Dymy - Eliza Orzeszkowa (bibliotek cyfrowa .txt) 📖

ktoś tam za jarem także grunt pod nogami stracić musiał, bo na jednym punkcie pożaru rozległ się krzyk przeraźliwy, taki krzyk, jaki przez gardła ludzkie zwykło wydawać — nieszczęście! Rozległ się, utonął w skupiającym się na jedno miejsce zgiełku, z którego dobywały się różne okrzyki.

Ktoś przeraźliwie zapytywał:

— Czy żyje? czy żyje?

Ktoś inny wołał:

— Nosze urządzać! noszy! noszy!

Kilka głosów kobiecych zalamentowało:

— Oj, Boże mój, Boże! o, Jezu! Jezu!

I z za jaru wionęła groza i objęła kobiety, które zaczęły drżeć, całemi ciałami podały się naprzód i, z ramionami ku przeciwnej stronie jaru wyciągniętemi, z całej siły jęły wołać:

— Co tam się stało? co się stało? co się stało?

Pan Władysław ręce w trąbkę złożone do ust przyłożył i na całe gardło zapytywał także:

— Co się stało? Czy co się stało? Co się stało?

Nad samym skrajem jaru biegł Dziurdziewicz, z kulem słomy, zapewne dla zasłania noszy, w ramionach, na mgnienie oka zatrzymał się i podniesionym głosem odpowiadać zaczął:

— Pan Bronisław...

Lecz w tejże chwili rozległ się głos starszego pana, wołający:

— Dziurdziewicz! prędzej!

Więc, nic więcej nie rzekłszy, w kierunku wołającego jak strzała pomknął, a w tej samej chwili...

W tej samej chwili stała się rzecz niespodziewana, a stała się tak szybko, jak przelatuje błyskawica po niebie, lub myśl po przestworzu. Panna Janina porwała się z miejsca i w jar skoczyła. Jasna suknia jak promień ześliznęła się po stromej ścianie i już wspinała się na przeciwległą, wprzód, nim ktokolwiek słowo przemówić zdołał. Po mokrych trawach, od krzaku do krzaku, od brzozy do brzozy, w mgle dymu, opadającej w dół, wspinała się ku górze, aż u samej krawędzi jaru, w spiece ognistej i w łunie czerwonej stanęła. Wtedy też ręce jej wyciągnęły się w powietrze i załamane na suknię opadły, a z ust wydarł się straszny krzyk.

Dziurdziewicz i Marcin z przodu, a dwaj parobcy z tyłu nieśli nosze, na których leżał Bronek. Ręce miał oparzone, jakby ze skóry odarte, szerokie plamy czerwone na twarzy i szyi, oczy zamknięte. Biały mundurek studencki wyglądał jak łachman wszędzie podziurawiony i z sadzy wyciągnięty; bił od niego zapach dymu i spalenizny.

— Przez jar poniesiemy! bliżej będzie! — wolał Dziurdziewicz.

Ale Marcin protestował.

— Żeby jeszcze spadł z noszy i na dół stoczył się! Z takiej stromej góry znosić! Na drogę trzeba... przez pole!...

— Umarł? — z rękoma przy głowie krzyknęła panna Janina.

— Żyje! zemdlał tylko! żyje! Trzeba prędzej do domu z nim i po doktora! Skoczę zobaczyć, czy przez jar można?

Nosze spoczęły na ziemi, ekonom skoczył w jar dla obejrzenia drogi, a panna Janina, trzymając w mocno ściśniętem ręku klapę Marcinowego surduta, głosem dziwnym, bo więznącym w gardle, ochrypłym, z oczyma szklano w starego sługę wlepionemi, zapytywała:

— Co to... Jakto... Żyje? pewno żyje?

Marcin z irytacyą głową wstrząsał.

— Żyje, panienko... tylko jakeśmy na nosze go kładli, zemdlał! Bo i co to za robota! Kto tak robi! Do chaty, co już cała w ogniu stała, po jakieś pieniądze chłopskie wskoczył! Wielka rzecz, że baby lamentowały: »hrosze! hrosze! « i za kolana go schwyciły... Niechby lepiej te hrosze dyabli wzięli! Nie! czysto jak waryat, skoczył... jakaś deska załamała się mu pod nogami, rękoma chwycił za palącą się belkę i żeby nie pan Kazik i Dziurdziewicz, co go w pół porwali i z ognia wyciągnęli, jużby... garść popiołu... Ej! co to za robota! Jakie to panicze teraźniejsze! Niech im Bóg przenajświętszy bło... błogosławi...

Tu dym tak mocno zagryzł Marcina w oczy, że rękę ze srebrnym pierścionkiem na palcu w kułak złożył i począł nią sobie łzy ocierać, a panna Janina, nad noszami pochylona, głosem, który wśród łkań drgał jak przez wichry miotany trel słowiczy, powtarzała:

— Panie Bronisławie! panie Bronisławie!

Aż ciszej, bardzo cicho, mówić zaczęła:

— Bronku! Bronku!

I od twarzy jej, nizko schylonej, na biedną, oparzoną, zemdloną twarz chłopca padały bujne, perliste łzy. Może tą rosą z omdlenia zbudzony, otworzył oczy, spojrzeniem spotkał się z twarzą dziewczyny, nizko nad nim wiszącą, łzami zalaną i — uśmiechnął się. Poruszył też ustami i wyszeptał:

— Żeby pani była słoneczkiem... to dla kogo?... dla kogo?...

I znowu zemdlał.

A ona wyprostowała się, rękoma twarz zakryła i z całej siły, całą duszę swą rzucając wysoko nad ziemię, nad płomienie ziemskie, nad gwiazdy niebieskie, pod stopy Boże, w myśli przysięgała:

— Jeżeli zbawisz go, jeżeli żyć będzie, o Ojcze, któryś jest w niebie, ja dla nikogo na świecie, dla nikogo, tylko dla niego...

Dym zasłoną przezroczystą, pozłoconą, otoczył i zasłonił leżącego na noszach chłopca i modlącą się nad nim, z rękoma u twarzy, dziewczynę...