tradycyjnie odprawiane o zachodzie słońca. [przypis edytorski]

205. przewiedzieć się (gw.) — dowiedzieć się. [przypis edytorski]

206. łozina — gałązki wierzbowe. [przypis edytorski]

207. węgieł — zewnętrzny róg budynku, narożnik. [przypis edytorski]

208. nieszpory — tu: wieczorne modlitwy z brewiarza. [przypis edytorski]

209. czochać się (przestarz.) — trzeć się, ocierać się o coś. [przypis edytorski]

210. śpiżowy — dziś popr.: spiżowy, wykonany ze spiżu, stopu miedzi, cyny i cynku. [przypis edytorski]

211. huf (daw.) — hufiec, oddział wojska. [przypis edytorski]

212. niwy — pole, ziemia uprawna. [przypis edytorski]

213. kole (daw., gw.) — koło, wokół, przy. [przypis edytorski]

214. obleczenie (gw.) — ubranie. [przypis edytorski]

215. pacierz — tu: miara czasu (tyle, ile potrzeba na odmówienie pacierza). [przypis edytorski]

216. ścierń — krótkie źdźbła pozostałe na polu po ścięciu zboża; por. ściernisko. [przypis edytorski]

217. parobek (daw., gw.) — tu: młodzieniec. [przypis edytorski]

218. bieżyć (gw.) — biec, śpieszyć, iść. [przypis edytorski]

219. terasa (daw.) — taras. [przypis edytorski]

220. ordynarny (daw.) — pospolity, zwykły. [przypis edytorski]

221. geometra (daw.) — geodeta, człowiek zajmujący się pomiarami gruntów. [przypis edytorski]

222. Niobe (mit. gr.) — żona króla Teb Amfiona, matka licznego potomstwa, szczyciła się, że ma więcej dzieci niż bogini Latona, która miała tylko Apollina i Artemidę. Apollo i Artemida z zemsty zabili z łuków dzieci Niobe na jej oczach. Rozpaczającą Niobe na koniec Zeus zamienił w skałę, co czasem interpretuje się jako skamienienie z bólu i rozpaczy. [przypis edytorski]

223. ekspozycja (z łac.) — tu: sposób przedstawienia, ukazania rzeczy. [przypis edytorski]

224. ukaz (ros.) — w daw. Rosji: dekret, akt prawny wydany przez najwyższą władzę; chodzi o ukaz uwłaszczeniowy cara Aleksandra II z 1864 r. [przypis edytorski]

225. wotywa — w kościele katolickim msza odprawiana w specjalnej intencji a. msza poranna, śpiewana. [przypis edytorski]

226. Kto się w opiekę — polska pieśń religijna, z tekstem psalmu 91 wg Jana Kochanowskiego. [przypis edytorski]

227. rozchodnik — pospolita roślina o mięsistych liściach, płożąca się lub wznosząca, rosnąca zwykle na suchych, piaszczystych lub skalistych, miejscach. [przypis edytorski]

228. baczyć (daw., gw.) — pamiętać, uważać. [przypis edytorski]

229. jarzyna — tu: jare zboże, siane na wiosnę. [przypis edytorski]

230. przegon (daw.) — rów melioracyjny, przekopany przez pole w celu odprowadzenia nadmiaru wody. [przypis edytorski]

231. partia — tu: zorganizowana grupa. [przypis edytorski]

232. koza (daw., pot.) — areszt. [przypis edytorski]

233. junactwo — cechy właściwe junakom: dzielność, śmiałość, zuchwałość, hardość; por. junak: śmiałek, odważny, młody mężczyzna. [przypis edytorski]

234. sielny (gw.) — silny, mocny. [przypis edytorski]

235. parobek (daw., gw.) — tu: młodzieniec. [przypis edytorski]

236. włóka — 30 morg, tj. ok. 18 ha. [przypis edytorski]

237. do dnia (daw., gw.) — o świcie, przed wschodem słońca. [przypis edytorski]

238. o drugich kurach — kiedy po raz drugi zapieją koguty. [przypis edytorski]

239. przełaz — trudne, zwł. wąskie przejście. [przypis edytorski]

240. przyzba — wał usypany z ziemi dokoła podmurówki dawnej chaty wiejskiej, często obłożony kamieniami a. deskami; daw. ludzie na wsi zwykli odpoczywać siedząc na przyzbie i mając za oparcie ścianę chałupy. [przypis edytorski]

241. falanga — w staroż. Grecji zwarty szyk ciężkozbrojnej piechoty; dziś przen.: zbity, zwarty szereg ludzi. [przypis edytorski]

242. grobla — wał ziemny utrzymujący wodę w sztucznych zbiornikach wodnych, takich jak stawy i kanały; grzbietem grobli często wiodły drogi. [przypis edytorski]

243. monstrancja (z łac. monstrare: pokazywać) — ozdobne naczynie, w którym podczas uroczystości w kościele katolickim umieszcza się i pokazuje publicznie (stąd nazwa) hostię. [przypis edytorski]