Bajki i przypowieści - Ignacy Krasicki (biblioteka książki .txt) 📖
Krótki opis książki:
Zbiór bajek epigramatycznych autorstwa Ignacego Krasickiego. Większosć z nich to utwory oryginalne, ale część wzorowana była na bajkach starożytnych i orientalnych.
Bohaterowie, którzy się w nich pojawiają, to zarówno ludzie, jak i zwierzęta oraz przedmioty. Postaci reprezentują konkretne cechy ludzkie lub wzorce postępowań, w bajkach ganione i wyśmiewane są wady takie jak łatwowierność, pycha, zazdrość, chciwość, porywczość itd. Zbiór po raz pierwszy został wydany w 1779 roku.
Ignacy Krasicki to biskup warmiński, poeta, prozaik i publicysta, jeden z najważniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia. Autor pierwszej polskiej powieści (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki), a także wielu bajek, satyr i poematów heroikomicznych. Tworzył w imię zasady sformułowanej w jednej z pieśni Monachomachii: i śmiech niekiedy może być nauką, kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Ignacy Krasicki
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Bajki i przypowieści - Ignacy Krasicki (biblioteka książki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ignacy Krasicki
iść. [przypis edytorski]
3. których zysk maże i szpeci — których posiadanie przynosi ujmę i dyshonor. [przypis redakcyjny]
4. marne — nędzne, liche. [przypis redakcyjny]
5. Suspicione si quis (...) animi conscientiam — Motto jest cytatem z Prologu (do Eutychusa) do Księgi III bajek Fedrusa (ok. 15 – ok. 50 r. n.e.), który przyswoił łacinie greckie bajki Ezopa. Tłumaczenie P. Gruszki brzmi: „Gdyby w przyszłości, w śledztwie, ktoś uniósł się w gniewie / i, co wspólne dla wszystkich, brał tylko do siebie, / w głupi sposób obnaży swą duszę prostaka” (Fedrus, Bajki Ezopa, Gdańsk 1999, w.45–47). [przypis edytorski]
6. potrzebny — tu: potrzebujący, ubogi. [przypis redakcyjny]
7. kitaj — tanie, cienkie płótno bawełniane; por. kitajka. [przypis redakcyjny]
8. sędzic — syn sędziego. [przypis redakcyjny]
9. podstoli — pierwotnie jeden z urzędów stołu królewskiego, zastępca stolnika, później również jeden z urzędów ziemskich. [przypis redakcyjny]
10. poniewolnie — wbrew woli, pod przymusem. [przypis redakcyjny]
11. Aby go (...) ciągnął (daw.) — aby go ciągnąć. [przypis edytorski]
12. gdy jałmużny sypie — obyczaj rozdawania jałmużny w czasie uroczystości żałobnych był powszechny zarówno na pogrzebach królewskich, jak też szlachty, zwłaszcza bogatszej; jałmużna: darowizna dla ubogich, najczęściej datek pieniężny. [przypis redakcyjny]
13. stypa — uczta urządzana po pogrzebie przez bliskich zmarłego. [przypis edytorski]
14. niewczesnym kłopotem — niefortunnym zabiegiem. [przypis redakcyjny]
15. srożyć się — tu: pysznić się, popadać w dumę. [przypis redakcyjny]
16. kształt — tu: sposób. [przypis redakcyjny]
17. w złym razie — w trudnej sytuacji. [przypis redakcyjny]
18. żwawie (daw. forma przysłów.) — żwawo, szybko. [przypis redakcyjny]
19. człeku (daw.) — człowiekowi. [przypis edytorski]
20. zelżyć kroku — zwolnić; uczynić marsz lżejszym, tzn. mniej forsownym. [przypis edytorski]
21. zwierściadło (starop.) — zwierciadło. [przypis edytorski]
22. wspojźrzał (starop.) — spojrzał. [przypis edytorski]
23. Mniemał (...) być olbrzymem (daw. składnia) — sądził, że jest olbrzymem. [przypis edytorski]
24. obydwie — dziś: obydwa (zwierciadła). [przypis edytorski]
25. zmierzyć piędzią — tu: zmierzyć dokładnie; piędź: miara długości od końca kciuka do końca palca środkowego rozpostartej dłoni. [przypis edytorski]
26. Widząc się szpetnym (daw. składnia) — widząc, że jest szpetny. [przypis edytorski]
27. zwierściadło — zwierciadło. [przypis edytorski]
28. Słysząc się złym (daw. składnia) — słysząc, że jest zły; słysząc, że mówią o nim, że jest zły a.: słysząc, że mówią o nim źle. [przypis edytorski]
29. przemysły(daw. forma N. lm) — przemysłami, tj. pomysłowymi wybiegami. [przypis redakcyjny]
30. przyzwoity — tu: stosowny, właściwy. [przypis redakcyjny]
31. dęba (daw. forma D. lp rodz. m.) — dziś: dębu. [przypis edytorski]
32. na dęba (daw. forma B. lp rodz. m.) — dziś: na dąb. [przypis edytorski]
33. pełnić srogie losy — dopełnić srogie przeznaczenie; tj. przen. zakończyć życie. [przypis redakcyjny]
34. fatalne — złowieszcze, złowróżbne, tu: zgubne. [przypis redakcyjny]
35. derwisz — mnich mahometański. [przypis redakcyjny]
36. Mahometa studnia — źródło Zeusen w Mekce, mające według wierzeń mahometan cudowne właściwości. [przypis redakcyjny]
37. puchlina — właśc. puchlina wodna, daw. określenie schorzenia polegającego na gromadzeniu się płynów w otrzewnej i ogólnym obrzęku; uważano niegdyś (co znajduje wyraz w tej bajce Krasickiego), że przyczyną choroby jest nadmierne spożywanie wody. [przypis edytorski]
38. brylantowany — imitujący brylant dzięki odpowiedniej obróbce szlifierskiej. [przypis redakcyjny]
39. szmaragi (daw. forma oboczna) — szmaragdy. [przypis redakcyjny]
40. drożyć się — tu: cenić się, wynosić. [przypis redakcyjny]
41. do sprzączki — chodzi o sprzączkę u trzewika; ozdoby te były wykonywane z mniej cennych kamieni ze względu na łatwość ich zniszczenia lub zgubienia. [przypis redakcyjny]
42. moderat — człowiek umiarkowany, powściągliwy; por. wł.: moderato: umiarkowanie (o tempie wykonywania utworu). [przypis redakcyjny]
43. zajeść — zagryźć. [przypis redakcyjny]
44. potkać się (daw.) — spotkać się. [przypis edytorski]
45. mopsu (daw. forma C. lp) — dziś: mopsowi. [przypis edytorski]
46. kurta — pies z uciętym ogonem, zwł. kundel. [przypis redakcyjny]
47. fatyga — trud, wysiłek. [przypis edytorski]
48. spektator (z łac. spectare: patrzeć) — widz. [przypis edytorski]
49. zdania przedsięwziętych — sądy a priori, czyli powzięte z góry, przed potwierdzeniem ich doświadczeniem. [przypis redakcyjny]
50. upiry — upiory. [przypis edytorski]
51. prym — pierwszeństwo. [przypis edytorski]
52. orator (z łac.) — mówca. [przypis edytorski]
53. wspór — tu: spór. [przypis edytorski]
54. kształcić — tu: nadawać piękną formę. [przypis redakcyjny]
55. zejść (daw.) — wzejść, wyrosnąć; tu: forma 3 os. lp cz. przesz. rodz. m.: zeszedł. [przypis edytorski]
56. szpaler — równo przystrzyżony żywopłot. [przypis edytorski]
57. popsować (daw.) — popsuć. [przypis edytorski]
58. turbować się (daw.) — martwić się. [przypis edytorski]
59. srodze — tu: bardzo. [przypis edytorski]
60. zejść (daw.) — wzejść; tu forma imiesłowowa: groch zeszły, czyli taki, który wzrósł. [przypis redakcyjny]
61. wetować — wyrównać, powetować stratę. [przypis redakcyjny]
62. profit — korzyść, zysk. [przypis redakcyjny]
63. mniemał mieć korzyść (daw. składnia) — sądził, że będzie miał korzyść. [przypis edytorski]
64. stłoczone żyto — zdeptane żyto. [przypis edytorski]
65. hipokryt — dziś popr. hipokryta. [przypis redakcyjny]
66. zawżdy (starop.) — zawsze. [przypis edytorski]
67. nadybać — zdybać, przyłapać. [przypis edytorski]
68. niezabawem — niebawem, nie zwlekając. [przypis edytorski]
69. spotkać się — tu: w bezpośredniej walce. [przypis redakcyjny]
70. markotny — tu: rozgniewany. [przypis redakcyjny]
71. podły — lichy, marny. [przypis redakcyjny]
72. mdły — tu: nędzny, słaby. [przypis redakcyjny]
73. powadzić się — pokłócić się. [przypis edytorski]
74. kałamarzów (daw. forma D. lm rodz. m.) — dziś popr. kałamarzy. [przypis edytorski]
75. kartownik — karciarz. [przypis redakcyjny]
76. szuler — osoba grająca w gry hazardowe nałogowo, a przy tym nieuczciwie. [przypis edytorski]
77. chapanka — gra w karty pochodzenia fr. i wł., popularna w Polsce w XVIII w. [przypis redakcyjny]
78. pamfil a. panfil, kinal, pancerola — nazwy kart w chapance, które w układzie atutowym odpowiadały waletowi treflowemu, waletowi kierowemu i szóstce pikowej. [przypis redakcyjny]
79. probować — dowodzić, przekonywać. [przypis redakcyjny]
80. kunszt — sztuka, tu: zabawa. [przypis redakcyjny]
81. przemierzły — obmierzły. [przypis edytorski]
82. szkodować — ponosić straty. [przypis redakcyjny]
83. tryszak — daw. hazardowa gra w karty. [przypis redakcyjny]
84. tym, co są u lica — tj. koniom lejcowym, poprzedzającym parę dyszlową w czterokonnym zaprzęgu. [przypis redakcyjny]
85. pod wieczór — tu: do wieczora. [przypis redakcyjny]
86. z bajki Prawda — zgodnie z poznawczą koncepcją bajki, pod jej zawoalowaną postacią wypowiadane są tylko prawdy. Bajka objawiająca się jako naga Prawda (nuda veritas u Horacego), ponieważ prawdę mówi się bez osłonek, przedstawiana była w alegorycznych obrazach, jak np. na sztychowanym frontispisie Fables nouvelles dedié au Roi A. Houdara de la Motte’a z 1720 r., w sposób następujący: do siedzącego na tronie króla (bez korony), obok którego stoi Minerwa, zwraca się w pokłonie poeta z kaduceuszem w lewej ręce wskazując ręką prawą na unoszącą się w rozświetlonym obłoku Prawdę wyobrażoną jako nagą kobietę. W perspektywie rysunku postaci Prawdy, Minerwy i poety odpowiadające sobie wymiarami są znacznie większe od króla. [przypis redakcyjny]
87. powadzić się — pokłócić się. [przypis edytorski]
88. kronika — gatunek historiograficzny uprawiany szeroko aż po wiek XVI, do którego myśl historyczna oświecenia odnosiła się krytycznie. [przypis redakcyjny]
89. swarzem (daw. forma 2 os. lm) — swarzymy, kłócimy. [przypis edytorski]
90. kalendarz — kalendarze XVIII-wieczne celowały m.in. w przepowiedniach pogody oraz wszelkich klęsk żywiołowych, wpływu ciał niebieskich na losy i zdrowie ludzi, wieściły różne nadzwyczajne przypadki; kalendarze były przedmiotem ostrej krytyki ludzi oświecenia. [przypis redakcyjny]
91. nieznośno — dziś: nieznośne. [przypis edytorski]
92. prawić (daw.) — mówić. [przypis edytorski]
93. szwank (daw.; z niem. Schwankung: chwianie się, niepewność) — szkoda, strata, krzywda. [przypis edytorski]
94. sakwa — torba, worek. [przypis edytorski]
