Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖
O obfitej korespondencji Zygmunta Krasińskiego przyjęło się pisać jak o brulionach nienapisanej nigdy powieści. Prowadząc przez wiele lat wymianę myśli z różnymi adresatami swoich listów, Krasiński kształcił styl, wypracowywał swoje poglądy, urabiał swoich słuchaczy politycznie i estetycznie, ale też próbował wykreować siebie – dla każdego z odbiorców nieco inaczej. Można te odrębne kreacje traktować jak różne maski lub — jak odmiennych nieco narratorów.
Zbiór kilkuset listów Krasińskiego w opracowaniu profesora Tadeusza Piniego ułożony został według klucza chronologicznego, przez co mieszają się różne narracje i style, a całość tworzy opowieść o życiu człowieka epoki romantyzmu. Znajdziemy tu opinie, relacje z pierwszej ręki i plotki o Mickiewiczu, Słowackim, Norwidzie czy Towiańskim i jego wyznawcach, a także bezpośrednie, subiektywne (i ciekawsze przez to) wzmianki o wydarzeniach, którymi żyła wówczas Europa, takich jak powstanie listopadowe, rzeź galicyjska, Wiosna Ludów i wojna krymska.
- Autor: Zygmunt Krasiński
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Zygmunt Krasiński
Pozwól, bym Ci jeszcze jeden apolog o Tobie i o sztuce w ogóle powiedział: każdy wielki poeta jest niejako i objawicielem, tj. że nieobjawione wyrywa z szarej przestrzeni przedstworzenia i przenosi w jaźń świetlaną stworzenia i rzeczywistości. U niego dzieje się to w jednej chwili, torem błyskawicy, spadem gromu; lecz nim grom, co z niebios pada na ziemię i rozlewa się wśród pól zasianych, ukaże się, znikłszy od razu, ukaże się później pod kształtem wyklutego, zielonego zboża, musi minąć kilka tygodni. Otóż zboże to, wolno wschodzące, z gromu rodem, lecz późno, dopiero po uderzeniu gromowem widne, to są pojęcia w głowie publiczności (a zatem zielono jej w głowie). Grom sam — to poeta!
Chciałbym jeszcze z Tobą pomówić kęs o poezji. Poezja, zdaniem mojem, jest to wieczne przewidzenie najwyższych form, jakie czy na ziemi, czy w niebie przybiorą kiedyś realne życie. Gdyby nie była tem, byłaby fikcją, że zaś tem jest, jest prawdą. W raju nie było poezji, w niebie nie będzie poezji pisanej; poezja śpiewana czy pisana jest to stan przejścia, jest to odwieczny wykrzyk braku, wykrzyk boleści na teraźniejszość, a zarazem hymn wesela na przyszłość. Jest to bóstwo człowieczego ducha, które burzy się wewnątrz niego, nim dostanie się na zewnątrz, nim stanie się krwią jego i ciałem. Zatem wszystkie fale poezji od początku świata garną się potokiem niewstrzymanym jęków i pieśni ku ostatecznej formie swojej, ku czynności, ku realności anielskiej. I nawet już teraz i dawniej i zawsze nie tylko była poezja śpiewana, ale istniały wśród prozy faktów połyski czynno-poetyczne. Są chwile w życiu, schwytliwe ręką, uderzalne serca biciem, widome oczom słuchalne uszyma, nigdzie nie pisane, ni drukowane, które nazwać muszę czynem poetycznym, czyli najwznioślejszą formą poezji, bóstwem życia. Kiedy więc, przeniósłszy mnie na kulę święto-petryńską, chciałbyś mię kusić do oddania pokłonu poezji, źle byś uczynił, bo kusiłbyś kusiciela, bo kusiłbyś samą pokusę, która by wtedy, rozwinąwszy skrzydła Ciebie samego porwała; porywając Cię w szpony, może by harfy Twojej w tej chwili połamała strun kilka i zaniosła Cię w wiry z ognia, w kłęby z dymu, wśród nie widm smętnych, ale olbrzymich postaci, zlepionych z marzeń, w krew i ciała już zmartwychpowstałych, przeszłych tam, gdzie każde uderzenie serca jest śpiewem, każda krwi kropla rymem jednym, każden wzrok średniówką, każden uścisk dłoni dytyrambem, a życie całe poematem poematów, bez śladu wielkim, bez chwały boskim, sobą żyjącym, w sobie skończonym i dopełnionym, jak pierścień jaki saturnowy z ognia i złota, zamknięty, ale toczący się wiecznym ruchem i tym ruchem mający w sobie nieskończoność.
