Promethidion - Cyprian Kamil Norwid (darmowa biblioteka online .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Poemat w formie dialogu filozoficznego podejmujący temat piękna, dobra i prawdy.
„W dialogu pierwszym idzie o formę, to jest Piękno”. Forma zapisu — grecki dialog platoński — wskazuje, że tym ludom zawdzięczamy odpowiedzi na najważniejsze dla ludzkości pytania. Piękno poznajemy jako kształt miłości, jest wynikiem pracy i poświęcenia. „W drugim o treść, to jest o Dobro, i o światłość obu, Prawdę”.
Wiesław, jeden z rozmówców, uznaje, że prawda jest głosem ludu i głosem Boga. Widzi moc w działaniu proroków, dla których piękno staje się wiarą, nadzieją i miłością. Przestrzega przed złą wiarą od fałszywych proroków — zakłamaniem. Właśnie w fałszu widzi przyczynę upadku państwa polskiego. Epilog składa się z przestróg i rad dla czytelników. Polska sztuka powinna się rozwijać w kierunku dobra i prawdy. Najprawdziwsza sztuka pochodzi z ludu. Sztuka nie powstała z myślenia, ale z pracy i wyobraźni. Praca jest przeznaczeniem każdego człowieka, zesłanym mu przez Boga. Nie ma nic ponad prawdą.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Cyprian Kamil Norwid
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Promethidion - Cyprian Kamil Norwid (darmowa biblioteka online .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Cyprian Kamil Norwid
o siłę szło, co sprawę wszczyna.
Dowcipność lada, często bardzo krucha,
Skrępowanego prawdy Ugolina106
Druzgoce. Cichość nastąpiła głucha,
Jak po zaśpiewie na pogrzeb choralnym.
Jak po zabiciu kogoś choć moralnym,
Jeśli moralnym może być zabicie — ?!!
«Panowie! — Wiesław wszczął — czemu milczycie?
Czemu po śmiechu każdym taka próżnia?
Czy nie zabito w lesie tym podróżnia107?
Czemu ta cichość, jakby po przestępstwie?
Otóż znów powiem wam, ja, natręt nudny,
Że to po drwinach z prawdy, po odstępstwie!
I...»
Tu zaczęto zżymać się. «Obłudny...
Wykrętarz...» «Człowiek świata nieznający.»
Szeptano.
«Och, znam ten świat cudny
I przeto trzymam go tak za puls drżący,
A, w chore oczy patrząc, śledzę życie...!
Znam go, bom spytał was, czemu milczycie?
To dość...»
Tu kilku rzekło: «Gadaj dalej...»
«Widzicie! Prawda jest, tylko się pali
Pod popiołami białymi, co leżą,
Jako westalek108 chór z śnieżną odzieżą.
Owóż, opinii jeszcze onej cieniem
Jest i milczenie to wasze przed chwilą.
Bo ona, rzekłem już, że jest promieniem
Ostatnim proroctw. Sny jej się nie mylą.
Ona, jak chmury dotknie, to wystrzela,
Ona, jak słowo rzeknie, to się wciela,
Ona, jak czoło pomaże, to wstawa,
I promienieje, i promień rozdawa...
Bo ona głosem ludu, głosem Boga!
Tu muszę szerzej mówić, tu, jeżeli
Bym przerwał, krzywa by was mogła droga
Tam powieść, kędy źli chodzą anieli.
Tu już nie pytam was o pozwoleństwo,
Sam mówię.
Skądże głos ów ma pierwszeństwo?
Czemu na puszczy on ma być wołaniem?
A stąd proroctwem czemu? W Izraelu
Skąd są proroki? Z tym się zapytaniem
Przechadzam.
Owóż widzę ich tam wielu,
Jako z pospólstwem, z książęty, z kapłany109
Najuporczywiej walczą te łachmany.
Któż oni? Prawo jakie ich podpiera?
To, że dla prawdy każdy z nich umiera
Co dzień, co chwila, co słowo, co groza,
Co oklask. Prawa przed nimi litera
Drży, jak pod wiatrów skrzydłem żółta łoza,
I mają tylko dwa warunki z góry110,
Pierwszy: że jeden ojców Bóg, a wtóry:
Żeby walczyli prawdą i dla prawdy,
Dziś, kiedy w ustach lud wszędzie i zawdy111,
Głos ludu musiał wnijść112, i masz go w jury113.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Opinio, ojczyzn ojczyzno, twe siły
Są z głosu ludu! Głos ten wszakże wtedy
Pozarastane otwiera mogiły
I jest ogromnym głosem Boga, kiedy
Już tylko głosem i bez swojej siły.
Kiedy orzeka prawdę, by ją orzec,
Jak w nieczłowieczym ujęciu toporzec.
Kiedy jest przeto na puszczy wołaniem,
Gdy musi żebrać, aby go słuchano,
Choć mógłby bawić tęcz umalowaniem,
Kiedy jest ducha ostatnią wygraną,
Kiedy, bez kształtu prawie i bez linii,
Głos czegoś... nie wiem... głos jakiejś opinii.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
To strach! — — Milczycie teraz, strach to wielki,
Ten głos, przez potów, krwi i łez kropelki
Ociekający w sumienia naczynie
Pod narodami, jak w mistyczną skrzynię,
Jak w wór bajeczny Greków z morskim wiatrem,
Jak w ściek pod męczeństw tu amfiteatrem...
*
To mówiąc, słuchać każę, każę na to,
By nie ociekła i stąd kropla za to...»
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
«Ho, więc prorokiem jesteś? Nie wiedziałem!» —
Konstanty wrzaśnie, a inni z zapałem:
«Przestań!» A inni: «Mów...»
«Już powiedziałem!