95. przymiot — zaleta. [przypis edytorski]
96. mienić — tu: wymieniać, wyliczać. [przypis edytorski]
97. rączy — szybki w biegu. [przypis edytorski]
98. fortel — podstęp. [przypis edytorski]
99. przymiot — zaleta. [przypis edytorski]
100. mienić — tu: wymieniać, wyliczać. [przypis edytorski]
101. rączy — szybki w biegu. [przypis edytorski]
102. fortel — podstęp. [przypis edytorski]
103. zbytnie (daw. forma przysł.) — zbytnio. [przypis edytorski]
104. przeprzeć — pokonać, przezwyciężyć. [przypis redakcyjny]
105. obie — forma ta w odniesieniu do rzeczownika oczy jest reliktem dawnej formy podwójnej. [przypis redakcyjny]
106. matedory (lub matadory) — najstarsze gry atutowe [przypis redakcyjny]
107. chapanka — gra w karty popularna w Polsce w XVIII w. [przypis redakcyjny]
108. kinal (fr., wł.) — nazwa waleta kierowego w chapance. [przypis redakcyjny]
109. wyźnik — w chapance nazwa damy. [przypis redakcyjny]
110. Wiesz, dlaczego dzwon głośny? Bo wewnątrz jest próżny. — aforyzm zawarty w tym wierszu stał się obiegowym zwrotem przysłowiowym. [przypis edytorski]
111. egzorta — krótkie kazanie okolicznościowe. [przypis redakcyjny]
112. nic do rzeczy — bez sensu. [przypis redakcyjny]
113. płochy punkt honoru — nieuzasadnione ambicje. [przypis redakcyjny]
114. ławnik — w miastach lokowanych na prawie niemieckim był obierany spośród rajców i sprawował m. in. władzę sądowniczą na czele sądu wójtowskiego wraz z ławnikami, którzy mieli prawo sprzeciwu wobec jego wniosków; sądom tym w mieście podlegały ważniejsze sprawy cywilne i kryminalne. [przypis redakcyjny]
115. Ocean i Tagus rzeka — Źródła tej bajki dotychczas nie wskazano, niemniej jej tematyka wiążąca się z rzeką Tagus z Półwyspu Iberyjskiego (co charakterystyczne, w tytule przy nazwie Tagus, która dla polskiego czytelnika była pustym brzmieniem, dodał Krasicki bliższe określenie „rzeka”) wskazuje, iż autor sięgnął do gotowej fabuły. We francuskim przekładzie bajka otrzymała polskie realia: Wisłę i Bałtyk zamiast rzeki Tagus i Oceanu. [przypis redakcyjny]
116. porzem — przeorywamy, prujemy. [przypis redakcyjny]
117. łakomy — tu skąpiec, chciwiec. [przypis redakcyjny]
118. podłe polowanie — tu: niegodne orła polowanie na małe ptaszki. [przypis redakcyjny]
119. zaprawiony — rozłakomiony. [przypis redakcyjny]
120. marznął — dziś popr.: marzł. [przypis edytorski]
121. zbudować się czym a. być zbudowanym czym — zyskać otuchę, nadzieję lub wyrobić sobie dobre zdanie z powodu czegoś (czyjegoś postępku, obserwowanych zjawisk itp.). [przypis edytorski]
122. żwawie — dziś popr.: żwawo; szybko. [przypis edytorski]
123. ofuknąć kogo — robić komuś wymówki, mieć do kogoś pretensje. [przypis edytorski]
124. prawy (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]
125. skradł — tu: okradł. [przypis redakcyjny]
126. zdrożny — nieprawidłowy, niemoralny. [przypis edytorski]
127. powieść — tu: opowieść, informacja. [przypis redakcyjny]
128. jejmość (przestarz.) — pani. [przypis edytorski]
129. z ptaszki (daw. forma N. lm) — z ptaszkami. [przypis redakcyjny]
130. co rzadka (daw.) — co rzadkie, co się rzadko zdarza. [przypis edytorski]
131. szklniący —
Darmowe książki «Bajki i przypowieści - Ignacy Krasicki (biblioteka książki .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)