Dotąd opisywałem Ci rozumem, krytyką, nie sercem, ale, kiedy papier się coraz bardziej umniejsza, czuję, że mi serce rośnie w stronę Twoją i rade by z piersi się wychylić, by spojrzeć ku Tobie. Julu, zaklinam Cię, nie dbaj o te gwary, które kiedyś nawrócą się do Ciebie! Trzymaj, na kształt harfy eolskiej, duszę Twoją wyżej nad wszystkie dłonie ludzi, wśród powiewów nieba: niech myśli Boga, promienie gwiazd i skrzydła przelatujących aniołów grają na niej, a nie myśli ludzi, redakcje paryskie, zdania, uwagi, rozprawy. Przymieszaj trochę żółci do Twoich lazurów, obaczysz, jak ten ziemski pierwiastek chemiczny ziemię przynęci do Ciebie: więcej jest wątrób na świecie, niż serc — ach, jakże Cię wtenczas będą rozumieć wątroby! Dalej, niezawodnie żółć jest w poecie tym klejem, co spaja rozerwane cząstki jego bytu, co świat cały przeistacza w jego osobę! Spróbuj, oni o to się domagają! Dopiero uczują Twoją rękę, gdy z gruba na nich uderzysz, gdy im spadnie ciężka, koścista na skronie. Dopóki wzniesiona w powietrzu i ku gwiazdom, ku przybytkowi Boga, dopóty oni myślą, że to biała lilia, rosnąca niewinnie na łąkach błękitnych przestrzeni. Do korda i na sejmik, rąbać mi i siekać, a zostawiwszy trupy na placu, znów poróść w skrzydła i zawisnąć na niebie! Julu, czekam na Twój list wendyjski; pamiętaj, że naszem polem jest sztuka i że o sztuce rozmawiać winniśmy. Dzięki Ci raz jeszcze za Twoją pamięć, i przyjaźń, i dobroć.
Zapewnie te ruiny miasta przetrzymają mnie ze sześć tygodni jeszcze; trzeba nie opuszczać już teraz żadnego zmartwychwstania Pańskiego, bo kto wie, czy liczba dni tych skróconą nie jest? Bądź zdrów, bądź szczęsny, bądź kochany! Nie mówię: bądź sławny, bo będziesz nim: nie życzę nikomu tego, co mu bogi dały. Dotąd wielki artysta, tylko artysta Cię obejmie, zgruntuje, zrozumie; ale Ty zstąpisz niżej, by wsiąknąć w serca malutkich. Gdybym miał i ja nareszcie jedną Ci uwagę uczynić, to jedyną tylko bym uczynił: granit rzuć pod Twoje tęcze; tęcza, gdy łukiem się zakala po niebie, winna stopy śliczne oprzeć na podstawie granitowej, to jeszcze ją lepiej tęczą robi.
A teraz myśl o mnie, pamiętaj o mnie! Tobie tortury zaczęły, mnie skończą życie; oddasz mi kiedyś (jesteś dobry) ten napój pociechy, który zawsze sączyłem Tobie, a nie tak z czary mózgu mego, jak z serca. Bądź mi sercem kiedyś, kiedyś w przyszłości! Ściskam Cię, jako dawniej nad drogą bolońską.
18-go (marca 1840), Molo, środa
Jechałem noc całą, noc z 17-go na 18-ty marca. Jechałem, jak błyskawica leci; księżyc świecił złoty nad wszystkie złote księżyce. Zdawało mi się, że gdzieś wśród niebios, już po końcu świata. Bolu gardła i piersi nie czułem, bom myślał o Tobie i o Correo, Tyś była przy mnie ciągle, wraz z księżycem, w tym powozie, od stóp do głowy ubrana w białe miesięczne promienie. O szóstej z rana wjechałem między cyprysy i bukszpany Camposeli220, wziąłem pokoje dla nas, pobiegłem na pocztę z kałamarzem, lakiem i piórem w kieszeni, by Ci zaraz odpisać, bo tak się krzyżują poczty rzymska i neapolitańska, że ledwo kwandrans czasu mieć mogłem [na napisanie listu, a poczta o milę włoską] od Camposeli odległa. Przybywam — kiedym nogę na progu poczty stawiał, od końca ulicy przeciwnego przyjeżdżał kurier neapolitański list Twój mi wiozący; drugi do Rzymu pisany pojechał sobie do Rzymu. Ten do Molo, ten w którym wątpisz, czy ja w Molo, otworzyłem, a serce mi z oczekiwania kruszyło się, jak lak pieczątki, którąm rozdzierał. Otworzyłem i co? Piszesz sobie niedbale o zamiarze matki, o wieczorze we czwartek, o tem, bym nos schował, jeśli przypadkiem dwie karety miasto jednej ujrzę etc. etc. Co Tobie się stało? Czyś zzimmniała dla mnie? Wróciłem, odpisawszy Ci naprędce, do Camposeli. Dzień długi, jutro dłuższe jeszcze, dopiero pojutrze, — biorę więc książkę, kładę się na sofę w Twoim pokoju, chcę czytać! Tak, czytać, właśnie serce pozwoli, — w sercu pełno smutku, bólu, lękliwości, zwątpienia. Nareszcie coś wściekłego mnie porywa, list Twój odczytuję, list Twój zimny, Dialy! Jak to, Ty nie wiesz, Tyś nie przeczuła, że ja będę w Molo? Tyś chyba zapomniała, że kiedym wyjeżdżał przed pięcia dniami z Neapolu, Tyś mówiła: „Gdybyś przynajmniej był w Molo, bliżej mnie, i czekał na mnie”. Zapomniałaś o wszystkiem, o co Cię błagałem, prosiłem, byś wyjechała nie dzwoniąc i nie otrąbując światu całemu dnia Twego wyjazdu, tymczasem w wilię przystałaś na wieczór. Będziesz na wieczorze, — śpiewaj mi jeszcze, o śpiewaj, byś powtórnego bólu gardła dostała, dla indyków i gęsi, co Ci mówić będą: C’est charmant. Ubierz się po światowemu, zrzuć chusteczkę z szyi, by się przeziębić w wilię wyjazdu. Proszę Cię, bądź na tym wieczorze i pomyśl sobie, że kiedy z temi zwierzętami gadasz i żegnasz np. Bedmara, człowiek w Molo di Gaeta przy jednej świecy, w ciemnym pokoju, smutny i przetrawiony, siedzi sam i przeklina wszystko. Czyż zwierzętom wiecznie hołdować będziesz? Czyż człowieka zawsze im poświęcać? Czyż w walce między światem i mną ja przegram nareszcie? Niby Ty nie masz dość bystrego dowcipu, by matkę odwieść od jechania z Tobą? Nie możesz Natalii namówić, by się oparła? Ta umie nie robić, czego nie chce. Przysyłasz mnie zbolałemu, choremu, mnie umęczonemu od nie wiem wielu tygodni miły rozkaz, bym się schował, bym sobie nazad niewidziany pojechał, jeśli Twoja matka z Tobą będzie. Dialy, Dialy, Dialy, czegoś tak zzimniała? Czyż i Ty, siostrze podobna, im więcej kochana, tem mniej umiesz kochać? Dialy, zmiłuj się nade mną, ale nie godzi się tak lód i śnieg mi sypać na głowę. Pamiętasz, i ja kiedyś z ojcem byłem, a to inny człowiek, niż Twoja matka, człowiek woli nieugiętej, a kiedy przyszło rozdzielić się z nim, by pojechać z Tobą, czyż moja wola góry nie wzięła? Powiadasz: cela serait dur et impoli. Oh, Dialy! Teraz ten list, coś do mnie napisała, był cruel. Czasem Ty zupełnie wpadasz w chwile snu duszy, martwości serca, patrzysz, a nie widzisz, słuchasz, a nie słyszysz, nie wiesz sama, czy kochasz, czy nie. Świat Cię zgubił, świat dotąd trzyma Cię w ręku; Ty jemu niebo poświęcisz, a on Ci odpłaci niczem, zapomnieniem lub potwarzą. Serce, które Cię kocha, serce to moje rozedrzesz, wybierzesz siłę życia z niego, tkniesz go śmiercią po rozpaczach wielu; czyż wtedy świat przyjdzie Ci na pomoc? Czy znajdziesz pociechę w nim? Czy poda Ci przynajmniej dłoń, byś mogła klęknąć łatwiej przy grobie serca mego? Nie — nie — nie. Ten list Twój, chybaś go pisała nudzona całym salonem przechadzającym się w Twoim pokoju, ten list nie wyszedł z serca Twego, albo serce Twoje, zmęczone, usnęło na chwilę!
Patrz! Jestem tu w tych pięciu pustych pokojach, w tej ogromnej sali, spodziewam się Ciebie. Gdy wchodzę do pokoju, w którym masz dzień jeden przemieszkać, do pokoju, co czeka na Ciebie, za to, że może głowa Twoja przez noc jedną spocznie w nim, ja klękam i modlę się do tej głowy uśpionej w przyszłości. Ale czy wiesz, czy rozumiesz, ile ja chwil tu cierpkich przebędę, ile oczekiwań, zwątpień, niepewności, strachów, gwałtownych uniesień, niewstrzymanych wydzierań się ku Tobie pastwić się będzie nad moją duszą? Jak duch skazany, potępiony, pokutujący, chodzić będę wzdłuż i wszerz przez te pokoje, aż Ty przyjedziesz. Ani chcę przypuszczać, byś z matką była, ani chcę, ani mogę, bobym wtedy padł na tę podłogę bez zmysłów: nie — nie — nie — nie!
Chory jestem na ciele, a gorzej na duszy. Wczoraj jeszcze rano synapizm przyłożyłem trzeci czy czwarty od pięciu dni. Ulżył mi trochę bólu gardła, ale teraz znów zaczyna. Gdym list Twój przeczytał, cała krew serca skoczyła mi, jak lawa wulkanu, do szyi i głowy, palę się żarami, płonę. Smutek mój z węgli wrzących, suche oko, nie ma łez temu smutkowi. Biję się sam z sobą i szarpię siebie i list Twój noszę na piersiach, a on jak gorycz, co przetrawia aż do kości i szpik w popiół zamienia. Nie, nie, Ty sama przybędziesz. Po dniach tylu, po tylu mękach, czyż jeszcze niżej trzeba zasunąć się w piekło? Nie, — już ja sił nie mam. Spojrzyj na Twój szmaragd, przeczytaj: „Zmiłuj się nade mną”. Dialy, gdzie serce Twoje? Powiedz, czemu tak bałamucisz? „Czekaj, czekaj, czekaj”, oto wieczny Twój głos do mnie; usłuchałbym go, gdybym mógł powtórzyć to samo: Czekaj, czekaj, — młodości, szczęściu, śmierci! Pamiętasz w Grunenbergu, tak samo się działo. Dzień po dniu, od godziny do godziny, gdybym nie był przyleciał, gdybym jak duch nie czuwał niewidomy nad opieszałością Twoją, czy byłabyś wyjechała? I tameś śpiewała, i tameś czasu nie miała na odpisanie mi słów dwóch, i tam światu sypałaś w ofierze hojną ręką cząstki życia mego, stracone, spalone w ogniu oczekiwania, zatrute jadem niepewności. Czy Ty mnie znasz? Czy Ty nie wiesz, z jakiegom kruszcu ulany? Czy nie wiesz, że umieram?! O Dialy, Dialy, nigdy niech Ci się nie zdarzy czekać na kochanego, na mnie czekać, nie — nie — nie. Nieprzyjacielowi śmierci bym życzył, ale nie miałbym sumienia mu życzyć takich dni, jako są te, które przeżywam, czekając na Ciebie. Gdybym dostał gorączki nerwowej, Ty byś zbladła, serce Twoje by się zlitowało, a wiedz, że lepsza stokroć gorączka nerwowa, dżuma łaskawsza, niż gorączka ducha, kiedy myśl każda wrzodem, każde serca uderzenie kamieniem, każden turkot pojazdu cięciem noża w piersi, a milczenie, kiedy przejedzie pojazd ten, grobem, nicością, z której zaraz potem znów wybucha gorączka, znów snuje się męczeństwo. Nie dziwiłbym się, gdybym się spalił, czekając na Ciebie. Przyjedziesz za późno, wysiadasz, pytasz się: „Gdzie Zygmunt mój?”. A Jan smutno Cię prowadzi. Wchodzisz do mego pokoju, Jan jeszcze smutniej
Uwagi (0)