Czy kobieta powinna mieć te same prawa co mężczyzna? - Kazimiera Bujwidowa (biblioteka elektroniczna .txt) 📖

Z pisarzy polskich Mikołaj Rej (około r. 1550) w Dialogu żartobliwym powiada: „Mężczyźni wydający ujemne o kobietach sądy zarazem i siebie sądzą, bo wilczyca nie urodzi gronostaja”.

W roku 1792 ukazała się w Niemczech książka filozofa Hippla20 O społecznej poprawie kobiet, w której autor żąda dla kobiety swobody nauki i pracy, wpływu na prawodawstwo, dostępu do służby obywatelskiej. Tak samo pisarze niemieccy Schlegel21 i Schleiermacher22 wywarli wielki wpływ na wytworzenie nowych poglądów na położenie społeczne i obyczajowe kobiety.

We Francji pisarze tacy jak Condorcet23, Saint-Just24, Sieyès25 i inni uzasadniali w swych pracach prawo kobiet do swobód obywatelskich.

Najwięcej może wpływu na umysły zarówno kobiet jak mężczyzn w kwestii wyzwolenia kobiety wywarł pisarz angielski (filozof i ekonomista) John Stuart Mill26. W roku 1867 jako poseł do parlamentu w projekcie reformy wyborczej wniósł on poprawkę zastępującą wszędzie wyraz „mężczyzna” wyrazem „osoba”. Równało się to zażądaniu całkowitego politycznego równouprawnienia kobiet. Poprawka została odrzucona, ale głos Milla już nie ucichł. Rozlega on się dzisiaj przez usta sufrażystek angielskich i wielkiej „Ligi Praw Wyborczych” kobiecych, do której należą przedstawicielki 16 narodowości. Tenże sam J. St. Mill w r. 1869 wydał książkę O poddaństwie kobiet, tłumaczoną na wiele języków (na polski również).

Nie można też pominąć milczeniem dwóch pisarzy skandynawskich: Henryka Ibsena27 i Björnsona, których utwory (zwłaszcza Nora Ibsena i Rękawiczka Björnsona) dużego przewrotu w zapatrywaniach na kwestię kobiecą dokonały. Wreszcie wymienić należy lekarza i przyrodnika angielskiego, Havelocka Ellisa28, który w sposób zupełnie bezstronny i przedmiotowy zestawia rezultaty badań antropologicznych nad kobietą i mężczyzną, wreszcie prof. Bridela29, który się zajmuje specjalnie reformą w dziedzinie cywilnego prawodawstwa odnośnie do kobiet30.

Z polskich pisarzy, którzy się sprawą kobiet zajmowali, zaznaczyć trzeba Edwarda Prądzyńskiego (O prawach kobiety, 1873), Aleksandra Świętochowskiego, prof. Piotra Chmielowskiego i publicystę S. Posnera.

Wśród kobiet nie brakło we wszystkich czasach jednostek wybitnych oraz istot niezależnych, które z istniejącym stanem rzeczy pogodzić się nie mogły.

Wymieniam Hypatię31 z Aleksandrii, kobietę wyjątkowych zdolności, która wykładała filozofię grecką, a także zajmowała się matematyką i astronomią.

W średnich wiekach, zwłaszcza w epoce tzw. Odrodzenia, widzimy we Włoszech całe szeregi kobiet wybitnie uzdolnionych i ukształconych. Katedry profesorów na uniwersytetach często bywały powierzane kobietom. Wykładały one nawet prawo kanoniczne, pisały teologiczne traktaty i stawiane były obok najlepszych pracowników swojego czasu.

Kobiety te wszakże nie występowały w obronie płci swojej, nie troszczyły się o zmianę bytu innych kobiet, nie tworzyły ruchu kobiecego.

Istotny ruch kobiecy datuje się właściwie dopiero od czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W roku 1789 zwołany został w Paryżu wielki wiec kobiecy, który podaje do Stanów Generalnych petycję o zrównanie kobiet pod względem praw politycznych.

