Zmierzch bożyszcz - Friedrich Nietzsche (gdzie można czytać za darmo książki .TXT) 📖
Zmierzch bożyszcz Friedricha Nietzschego (powst. w 1888, wyd. 1889 pt. Götzen-Dämmerung, oder, Wie man mit dem Hammer philosophiert), stanowi dzieło różnorodne, podsumowujące i zarazem wprowadzające w różne wątki nietzscheanizmu oraz w charakterystyczny styl tego filozofowania.
„I oto wracam znów do miejsca, z którego wyszedłem ongi — Narodziny tragedii były mym pierwszym przemianowaniem wszech wartości: i oto staję znów na ziemi, która jest kolebką mych dążeń, mej mocy twórczej — ja, filozofa Dionizosa ostatni uczeń — ja, wiekuistego powrotu nauczyciel…” — deklaruje autor w części zatytułowanej Co zawdzięczam starożytnym?.
Tytuł stanowi nawiązanie do dramatu muzycznego Richarda Wagnera Zmierzch bogów (niem. Götterdämmerung) zamykającego cykl Pierścień Nibelunga i kończącego się sceną pożaru Walhalli, siedziby bogów. Rzeczywiście — i Nietzsche nie oszczędza świętości. W poszczególnych częściach znajduje się np. krytyka postaci i zjawisk współczesnej kultury (np. część Niewczesne dywagacje powinna mieć — lecz nie ma — podtytuł „dla każdego coś przykrego”), wyjaśnienie powodów krytycznego stosunku do Sokratesa i Platona, Kanta i Schopenhauera, a wreszcie chrześcijaństwa. Znajdziemy tu także analizę własnego stylu pisarskiego, stosunku do kultury starożytnej czy wyjaśnienie wniesionych do estetyki pary przeciwstawnych pojęć: apolliński i dionizyjski na określenie różnych rodzajów upojenia, a zarazem różnych sposobów kształtowania kultury.
- Autor: Friedrich Nietzsche
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Zmierzch bożyszcz - Friedrich Nietzsche (gdzie można czytać za darmo książki .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Friedrich Nietzsche
60. helotyzm — niewolnictwo; heloci byli niewolnikami państwowymi w staroż. Sparcie. [przypis edytorski]
61. pulchrum est paucorum hominum (łac.) — piękno jest dla nielicznych. [przypis edytorski]
62. par excellence (fr.) — w pełnym tego słowa znaczeniu, w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]
63. in impuris naturalibus (łac.) — w stanie nieczystym; żart. odwrócenie formuły „in puris naturalibus”: w czystym stanie naturalnym (tj. nago a. bez „skażenia” wpływem cywilizacji). [przypis edytorski]
64. Trompeter von Säckingen (niem.) — niezwykle popularny w swoim czasie poemat Trębacz z Säckingen (1853), humorystyczna opowieść romantyczna autorstwa Josepha Victora von Scheffela. [przypis edytorski]
65. Les frères de Goncourt (fr.) — bracia Goncourt (Jules i Edmond, pisarze francuscy, krytycy sztuki). [przypis edytorski]
66. la science (fr.) — wiedza. [przypis edytorski]
67. la noblesse (fr.) — szlachetność. [przypis edytorski]
68. évangile des humbles (fr.) — ewangelia nędzarzy. [przypis edytorski]
69. médisance (fr.) — kalumnia, potwarz. [przypis edytorski]
70. Ewig Weiblichen (niem.) — wieczna kobiecość; termin z pism Goethego. [przypis edytorski]
71. lettres d’un voyageur (fr.) — listy podróżnika; tu: tytuł powieści George Sand (1804–1876) opublikowanej w 1837 r., propagującej idee socjalizmu utopijnego. [przypis edytorski]
72. romancier (fr.) — powieściopisarz. [przypis edytorski]
73. gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, jakby, niby. [przypis edytorski]
74. petits faits (fr.) — drobne zdarzenia. [przypis edytorski]
75. par excellence (fr.) — w pełnym tego słowa znaczeniu, w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]
76. residuum (łac.) — reszta, pozostałość. [przypis edytorski]
77. histrionizm — zdolność aktorska; termin utworzony od: historion, określenia stosowanego w odniesieniu do średniowiecznych aktorów wędrownych. [przypis edytorski]
78. żywie (starop. forma) — żyje. [przypis edytorski]
79. attitudes (fr.) — proporcje. [przypis edytorski]
80. proprium (łac.) — właściwość. [przypis edytorski]
81. yo me sucedo a mi mismo (hiszp.) — udało mi się powstrzymać. [przypis edytorski]
82. tamquam re bene gesta (łac.) — jakby sprawę dobrze załatwił. [przypis edytorski]
83. ut desint vires, tamen est laudanda voluntas (łac.) — przysłowie: „Chociaż brakuje sił, trzeba pochwalać chęci” (źródło: Owidiusz, Ex Ponto, w: Epistulae III 4,79). [przypis edytorski]
84. Philosophie der Hinterthüren (niem.) — filozofia tylnych drzwi; filozofia drzwi kuchennych. [przypis edytorski]
85. Hartmann, Eduard von (1842–1906) — filozof niem., przedstawiciel pesymizmu historiozoficznego, autor Filozofii nieświadomego; w swoich rozmyślaniach próbuje połączyć filozofię Arthura Schopenhauera z koncepcjami Hegla i Schellinga, swoją ideę nieświadomości uzasadnia w oparciu o teologię oraz opisy przeżyć duchowych; „nieświadome” Hartmanna stanowi zlepek „ducha” Hegla, „nieświadomego” Schellinga i „woli” Schopenhauera; sam określał swój system mianem konkretnego monizm, a swoje stanowisko teoriopoznawcze jako transcendentalny realizm. [przypis edytorski]
