Z chałupy - Jan Kasprowicz (czytać ksiązki .txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Jan Kasprowicz przebywając we wrocławskim więzieniu za czynny udział w organizacjach socjalistycznych napisał cykl 40 sonetów pt. Z chałupy. Pierwszy raz zostały opublikowane w 1888 roku w piśmie „Głos” i wydane, również w 1888, we Lwowie w zbiorze Poezje.

Utworów Kasprowicza nie można rozpatrywać jako utworów niezwiązanych z biografią autora. Stanowią odbicie bolesnych doświadczeń, zmagań z problemami rodzinnymi i osobistymi. Kasprowicz był osobą religijną, przez co motywy związane z religią niejednokrotnie pojawiają się w jego utworach. Wypracował swój indywidualny styl, nie próbując się wzorować na poetach z przeszłości. Pionier katastrofizmu oraz nowoczesnego wiersza wolnego.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Jan Kasprowicz
Epoka: Modernizm
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Z chałupy - Jan Kasprowicz (czytać ksiązki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jan Kasprowicz

Idź do strony:

stronę się udać, snać25 nie wie,

A tu nagie gałęzie na drzewie,

A siermiężka26 na strzępy podarta.

Gbur27 przez lato sierotę — niebogę

Miał do bydła... «Na zimę? Do czarta!»

Kawał chleba w zanadrze i w drogę.

Na kominie płomyczek się żarzy,

To popełznie odbłyskiem w głąb chaty,

To ozłoci wytarte jej szmaty,

To wypocznie na jej bladej twarzy.

Ona siedzi przy ogniu i marzy.

Pewno widzi skarb jaki bogaty —

Złoto, srebro, purpurę, granaty,

Aż się spojrzeć od blasków nie waży.

A, tak!... Wczoraj jej skarbiec jedyny

Wzięli z ręki i w obce go strony

Tak pognali, jak nie boże syny.

Dziś go widzi, a jaki rzęsisty28:

Ciemny mundur i kołnierz czerwony,

Żółty guzik i «zebel29» srebrzysty.

XXI

Lichy knotek na murku w izdebce

Pokazuje mi kształty w półmroku:

Cztery ściany, dwa łóżka przy boku,

W kącie dziaduś swe zdrowaśki szepce.

Z szarej miski resztki żuru chłepce

Dwoje dzieci w drugim, trzecim roku,

A matula na wpół z drzemką w oku

Nad najmłodszym, co leży w kolebce.

A gdzie ojciec?... Pracuje w fabryce,

Het za wioską... daleką ma drogę...

Musi wrócić, czekają na niego...

Lecz już późno, sen klei źrenice...

Ach! a może... Panie! chroń od złego...

Tak, maszyna urwała mu nogę...

Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.

XXV

«Umarł?»... «Umarł»... «Takie lata zdradne,

Człek snać30 młody, a jednak już stary»...

Ale pogrzeb kosztuje talary:

Ksiądz, kopidół31, podzwonne32, pokładne33.

«Jegomości34!... ja biedna, nie kradnę»...

A księżulo: «Nie pijcie opary,

Będą grosze na msze i ofiary...

Lecz ja biorę... to, czego dopadnę».

Ha, cóż robić?... Pogrzebać go trzeba:

Duch bez księdza nie pójdzie do nieba —

Więc ostatnie zaniesie piernaty35...

A wiatr wieje, a czasy tak chłodne,

A mróz siny wciska się do chaty,

A robaczki36 golutkie i głodne...

XXXIX

Rano, zimą, mróz czy zawierucha,

W surduciku do szkoły o milę,

A wieczorem w chacie późne chwile

Z książką, z piórem, chociaż w ręce chucha.

Latem, wolny, zastąpi pastucha,

A pod pachą Homery, Wirgile37;

Ludzie czasem poszydzą niemile,

Lecz on pasie i ludzi nie słucha...

I tak wyrósł... i dalej w stolicę...

Tam to wiedzy głęboka jest rzeka...

Ojciec czeka i matula czeka...

A on pisał: «Kochani rodzice!...

Skończę... bieda... dużo do roboty»...

I dziś skończył... umarł na suchoty...

XXXVIII

Miał być księdzem... Ano, rzecz to zwykła:

Chłopskie dziecko... a ksiądz człowiek boży...

I tatulo grosz za groszem łoży,

I do miasta to żyto, to ćwikła.

Ale ludzka rachuba tak nikła!...

Syn im bardziej w nauki się wdroży,

Czuje serce, jak na kłam się trwoży,

Jak całego prawda w sieci wikła...

Głużą38 ludzie... i ksiądz proboszcz słyszy;

Woła Maćka: «Panie! odpuść grzechy,

Lecz ze syna nie macie pociechy!»...

Ojciec w gniewie pieni się i dyszy,

I śle pismo: «nie mojeś ty dziecko!»

A z rozpaczy umarło kobiecko...