Wzmiankowana już poprzednio Olimpia de Gouges woła wymownie: „Skoro kobieta ma prawo wstąpienia na gilotynę, więc powinna mieć prawo wstąpienia i na trybunę”. Równocześnie w Anglii ukazuje się książka Marii Wollstonecraft32 w roku 1792 pt. Obrona praw kobiety. Pewne prawa, które kobiety podczas rewolucji uzyskały, odebrano im następnie; 3 listopada 1793 r. ścięto Olimpię de Gouges, jako przeciwniczkę Robespierre’a, a Konwent wypowiedział się przeciw równouprawnieniu kobiety oraz zarządził zamknięcie wszystkich stowarzyszeń kobiecych.

W Ameryce zanotować należy zaczątki ruchu kobiecego jeszcze w r. 1776, po czym jednak nastąpił zastój, który trwał niemal do roku 1840. Pierwsze medyczne szkoły żeńskie założono w połowie XIX wieku. Otwarto również w tym czasie wydział teologiczny, a w r. 1853 kobieta została pierwszą pastorką. Zrównanie w prawach cywilnych otrzymały Amerykanki w roku 1860, a w czterech Stanach Ameryki Północnej uzyskały kobiety zupełne równouprawnienie polityczne w latach 1890–1895. W Europie w ciągu ostatnich lat 50 we wszystkich prawie krajach rozwija się energiczny ruch kobiecy, zdążający do wywalczenia kobietom żądań wymienionych w podanym powyżej elementarzu praw kobiecych.

Walki na każdym polu były ciężkie. Nawet ze zdobyciem prawa kształcenia było wiele trudności. Uniwersytety otwarto przede wszystkim w Szwajcarii (1867), a następnie w Szwecji, Danii, Włoszech, Belgii, Norwegii, Rosji itd. Najpóźniej dopuszczono kobiety do studiów wyższych w Austrii i Prusach (1894). W Rosji obecnie jest około 2000 kobiet-lekarzy praktykujących. Adwokatki posiada Ameryka od r. 1869. W Europie prawniczki uznane są w Szwecji, od r. 1879 w Finlandii, Rumunii, Szwajcarii, Francji i Włoszech.

Celem poprawy bytu ekonomicznego pracującej kobiety powstały szeregi związków zawodowych. W Niemczech do związków zawodowych należy około 30 000 kobiet, co jednak stanowi zaledwie 2% ogólnej liczby robotnic. W Anglii jest zorganizowanych robotnic około 120 000, we Francji do syndykatów robotniczych w r. 1896 należało 43 000 kobiet na 3,5 miliona robotnic. Są to zatem dopiero początki organizacji. U nas dotąd nawet i tego nie ma.

Ogólną reprezentację ruchu kobiecego tworzy tzw. Międzynarodowa Rada Kobiet33, licząca obecnie około 12 000 000 członkiń. Prócz tego istnieje osobno wspomniana już wyżej Liga Praw Wyborczych34, do której należy 16 narodowości.

Zarówno Rada, jak i Liga zwołują co kilka lat kongresy. Ostatni taki międzynarodowy kongres Rady odbył się w Berlinie w r. 1904. Liga Praw Wyborczych odbyła kongres w roku zeszłym w Amsterdamie, a obecnie takiż kongres odbywa się w Londynie.

W Polsce kronikę ruchu kobiecego rozpocząć należy od książki Klementyny Tańskiej35 pt. Krystyna, wydanej w roku 1841. W roku 1841 ukazał się wiersz Narcyzy Żmichowskiej36 (Gabrieli) pt. Szczęście poety. Był to program tzw. entuzjastek37, które można określić jako kobiety dążące do wiedzy, prawdy i swobody osobistej.

W Poznańskiem kilka wybitnych działaczek wytworzyło i prowadziło jedyną wówczas organizację zapomóg dla Polek. W Galicji pierwszą próbą organizacji kobiet było stowarzyszenie założone pod nazwą „Towarzystwo Kobiet”. Później powstało stowarzyszenie „Klaudynek”, mające na celu zachęcanie kobiet do pracy nad własnym wyrobieniem obywatelskim oraz nad oświatą ludu.