86. Ariadna (mit. gr.) — królewna kreteńska, podarowała Tezeuszowi nić, która pomogła mu wydostać się z labiryntu Minotaura; Tezeusz zabrał ją ze sobą w drogę powrotną do Aten, lecz porzucił śpiącą na wyspie Naksos; tam poślubił ją Dionizos, bóg ekstazy religijnej, sił witalnych natury i wina. [przypis edytorski]
87. okrom a. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]
88. proprium (łac.) — właściwość. [przypis edytorski]
89. amor intellectualis dei (łac.) — intelektualna miłość ku bogu. [przypis edytorski]
90. l’art pour l’art (fr.) — sztuka dla sztuki. [przypis edytorski]
91. Saturnalia — w staroż. Rzymie tygodniowe radosne święto ku czci boga rolnictwa Saturna, obchodzone w połowie grudnia. [przypis edytorski]
92. aut libri aut liberi (łac.) — albo książki, albo dzieci. [przypis edytorski]
93. je me verrai, je me lirai, je m’extasierai et je dirai: Possible, que j’aie eu tant d’esprit? (fr.) — będę się widzieć, będę siebie czytać, będę wpadać w ekstazę wobec siebie i będę mówić: Czy to możliwe, żebym miała tyle błyskotliwego rozumu? [przypis edytorski]
94. partie honteuse (fr.) — części wstydliwe; miejsca wstydliwe. [przypis edytorski]
95. pur, vert (fr.) — czysty, zielony. [przypis edytorski]
96. in infinitum (łac.) — w nieskończoność. [przypis edytorski]
97. laisser aller (fr.) — pozwolić iść; tu: jako termin analogiczny do laisser faire (dosł.: pozwolić działać; nie ograniczać działania). [przypis edytorski]
98. Prokrusta łoże (mit. gr.) — o sytuacji, w której coś jest gwałtem naginane, dostosowywane do sztywnego schematu; nawiązanie do tortur, jakie stosował zbój Prokrustes, który pojmane ofiary kładł na żelaznym łożu i na siłę dopasowywał do jego długości, obcinając im nogi lub rozciągając ciało. [przypis edytorski]
99. milieu (fr.) — środowisko, otoczenie. [przypis edytorski]
100. Katylina, Lucjusz Sergiusz (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, podejmował kolejne spiski: w pierwszy z nich, nigdy nieudowodniony, zamieszany był prawdopodobnie Juliusz Cezar, drugi natomiast zapisał się w historii jako sprzysiężenie Katyliny (63 p.n.e.) i był wymierzony przeciw Cyceronowi, piastującemu wówczas urząd konsula (o który dwukrotnie rywalizował z nim bezskutecznie Katylina) i przez niego został udaremniony; sprzysiężenie doprowadziło jednak do wojny domowej, w której Katylina zginął. [przypis edytorski]
101. il est indigne des grands coeurs de repandre le trouble, qu’ils ressentent (fr.) — jest niegodziwością wielkich serc szerzyć wśród innych niepokój, który same odczuwają (Clotilde de Vaux). [przypis edytorski]
102. in rebus tacticis (łac.) — w sprawach taktyki. [przypis edytorski]
103. gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, jakby, niby. [przypis edytorski]
104. ens realissimum (łac.) — byt najbardziej realny (termin zaczerpnięty z filozofii Kanta). [przypis edytorski]
105. in praxi (łac.) — w praktyce. [przypis edytorski]
106. poziomy (daw.) — przyziemny, pospolity. [przypis edytorski]
107. aere perennius (łac.) — trwalszy od spiżu (z pierwszej strofy podniosłego wiersza Horacego, w którym mówi o swojej poezji: „wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu”; Pieśni III 30). [przypis edytorski]
108. satura Menippea (łac.) — satyra menippejska a. menippea; gatunek literatury satyrycznej, o nazwie ukutej od imienia gr. cynika Menipposa; menippea charakteryzuje się połączeniem pierwiastków fantastycznych i realizmu, prozy i wiersza, a także spajaniem różnych form stylistycznych; jej bohaterem jest najczęściej mędrzec. [przypis edytorski]
109. Tukidydes (ok. 480–ok. 400 p.n.e.) — historyk grecki, Ateńczyk, autor dzieła Wojna peloponeska; przyjęte przez niego zasady rzetelności, krytycznego podejścia do źródeł, bezstronności i nieodwoływania się do czynników nadnaturalnych w wyjaśnianiu przyczyn wydarzeń stały się standardami historiografii. [przypis edytorski]
110. Il Principe (wł.) — Książę (1513) traktat Niccolò Machiavellego o sprawowaniu władzy, w którym autor przekonuje, że dla dobra państwa obowiązkiem władcy jest skuteczność, nawet jeśli wymaga podejmowania działań nieetycznych. [przypis edytorski]
111. niaiserie allemande (fr.) — niemiecka głupota. [przypis edytorski]
112. aza (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]
113. ni to (daw.) — niby to; tak jak. [przypis edytorski]
114. gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, jakby, niby. [przypis edytorski]
115. li (daw.) — tylko, jedynie. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/nietzsche-zmierzch-bozyszcz
Tekst opracowany na podstawie: Fryderyk Nietzsche, Zmierzch bożyszcz, Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa 1905--1906.
Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Aleksandra Kopeć-Gryz, Wojciech Kotwica, Aleksandra Sekuła.
Okładka na podstawie: Marco Verch Professional Photographer@Flickr, CC BY 2.0
ISBN 978-83-288-6216-6
Plik wygenerowany dnia 2021-07-08.
Uwagi (0)