Więc, co jest prorok, wiecie, a co wieszcze,
Przestańcie gwarzyć, pokrótce obwieszczę.
Jako więc prorok, wychodząc z sumienia,
Prawdą dla prawdy gore w kształt promienia,
Tak wieszcz z piękności wychodzi poczucia
(A piękność kształtem prawdy i miłości),
Więc od snowania wchadza114 do wysnucia,
Określa profil... Stąd zalet całości
Szukamy w wieszczu, stąd wszyscy wieszczowie
Rozpoczynali piękności podziwem,
Stąd nieraz wiecznych się z nich rzeczy dowie
Ten tylko, kto wie, że ogniw z ogniwem
Złączenia właśnie są przez przeciwności,
Że za profilem prawdy i miłości
Tegoż profilu całość jest odjemna,
Przeciwna, jakbyś wystrzygł nożycami
Z papieru i część odleciała ciemna,
Część tła, co w profil się szczerbami plami.
Tę część na niebo kładąc, wieszcz powiada:
Oto błękitnej prawdy jest plejada!
Gdy prorok, owszem, część istotną bierze,
W nadziei razem, w miłości i wierze115,
Bo prorok idzie, wieszcz po próżni lata,
Unosi, częściej zachwycać potrafia,
A wróżbiarz z fatów116, z przypadkowań łata,
Nie idzie, ani ulata, lecz trafia.
I tak, w Italii, tej mojej macosze,
Tak pięknej, wieszczów laur na gruzach szumi...
I tak, u matki mojej jest po trosze
Proroctwa, choć je car i głupstwo tłumi,
Car, bo rozumny, głupstwo, bo tchórzliwe,
Zamiast oczyszczać, depce serca żywe!
*
I tak wróżbiarze, z trafów się karmiący,
To są dzisiejsi świata politycy,
Kuglarze, fatum słudzy, czarownicy!
Tym wieszcz i prorok to miecz gorejący!»
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tu kredą koło zakreślił na stole,
A potem z środka promień wywiódł w kole
I mówił:
«Środek, który centrum znaczy117,
Znaczy i sposób w tym polskim języku,
Który ma w sobie i w ludziach słuchaczy.
Owóż, to jeden sposób! O, mistyku
Największy, Piaście stary, tyś to wiedział
Od złotowłosych pielgrzymów zza świata118!»
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tu zamilkł. Potem rzekł: «Ta cała krata
Promieni, w formy strzelających przedział,
To są prorocze wnętrzności narodu,
A wieszczów wieniec to linia obwodu,
A wnętrzny koła astr119, skąd są promienie,
To przenajczystsze narodu sumienie!
Stąd to natchniony kmieć120 na trafowników121,
Na powierzchownej prawdy udawaczy,
Ma ono mądre słowo carowników.
Car122 w ludzie jest to, co le prestige123 znaczy.
Więc niechaj prawdą dla prawdy walczący
Wpierw rozczarują czar ów carujący,
Car ów, co władzy zewnętrznym kłamaniem
Więc nie od Boga władzy pochodzącej,
Niech go odgarną dziś, a dziś powstaniem!
Dziś jeszcze wstawszy stąd, od tego stoła,
Gdzie zasiedliśmy w podobieństwo koła.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A czar ów w nas jest, kiedy się drapujem124,
W niewiastach, kiedy anielskości kłamią,
W duchownych, w których ducha mało czujem,
W konspiratorach, co sztylety łamią
Na wykrzykników trupie, w mężach stanu,
Co w oknach lampy palą przez noc całą,
W poetach, ile zaślepieni chwałą.
Najjaśniejszemu (?) ci wciąż służą panu,
Bo on, to papież czaru.
Czar papieży,
Ile z zewnętrznej pochodzi przyczyny,
Z szat drogich, pawich piór i pajęczyny
Koronek, również do niego należy125,
I przez to tylko łączność tam być może,
Nim wojnę prawdy Polska wygra w sobie,
Nim przed oblicze miecz przyniesiem boże126,
A On odpowie: »Dość jest. Resztę zrobię.«
O Polsko! Granic twych nie widzę linii,
Nic nie masz oprócz głosu, tak uboga!
Istniejesz przecie, tyś córą opinii,
Tyś głosem, który jest to, co głos Boga!
*
O Polsko! Twoim proroctwo wyznaniem,
Bo jednaś dzisiaj na puszczy wołaniem.
*
Tak wierzę, tak jest, ile człowiek może,
Że jest, powiedzieć, tak jest, wielki Boże!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A teraz wróćcie do waszej rozmowy,
Do rozłamania głosu na koterie,
Gdzie w drobnych kółkach coraz geniusz nowy,
Powstając, ludzkie za sobą mizerie127,
Osobistości, będzie wlec dopóty,
Aż i proroctwa nie stanie... na buty!»
*
Tu przestał, słowo hamując ostatnie.
Jedni mówili: «Prawdę ma!» A drudzy,
Że się tłumaczy nie dość akuratnie,
Że demokratą ni arystokratą,
Że mógłby wody dolewać, jak słudzy
Na galilejskiej Kanie128, Wiesław na to:
«O bracia! Wino jeśli silne dawam129,
Nie małobaczny130 piwnic jam niszczyciel,
Tylko, że w wierze o winie przestawam.
Jak zbraknie, wody dam — zmieni Zbawiciel!»
*
Tu przemilkł. Potem rzekł: «Prawdy powietrze
Póki jest czyste, wszystko się rozwija,
Weselsze kwiaty, liście w sobie letsze131,
Jaśniejszy lilii dzban, smuklejsza szyja,
Wolniejszy człeka ruch i myśli człeka...
*
To zbrudź, to zamąć — liść, kwiat, człowiek czeka!