W czasach obecnych pracują kobiety w Galicji: w Kołach Towarzystwa Szkoły Ludowej, Uniwersytetu Ludowego, czytelniach dla kobiet itp. Walką o prawa kobiety zajmują się „Związki i Komitety Równouprawnienia”. Pod redakcją p. Marii Turzymy wychodziło w Krakowie przez lat cztery (1902–1905) pismo pt. „Nowe słowo”, którego roczniki utworzyły 4-tomowe dzieło, zawierające mnóstwo materiału dotyczącego kwestii kobiecej. Z inicjatywy „Stowarzyszenia Pomocy Naukowej dla Polek”, udzielającego od lat 20 stypendiów kobietom kształcącym się na uniwersytetach, urządzone zostały, a potem w zbiorowej książce wydane odczyty pp.: Bujwidowej, Dulębianki, Daszyńskiej-Golińskiej, Kuczalskiej, Moszczeńskiej, Nossigowej, Turzymy, Witkowskiej i Zapolskiej.

Książkę tę, pt. Głos kobiet w kwestii kobiecej, polecić można każdemu, kto się z tą kwestią bliżej zapoznać pragnie. W Galicji ogniskuje się również akcja Polek w sprawie zdobycia praw politycznych. Poważną demonstracją w tym kierunku była kandydatura Marii Dulębianki we Lwowie przy wyborach do Sejmu w r. 1907. Padło na tę kobietę-kandydatkę kilkaset głosów, jakkolwiek wyborcy z góry wiedzieli, że głosy te liczone nie będą i tym samym obniżą się szanse innych kandydatów. Dużo gorzej rozwija się ruch kobiecy w Poznańskiem, gdzie wszystkie stowarzyszenia kobiece znajdują się pod wpływem duchowieństwa. Wielkopolanki pracują nadzwyczaj gorliwie nad oświatą ludu w duchu narodowym.

W Królestwie Polskim i na Litwie (w całej Polsce zresztą) duży wpływ wywarła powieść Elizy Orzeszkowej pt. Marta. Dążenie do samodzielności kobiet — oto myśl przewodnia książki. Druga znakomita pisarka, Maria Konopnicka, redaguje tygodnik „Świt” przez lat trzy (1884–1887).

Około r. 1870 kwestia kobieca zaczęła być teoretycznie rozpatrywana w literaturze.

Pod wpływem literatury powstaje wśród kobiet dążenie do wyższego wykształcenia. Ponieważ uniwersytety krajowe były niedostępne, jadą całe szeregi kobiet polskich do Szwajcarii i Francji. Obecnie kilkadziesiąt kobiet Polek zajmuje się praktyką lekarską. Dzisiaj ruch kobiecy w Królestwie skupia się w dwóch towarzystwach: Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich oraz w Stowarzyszeniu Równouprawnienia Kobiet. Obie te instytucje przez oddziały prowincjonalne oddziałują na umysły kobiet w całym kraju. W jubileuszowym roku Elizy Orzeszkowej zwołany był do Warszawy olbrzymi zjazd Polek (w wielkiej sali Filharmonii Warszawskiej wiecowało około 3000 kobiet), na którym dokonano przeglądu dotychczasowej pracy kobiet w różnych dziedzinach działalności oraz uchwalono szereg rezolucji domagających się równouprawnienia kobiet z mężczyznami. Podobny zjazd, tylko na mniejszą cokolwiek skalę odbył się w roku 1905 w Krakowie.

Przed paru laty powstał też Związek Kobiet Polskich w Moskwie.

Widzimy tedy, że dążenie do wyzwolenia kobiet zaznaczyło się we wszystkich miejscowościach i na najróżniejszych krańcach kuli ziemskiej. Od najbardziej południowego przylądka Afryki do najbardziej na północ Europy wysuniętej wyspy Islandii, wszędzie odzywa się głos kobiet: „Ludźmi jesteśmy — ludzkich praw żądamy!”.