Przypisy:

1. piołun — własc. bylica piołun, roślina zielna z rodziny astrowatych, o ostrej woni i gorzkim smaku, używana jako lek na żołądek oraz do aromatyzowania wódek; w poezji symbol goryczy i smutku. [przypis edytorski]

2. kraśny a. krasny (daw.) — piękny; jaskrawy; czerwony. [przypis edytorski]

3. plonny — przym. od rzecz. plon: urodzajny, obfity; w innych wydaniach: płonny, tj. próżny, daremny. [przypis edytorski]

4. Święty Kaźmierz — św. Kazimierz, główny patron Litwy i młodzieży litewskiej, historyczny patron Polski, jego święto liturgiczne przypada 4 marca. [przypis edytorski]

5. Święty Wojciech — jeden z trzech głównych katolickich patronów Polski, jego święto liturgiczne przypada 23 kwietnia. [przypis edytorski]

6. krajka — kolorowy pas lub wstążka tkana z grubych nici. [przypis edytorski]

7. przyzbica — przyzba, wał usypany z ziemi dokoła podmurówki dawnej chaty wiejskiej, na którym można było usiąść. [przypis edytorski]

8. kumolu (gw., tu: W. lp) — zdr.: kuma a. kum. [przypis edytorski]

9. zgrzebny — grubo tkany, prosty. [przypis edytorski]

10. ruta — roślina ozdobna i lecznicza. [przypis edytorski]

11. korny — pokorny. [przypis edytorski]

12. nadmęski — nadludzki, wymagający nadludzkiego męstwa. [przypis edytorski]

13. huba (daw.) — miara powierzchni ziemi; z Bartkowej huby: z pola Bartka. [przypis edytorski]

14. kaj (gw.) — gdzie, dokąd. [przypis edytorski]

15. zapłocie — ścieżka na tyłach wsi, za płotami gospodarstw. [przypis edytorski]

16. gbur (daw.) — chłop, zwłaszcza zamożny, mający własną ziemię, gospodarz (dziś: grubianin, człowiek nieuprzejmy). [przypis edytorski]

17. kontent (daw.) — zadowolony. [przypis edytorski]

18. morga a. mórg — daw. miara powierzchni gruntu, nieco ponad 0,5 ha. [przypis edytorski]

19. zapowiedzi — publiczne ogłoszenie zamiaru zawarcia związku małżeńskiego wobec miejscowej wspólnoty parafialnej. [przypis edytorski]

20. I do cepów jestem, i do cięcia — nadaję się i do młócenia zboża, i do pracy przy żniwach. [przypis edytorski]

21. sprzątać — tu: zbierać plony. [przypis edytorski]

22. przednówek — czas głodu na przedwiośniu i wiosną, kiedy kończą się zapasy jedzenia dla ludzi i paszy dla bydła. [przypis edytorski]

23. pstrucha — fartuch z samodziału chustkę zastępujący. [przypis redakcyjny]

24. pokąd (daw.) — póki, dopóki. [przypis edytorski]

25. snać (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

26. siermiężka (daw.) — zdr. od siermięga: wierzchnie ubranie z grubego samodziału noszone przez chłopów w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

27. gbur (daw.) — chłop, zwłaszcza zamożny, mający własną ziemię, gospodarz (dziś: grubianin, człowiek nieuprzejmy). [przypis edytorski]

28. rzęsisty — tu: bardzo intensywny. [przypis edytorski]

29. zebel — prawdopodobnie spolszczenie niemieckiego słowa Säbel: szabla. Syn bohaterki utworu został wcielony do wojska pruskiego zaborcy. [przypis edytorski]

30. snać (daw.) — przecież, widocznie. [przypis edytorski]

31. kopidół (gw.) — grabarz. [przypis edytorski]

32. podzwonne — opłata dla kościelnego za bicie w kościelne dzwony w czasie pogrzebu. [przypis edytorski]

33. pokładne — opłata za pozwolenie pochowania na cmentarzu, równoznaczna z wieczystą dzierżawą ziemi pod grób. [przypis edytorski]

34. jegomość — ksiądz proboszcz. [przypis edytorski]

35. piernat — materac wypełniony pierzem; pierzyna, pościel. [przypis edytorski]

36. robaczki — tu: małe dzieci. [przypis edytorski]

37. Homery, Wirgile — metonimia: dzieła Homera i Wergiliusza, dzieła literatury starożytnej. [przypis edytorski]

38. głużyć — gaworzyć; tu: plotkować. [przypis edytorski]

Wesprzyj Wolne Lektury!

Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.

Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.

Jak możesz pomóc?

Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056

Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.

Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.
Fundacja Nowoczesna Polska zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur. Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.

E-book można pobrać ze strony: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/z-chalupy

Tekst opracowany na podstawie: Jan Kasprowicz, Poezye, Tow. Wydawnicze, Lwów 1905

Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Aleksandra Kosińska, Dorota Kowalska, Marta Niedziałkowska, Weronika Trzeciak.

Okładka na podstawie: Krajobraz z chatą i malwami, Ziomek, Teodor (1874-1937), domena publiczna

ISBN 978-83-288-3336-4

Plik wygenerowany dnia 2022-03-31.

Idź do strony:

Darmowe książki «Z chałupy - Jan Kasprowicz (czytać ksiązki .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz